The Guardian27 Ağustos 2002
Britanya baş hahamı Jonathan Sacks, İsrail’e karşı benzeri görülmemiş sertlikte bir uyarıda bulundu. Ülkenin, Yahudiliğin (Judaism) en derin idealleri ile “bağdaşmaz” bir tutum içine girdiğini, Filistinlilerle bugünkü çatışmanın da İsrail kültürünü “çürüttüğünü” ileri sürdü.
İsrail’de ve dünya Yahudi cemaatinde şok dalgaları yaratması beklenen bu konuşması ile Profesör Sacks, kamuoyu önünde İsrail’e yalnızca destek veren ve genel barış hareketlerine arka çıkan alışılmış siyasal çizgisinden ayrılıyor: 35 yıllık askeri işgalin ve onyıllardır süregelen çatışmanın İsrail ve Yahudi halkı üzerinde yarattığı sonuçlar hakkında bir hüküm veriyor.
"Bugünkü durumu trajediden daha hafif bir şey olarak niteleyemem,” diyor Profesör Sacks, The Guardian’a verdiği özel mülâkatta. “Bu durum İsrail’i uzun vadede en derin ideallerimizle bağdaşmayan konumlara zorluyor.”
İsrailli askerlerin, öldürülmüş bir Filistinlinin cesedi ile birlikte gülümserken fotoğraf çektirmelerinin kendisini “derinden şoke ettiği”ni söyleyen Sacks şöyle diyor: “Bu türden uzayan çatışmaların, umudun da yokolması ile birlikte, nefret ve duyarsızlık dalgaları yaratarak üzün vadede bir kültürü yozlaştırıp çürüteceği kuşkusuzdur.”
Baş Haham Sacks, 1967’de “İsrail’in [yeni elde edilmiş] toprakların tümünü barış adına geri vermeye mecbur olduğu”na kani olduğunu, bu görüşünü bugün de değiştirmediğini itiraf ediyor.
Profesör Sacks, İsrail devletine açık desteğini sürdürdüğünü altını çizerek belirtiyor ve İsrail’in tekrar tekrar barış girişimlerinde bulunduğunu ve Filistinlilerin uzlaşma yönünde aynı “algısal sıçrama”yı göstermekte başarısız kaldığını da örnek olarak gösteriyor. Bununla birlikte, “uzun vadeli” tehlikelere iki kez atıf yapan dikkatle seçilmiş sözlerine rağmen, bu konuşmanın sağcı Yahudi ve İsrail çevrelerinde büyük öfke yaratacağı kesin.
Britanya’daki Yahudi cemaatinin önde gelen kişilerinden biri Sacks’in konuşması hakkında şu yorumu yaptı: “Bu konuşmada belirtilen görüşler, şimdiye kadar söylediklerinden tamamen farklı.. Sağcılar şaşıracak ve kızacaklar. Liberal ve barış yanlısı Yahudilerse bu beyanatı olumlu karşılayacaklardır.”
Profesör Sacks, 1991’de Britanya Ortodoks Yahudilerinin baş hahamı ve ülkedeki 280,000 küsur kişilik cemaatin fiili lideri olmasından bu yana, İsrail konusunda açık siyasi görüş beyanından başarıyla kaçınmıştı.
Ülkeyi kamuoyu önünde savunmayı ve barışçı girişimleri de genel olarak ilâhi emirlerin gerekli kıldığı bir çaba olarak desteklemekle yetinmişti. Oslo barış süreci esnasında da, İsrail başbakanı İzak Rabin’le sürekli olarak mektuplaşmaktaydı.
Ancak, İsrail’in Batı Şeria ve Gazze’yi işgalinin manevi konumu hakkında fikir yürütmekten uzak durmuş ve bu tutumuyla, selefi İmmanuel Jakobovits’ten çarpıcı biçimde ayrılmıştı. Jakobovits, 10 yıldan fazla bir süre önce İsrail’i Filistinlilere “tahakküm ettiği” gerekçesiyle kınadığı için büyük tepki almıştı.
Cemaatin içinden bazı kişiler, Profesör Sacks’in son beyanatı ile aynı şekilde birçoklarının gazabını üstüne çekeceğini tahmin etmekteler. İngiliz-Yahudi kamuoyunun büyük bölümü, halihazırdaki intifadanın iki yıl önce patlak vermesinden sonra sağa kayan İsrail’i izlemişti.
Baş Haham, radikal İslam’ın en aşırı temsilcileri ile diyaloga gireceğini belirtmekle, daha da büyük bir tepki yaratacağı kesin.
Profesör Sacks, The Guardian’da bu hafta tefrika halinde yayımlanacak olan yeni kitabı “Farklı Olmanın Haysiyeti” ile ilgili olarak verdiği mülâkatta, Şeyh Ebu Hamza ile dahi masaya oturabileceğini belirtiyor. Londra’nın kuzeyinde yaşayan bu köktenci din adamı, Usame Bin Ladin’in görüşlerini paylaştığını söylöyor ve kendisini bir Taliban sempatizanı olarak tanımlıyor. Şeyh Ebu Hamza’nın, dün verdiği son demeçte gayrimüslimleri öldürmenin “caiz” olduğunu söylediği, Yahudileri de Şeytan’la bir tuttuğu açıklandı.
Buna rağmen Profesör Sacks onunla bir araya gelmenin “peşinde koşmaya değer bir fikir” olduğunu söylüyor. “Bu ihtimali kesinlikle dışarıda tutmuyorum.”
54 yaşındaki Baş Haham, İran’ın en üst düzeydeki ulemasından Ayetullah Abdullah Cevadi ile buluşmuş olduğunu da açıklıyor. Dışişleri Bakanlığı aracılığı ile gerçekleştirilen ce şimdiye kadar hiçbir yerde açıklanmayan bu görüşmede Profesör Sacks ile Şeyh Ebu Hamza, 2000 yılında New York’ta dini liderler arasında düzenlenen bir BM Konferansında gizli görüşmeler yürütmüş.
“Birkaç dakika içinde ortak bir dil bulduk,” diyor Profesör Sacks. “İnananların paylaştığı o özel dili.”
Baş Halam’ın yeni kitabınun alt başlığı: “Medeniyetler Çatışmasını Nasıl Önleyebiliriz.” Kitabın amaçladığı şey, felâketlerden kurtulması için dünyaya bir yol haritası sunmak. Kitapta, özellikle ortadoks inançlara bağlı olanlara, farklılığın idare edilmesi gereken bir problem değil, yaradılışın “özünde” bulunan bir parçası olduğunu farketmeleri çağrısı yapılıyor.
Çeviren: Ömer Madra
