Botanitopya'da Fuşya çiçeğine ve rengine adını veren, Alman botanikçi Leonhart Fuchs (1501-1566)'u ve onun ünlü kitabı, ilk gerçekçi bitki çizimleriyle hazırlanmış "De Historia Stirpium" kitabını konuştuk.
Otto Brunfels ve Jerome Bock ile birlikte botaniğin üç kurucu babasından biri sayılan Fuchs, Tübingen Üniversitesi'nde dünyanın en eskilerinden olduğu varsayılan ilk Alman botanik bahçelerinden birini kurmuş ve o dönemin yükselen Hümanizm ruhuyla birçok reformu daha hayata geçirmişti.
Leonhart Fuchs, kendisini onurlandırmak için adı verilen bitkiyi hiç görmemiştir aslında. Onun ölümünden bir asır kadar sonra bulunan ilk tür, 1696 yılında Karayip adası Hispaniola'da Fransisken keşiş ve botanikçi Charles Plumier'in Büyük Antiller'e yaptığı üçüncü sefer sırasında bulduğu Fuchsia triphylla olmuştu.
"De Historia Stirpium", bitkileri ve onların tıbbi kullanımlarını anlatan uzun bir bitki kitabı geleneğinin parçası aslında. 16. yüzyıldan önce çoğu bitki kitabı, bilimsel veya sanatsal gözlemlere değil, halk geleneklerine, Yunan ve Roma metinlerine dayanıyordu. Fuchs, geleneksel (ve genellikle tuhaf bir şekilde yanlış) temsiller kullanmak yerine canlı bitkilere dayanan çizimlere odaklanarak bu gelenekten kopan bir botanikçi olmuştu. Habitatlarına, çiçeklenme dönemlerine ve tıbbi özelliklerine atıfta bulunarak bitkilerin botanik açıklamalarına da yer veriyordu. Cins veya familya gibi terimler kullanmamasına rağmen benzer görünen bitkiler arasındaki akrabalığın farkındaydı. Aynı türe ait bitki bireylerinin farklı sahalardan detaylı karşılaştırmalarını yaptığı için bilimsel yönüyle modern botaniğin temellerini atmış olduğunu söyleyebiliriz.
İlk olarak Basel'de basılan bu Rönesans eseri, elle boyanmış zarif illüstrasyonları nedeniyle şimdiye kadar basılmış en güzel kitaplardan biri olarak kabul ediliyor. Bitkileri yaşam döngüleri boyunca çeşitli aşamalarda sunan, tohumları, kökleri, çiçekleri ve meyveleri gösteren ilk kitaplardan biriydi.
De Historia Stirpium Fuchs'un kırk bir yaşındaki bir resmiyle başlıyor ve kitapta emeği olan sanatçıların resimleriyle bitiyor. Resimli kitapların basılırken o zamana dek hep yapılan, standart bir iş bölümü olduğunu elbette anlıyoruz ama bu sanatçıların isimleriyle, cisimleriyle kitapta gösterilmiş olması 1500'ler için pek alışılmadık bir durum. Sırf bu açıdan bile erken dönem bilimsel kitaplar arasında dikkate değer.
Fuchs, sık sık bitkileri nerede gördüğünü yorumlar kitabında. Örneğin, yabani karanfilin "çömlekler içinde yaygın olarak yetiştirildiğini" ve "önünde yabani karanfil olmayan bir evin nadiren bulunduğunu" yazar. Fesleğende 'pencere kenarındaki toprak saksılarda yetiştirilirdiği'ni ve geyik dili (hart's tongue) eğreltiotunun "birçok bahçede takdir edildiğini" de söyler. Ayrıca Fuchs, şimdi Almanya'nın hemen her yerinde bulunan, toprak saksı ve çömleklere ekilen acı biberin popüler olduğunu da kaydetmiş ve "birkaç yıl önce bilinmiyordu" diye eklemiş. Yeni Dünya'dan -domates, mısır ve biber gibi artık tanıdık ve yaygın bitkiler de dahil olmak üzere- birçok yeni tür bu kitapta ilk kez anlatılıp resimlenmiş.
Fuchs'un bitkileri gerçekçi betimleme çabası Rönesans'ın natüralizm ideali ile elbette uyumluydu ve bu aynı zamanda pratik bir amaca da hizmet ediyordu. Kitabının tıp öğrencileri ve doktor arkadaşları için bir referans olmasını istiyordu. Bilimsel bitki çiziminin yeni standartlarını da belirlemiş oldu.
De Historia Stirpium'da Yeni Dünya'dan kaktüsler, balkabağı, kadife çiçeği, patates, kabak, barbunya fasulyesi, tütün, mısır ve biber gibi, muhtemelen Fuchs'un bahçesinden gelen örnekler de dahil olmak üzere, yaklaşık 500 türden 100'ü ilk kez resmedildi. Yaban ve evcil türlerin bir karışımını içeren toplam 497 bitki, 500'den fazla ahşap baskı kullanılarak resmedilmiş. 1543'te Michael Isengin, De historia stirpium'un çevirisini yayınlamış. Fuchs'un yaşamı boyunca kitap Latince, Almanca, Fransızca, İspanyolca ve Felemenkçe dillerine çevrilip folyo boyutunda ve daha küçük formatlarda otuz dokuz baskı yapmış; ölümünden 20 yıl sonra İngilizce'ye çevrilmiş.
