"Geleneksel, Alternatif ve Tamamlayıcı Tıp"

Bir seneyi aşkındir hazırlamakta olduğumuz “Geleneksel, Alternatif, ve Tamamlayıcı Tıp" serisinde,  3 farklı kentten 3 uzman konukla bir çok soruyu ele alacağız:  Helsinki'den Dr. Çağrı Yalgın, Stanford'dan Dr. Işıl Arıcan, ve Ankara'dan Prof. Dr. Meliha Korkmaz önümüzdeki programlarda konuk olacaklar.

Açık Bilim ve Yalansavar sitelerinin kurucu ve yazarlarından olan Dr. Yalgın ve Dr. Arıcan’ın “Geleneksel, Alternatif, ve Tamamlayıcı Tıp" serisinde konuşacağımız konular üzerine diğer yazı ve podcast'lerine ulaşmak için: http://www.acikbilim.com  ve https://yalansavar.org

"Alternatif Tıp" serisinde farklı coğrafyaların pratikleri, hacamat'tan akupunktur'a ve homeopati'ye kadar, tarihten örnekler ve bilimsel araştırmalar ışığında, değerlendirmemiz içinde yer alacak. Bu haftaki giriş programında, "Ana Akım Tıp" ve  "Geleneksel, Alternatif, ve Tamamlayıcı Tıp" kavramları üzerinden genel bir çerçeve çizerek, "plasebo" etkisinin işlevine değineceğiz ve seri boyunca ele alacağımız ana soruları özetleyeceğiz.

"Ana Akım Tıp" alanını "Geleneksel, Alternatif, ve Tamamlayıcı Tıp"tan ayıran nedir? En başta, kontrollü deney, gözlem, ve veri temelinde yapılan araştırmalara, ve bilimsel yöntemle sınanmaya ve yanlışlanabilmeye dayalı olması. "Ana Akım Tıp"taki her kuram ve uygulama, "Alternatif Tıp"ta yer alan kimi iddiaların aksine, çağdaş bilimin diğer alanlarıyla, fizik, kimya, ve biyolojiyle uyumlu olmak zorunda.

"Ana Akım Tıp"araştırmalarını "Alternatif Tıp" pratiklerinden ayırt eden bir başka unsur, akademik dünyadaki standartlar ve farklı alanlardaki bilimsel bulgularla uyumlu olmak zorunluluğu; uzmanlarca değerlendirilmeden, hakemli dergilerde yayımlanmadan kabul görmemeleri. Son olarak, "Ana Akım Tıp"alanında faaliyet göstermek için gereken meşakkatli ve uzun eğitim ile "Alternatif Tıp" uygulayıcısı olmanın koşulları arasında, uçurum düzeyinde büyük farklar olduğunun da altını çizelim.

Öte yandan, bütün bunlar "Geleneksel, Alternatif, ve Tamamlayıcı Tıp" pratiklerini tek bir sepete koyup olduğu gibi görmezden gelmemizi gerektirmiyor. 
Bu konuya 6 program ayırmamızın ana sebebi, bu.
• Hocaya muska yazdırmak.
• Hacamat, sülük tedavisi.
• Biyoenerji tedavisi, Reiki.
• Akupunktur.
• Bitkisel ilaçlar.
• Homeopati.
• Diyet, egzersiz, masaj, yoga, meditasyon. … 
Bu pratikleri aynı kefeye koymak istemiyorsak, her birinin gerçek değerini anlamamız için gereken ölçütün yine çağdaş bilimsel yöntem olduğunu not ederek, devam edelim.

Geleneksel Tıp, farklı coğrafyalarda yüzyıllar boyu yer almış şifa bilgi ve pratikleri ailesine verilen genel ad. Örnekler, bizim coğrafyamızda da yaygın olan hacamat ve sülük tedavisi, Çin kaynaklı akupunktur.

Tamamlayıcı Tıp, genel olarak tedaviden öte önleyici ve sağlığı koruyu pratikler kümesine verilen ad. Örnekler, diyet, egzersiz, masaj, yoga, meditasyon...

Alternatif Tıp ise, "Ana Akım Tıp" içine girememiş iddia ve pratikler kümesi. 

