Açık Bilinç’te Güven Güzeldere, 'Doğal Dil ve İletişim' başlıklı yeni serisinde dili insan kültürünü şekillendiren temel bir unsur olarak ele alıyor ve diğer canlılardaki iletişim biçimlerine uzanıyor.
Doğal dili çocukken bir dil öğretmenine gereksinim duymadan ediniyoruz ama dili biz insanlar olarak, bazı diğer hayvan türleri gibi, yalnızca bir iletişim aracı olarak kullanmıyoruz; şiirler, romanlar, mektuplar yazıyor, teşbihler yapıyoruz.
Dil, insan kültürünü şekillendirici bir unsur.
Peki dil ve iletişim konusunda insanlar dışındaki canlılarda durum ne?
Ünlü dilbilimci Noam Chomsky'ye göre, dil insanlara özgü bir kapasite. Hayvanlardaki iletişim sistemlerini çalışarak insan dilinin evrimi hakkında bir şeyler anlamayı ummak, beyhude bir çaba. Ben Chomsky'nin bazı görüşlerini çok beğensem de, bu görüşe katılamıyorum.
Hayvanlarda iletişim konusunda en önemli entellektüel dönemeçlerden birisi, R. Seyfart, D. Cheney, ve P. Marler tarafından güney ve doğu Afrika'da yaşayan Vervet maymunları üzerinde yapılan ve 1980 yılında Animal Behavior dergisinde yayımlanan çalışma olmuştu.
Bu çalışmaya göre, Vervet maymunları doğal ortamlarında yaklaşan bir tehlikeyi kategorize edip birbirlerini üç farklı şekilde uyaracak sesli sinyaller gönderebiliyorlardı.
Peki bu, doğal dil ile iletişimin evrimsel olarak bir tür öncülü sayılabilir mi?
Şimdi bir de bitkiler konusuna gelelim.
Bu alanda uzun yıllar çok ilginç çalışmalar yapmış ve 2015'te sonuçlarını Bitkilerde Duyumsama ve İletişim başlıklı bir kitapta toplamış olan UC Davis'ten RIchard Carban'a göre, iletişim bitkiler dünyasında da var ve önemli bir savunma fonksiyonuna sahip.
Carban'ın bence son derece doğru bir bilimsel yöntem kullanarak edindiği bulgulara göre, üzerinde çalıştığı 'sagebrush' (bir tür adaçayı) bitkileri, birbirlerini havadan gönderdikleri sinyallerle uyarabiliyorlar.
Bu serinin iki alt bölümü olacak; ilk alt bölümde, beyin hasarları ve genetik bozukluklar nedeniyle doğal dili anlama veya kullanmada güçlük çeken insanların neden muzdarip olduklarını ve ne şekilde tedavi göreceklerini Prof. Öget Öktem Tanör ve Dr. Merve Savaş anlatacaklar. İkinci alt bölümde ise Türkçe Psikolinguistik çalışmalarının nesilden nesile gelişiminin izini sürmeye çalışacağız ve önce dilbilimci Prof. Sumru Özsoy'u konuk edeceğiz, ardından da Prof. Dan Slobin, Ayhan Aksu Koç, Aylin Küntay ve Ercenur Ünal programımıza konuk olacaklar.
Gelecek hafta, bu serinin ilk alt bölümüne dair bir çerçeve çizmeye ve tartışmamıza giriş yapmaya çalışacağım.
