Bu hafta Açık Bilinç’te konumuz “cinsel istismar" yasa düzenlemesi bağlamında ve bilimsel veriler ışığında ergen beyninde karar mekanizmaları. Ergenlikte beyinde neler oluyor? Ergenlerin, uzun dönemli ve hayatları için belirleyici olacak sağlıklı kararlar alabilmesi beklenebilir mi?
Son yıllarda,çocuklukla yetişkinlik arasındaki 12-16 yaş ergenlik döneminde insan beyninde neler olduğu canlı bir araştırma alanına dönüştü.
Ergenlikte beyin volüm olarak yetişkin beynine yaklaşmış durumda. Ama işlevsel olarak, süregelen gelişme süreci içinde, durum çok farklı. Ergenlikten 20li yaşlara kadar beynin karar mekanizmalarından sorumlu frontal + prefrontal kortekste yeni bağlantılar son sürat yapılanıyor.
Ergenlik öğrenme için en önemli dönem; öte yandan stabil hale gelmemiş ergen beyinleri ani ve riskli davranışlara büyük eğilim gösteriyor.
 | Harvard Üniversitesi eski hocalarından nörolog Dr. Frances Jensen, ergen beyninin özelliklerini ve eğilimlerini, Teenage Brain (Ergen Beyni) kitabında detaylı olarak anlatıyor. |
Pittsburgh Universitesi’nden psikiyatrist Dr. Beatriz Luna'nın araştırmaları da, deneysel olarak ergen beyninin yetişkin beyninden farklı çalıştığını ortaya koyuyor.
Luna'nın "anti-saccade" deneyinde, bireylerin ekranın ortasındaki + işaretine odaklanmaları ve gözlerini başka yere kaydırmamaları isteniyor. Deney sırasında ekranın köşelerinde belirip kaybolan ışıklar, deneklerin dikkatini otomatik olarak oraya yöneltip göz kaymasına sebep oluyor.
Çocuklar gözlerini bu dikkat dağıtıcı uyaranlara kaydırmamayı büyük ölçüde beceremiyorlar. Ergenler ve yetişkinlerdeyse durum farklı. Ergenler de yetişkinler de gözlerini odakta tutmayı becerebiliyorlar. Ama bunu yaparken ergen beyni yetişkinlerden çok farklı çalışıyor. Dikkati odakta tutmak için yetişkinlerin kullandığı stratejiler ergen beyinlerinde henüz yerine oturmuş olmadığından, ergenler bu deneyde çok zorlanıyorlar.
Benzer şekilde, cep telefonunda gelen bir mesaja bakmadan, yaptıkları okumaya devam etmek, ergenler için yetişkinlere göre çok daha zor.
Sonuç olarak, evlilik gibi belirleyici bir kararı, bırakın düzenlemeye sokulmaya çalışılan 12 yaşı, 15-16 yaş ergenlerinin bile önüne koymak, akıl dışı. Sinaptik plastisitenin, yani beyinde öğrenme penceresinin en açık olduğu dönemde, ergenleri öğretim yerine evliliğe yöneltmekse vicdansızlık.
Erken evlilik düzenlemesinde gözden kaçırmamamız gereken, kız çocuklara karşı cinsiyet ayrımcılığı içeren ve onlara hayatlarını belirleme fırsatı tanımayan bir yön de var.