[Not. Burada doğru kullanım, "Geleneksel, Alternatif, ve Tamamlayıcı Sağlık Pratikleri ve Tedaviler" olmalı. Bilimsel anlamda, Alternatif Fizik ya da Matematik olmadığı gibi Alternatif Tıp da yok.  Bu seride bazen, kısaltma olarak, "Alternatif Tıp" terimini "Geleneksel, Alternatif, ve Tamamlayıcı Sağlık Pratikleri ve Tedaviler" için kısaltma şeklinde kullanacağız.]

"Geleneksel, Alternatif, ve Tamamlayıcı" pratiklerle "Ana Akım Tıp" arasında geçişken ve zamanla değişebilen sınırlar olduğunun da altını çizelim. Örneğin, akupunktur gibi geleneksel bilgiye dayalı bir pratik, "Tamamlayıcı Tıp" kümesinde de yer alabilir, veya olumlu etkisi bilimsel yöntemlerle kanıtlanırsa, "Ana Akım Tıp" içine entegre edilebilir.
Hatırlayalım, 2015 Nobel Tıp Ödülü'nü alan üç kişiden biri olan Dr. Youyou Tu, Geleneksel Çin Tıp pratikleri uzmanı ve kariyerini hangi geleneksel bilgilerin sınanarak Ana Akım Tıp içinde yer alabileceğinin araştırılmasına adamış bir bilimci.

Geleneksel şifa pratiklerinin bir kısmı yararlı olabildiği gibi, bir kısmı etkisiz, bir kısmı da zararlı olabiliyor. Etkisiz olanların, örneğin kanser alanında, çağdaş tedavi yöntemlerini geciktirdiği ya da perdelediği durumlara özellikle dikkat etmek gerekiyor.

Tarihten iki ilginç örnek, ABD'nin ilk başkanı George Washington'ın hacamat tedavisi ve Apple şirketinin kurucusu Steve Jobs'ın pankreas kanseri vak'ası. Bunları bize serinin son iki programında Prof. Meliha Korkmaz anlatacak.
Bir başka önemli konu, "Alternatif Tıp" pratiklerinin müthiş bir para kaynağına dönüşmüş olmaları. Yalnızca ABD'de bu sektörün 30 Milyar Dolar'ın üzerinde bir bütçesi var.

Peki, "Alternatif Tıp" sektörünü bu kadar cazip kılan, ne? İnsanlar "Ana Akım Tıp" dururken alternatif tedavilere niye bu kadar ilgi duyuyor ve para harcıyorlar? Bu soruyu da serinin 3. ve 4. programlarında Dr. Işıl Arıcan’la konuşacağız.

Son olarak, bu konuyu tartışırken es geçmememiz gereken önemli bir etki: Plasebo. Tedavi edici aktif madde içermeyen bir hapın veya tıbbi prosedürün, hastayı iyileştirdiği durumlar ne zaman ve nasıl söz konusu olabilir? 
Plasebo etkisi, hastaya iyileştiğini düşündürten ama aslında iyi etmeyen yalnızca bilişsel bir etki midir, yoksa bilişin ötesinde fizyolojiyi doğrudan etkilediği durumlar da var mıdır? Bunları da, bilimsel çalışmalar ışığında, serinin 2. programında Dr. Çağrı Yalgın ile tartışacağız.

"Geleneksel, Alternatif, ve Tamamlayıcı Tıp" pratikleri hem halk sağlığı, hem bilimsel araştırma bütçeleri açısından önemli. Son zamanlarda bu konuda yapılan pek çok araştırmaya dayanarak, kapsamlı, bilgilendirici, ve dengeli bir değerlendirme sunmaya çalışacağız.

Ayrıca, konuyla ilgilenenler için, bir "Terimler Sözlüğü" ve ilgili araştırmaları içeren bir "Kaynakça" hazırlıyoruz. Serinin arşiv sayfasına, herkese erişilebilir bir şekilde, yerleştirecek ve yeni araştırmalar çıktıkça güncelleyeceğiz.
Gelecek hafta, 2. programda, Dr. Çağrı Yalgın bize plasebo ve nosebo etkilerini anlatacak, akupuntur üzerine yapılmış ilginç bir araştırmadan söz edecek, ve plasebo etkisinin "Alternatif Tıp" pratikleri için önemini aktaracak.