Utku Perktaş, Antroposen Sohbetler'de doğayı koruma çabalarının önemini 'Full Circle' belgeseli örneğini göstererek, belgeselin yapımcılığını üstlenen Anne Via McCollough ile söyleşiyor.
Bu söyleşide, iklim krizini deneyimlediğimiz bu zaman diliminde biyoçeşitliliğin korunması ve gönüllülük esaslı projelerin bilime katkısı konusunda çok önemli bir örnek olan ve 50 yılı aşkın bir süredir devam eden Great Gull Island projesi üzerine konuştuk. Konuğum Great Gull Island Projesi üzerine "Full Circle" belgeselinin yapımcılığını üstlenen Anne Via McCollough. Anne aynı zamanda Amerikan Doğa Tarihi Müzesi Ornitoloji Bölümü’nde gönüllü olarak çalışıyor.
Gönüllülük esaslı çalışmalar şüphesiz biyoçeşitliliğin korunmasına çok farklı perspektiflerden pozitif anlamda önemli katkılar yapıyor. Bunun en iyi örneklerinden biri de bu söyleşide. İyi dinlemeler ve iyi okumalar…
Utku Perktaş: Merhaba Anne, nasılsın? Öncelikle davetimi kabul ettiğin için çok teşekkür ederim, iyi ki geldin. Bugün, Great Gull Island'ı ve "Full Circle"ı konuşacağız. Doğrusu belgesel, Great Gull Island hikayesini ve Helen Hays'i çok güzel anlatıyor. Ben çok beğendim, ellerinize sağlık. İzninle şimdi sorularıma geçmek istiyorum.
Anne Via McCollough: Elbette! Utku, 50 yılllık bir tarihi içeren "Full Circle" filminden biraz bahsetmek için bu fırsatı sunduğun için teşekkür ederim.
U.P.: Harika. "Full Circle" belgeseline geçmeden önce, Great Gull Island'ın hikayesini kısaca bizimle paylaşır mısın?
A.V.M.: Elbette. Amerikan Doğa Tarihi Müzesi; New York'un bir nevi ucunda, Long Island ile Connecticut sahili arasında bulunan küçük bir ada olan Great Gull Island'ı satın aldı. Bu ada, o zamanlar askeri amaçlarla kullanılıyordu ancak artık askeri amaçlara hizmet etmeye gerek kalmamıştı. Müze, New York Linnaean Society ve Helen Hays liderliğinde 'Great Gull Island Projesi'ni başlattı. Helen Hays, bu projeye bahsettiğim dönemden önce başlamış olsa da resmi olarak 1969 yılı olarak kayıtlara geçmiştir. Hays, Amerikan ordusu adaya sahip olmadan önce, adada hem büyük bir Sumru kolonisi ve hem de yuva yapacak yeterli Sumru bulunduğunu biliyordu. Bu nedenle amaç, iki farklı Sumru türünü geri getirip onlar için uygun bir yaşam alanı sağlamaktı.
U.P.: Teşekkür ederim. Peki, "Full Circle" isimli bu belgesel fikri nasıl ortaya çıktı?
A.V.M.: Helen Hays'in Büyük Martı Adası Projesi'nde gönüllü olarak çalışma fırsatım oldu ve sanırım adaya ilk gittiğim hafta sonu yuvadaki yumurtaları sayarken, her gün daha fazla yumurta olup olmadığını kontrol etmeye başladım. Bu deneyim büyüleyiciydi ve Helen'i Amerikan Doğa Tarihi Müzesi'ndeki gönüllü çalışmalarım sayesinde tanıyordum. Proje, yaklaşık 50 yıl sürdüğünde böyle bir projenin belgelenmesi gerekip gerekmediğini merak ettim çünkü bu projeyi tek bir kişi 50 yıl boyunca yönetmişti. Bu tür bir projeye sahip olmak son derece sıra dışı bir durumdu.
U.P.: Ben de hafta sonu çalışmaları için gönüllü olarak adada bulunmuştum. Bu deneyim sırasında gerçekten keyif aldım ancak kabul etmek gerekir ki bu zor bir işti. Dolayısıyla, adadaki iki Sumru türünün kolonileri oldukça sıra dışı ve Helen Hays'in sabrı, kararlılığı ve gönüllülerle yürütülen bu proje ile oluşturulmuştur. Pratikte, bu projede çalışan birçok gönüllü bulunuyordu. Ayrıca, bu bir tür vatandaş bilimi projesi olarak da kabul edilebilir çünkü birçok gönüllü adadaki kuş türleri hakkında son derece değerli veriler topladı. Bu konuyla ilgili herhangi bir yorumunu paylaşabilir misin?
A.V.M.: Bundan sonrasıyla mı ilgili?
U.P.: Hayır, hayır... Yalnızca Helen Hays'in bu koloni üzerinde çalıştığını ve bu koloninin dünya genelinde oldukça benzersiz olduğunu anlatmaya çalışıyorum. Ayrıca, bu belgeselde anladığım kadarıyla, dünya çapında en büyük Sumru kolonilerinden birinden bahsediyoruz. Bu projenin gönüllülük esasına dayandığını belirtmek isterim. Aslında, bir sonraki sorum daha ayrıntılı olacak ancak bu konuda ne düşündüğünüzü duymak isterim.
A.V.M.: Evet, size şunu söyleyeyim; Helen Hays çok eşsiz bir insan ve herkesin bir projeyi yönetip, bu kadar ciddi bir iş yapıp, bu kadar başarılı olabileceğini ama yine de onu gerçekten eğlenceli ve davetkar hale getirebileceğini bilmiyordum. Ayrıca ne zaman bir sorun çıksa pes etmeyecekti. O, sonuna kadar gitmeye ve bir çözüm bulmaya çok kararlıydı. Bu da onun çok esnek olması gerektiği anlamına geliyordu ki hepimiz bunu yapmalıyız; ama o, elde ettiği büyük başarıya giden yolda her şeyi görebilen birine harika bir örnek. Ama aynı zamanda çok ilginç bir şey var Utku; insanlar her yaz geri geliyor ve sen bunun zor bir iş olduğunu söyledin. Aslında göz alıcı bir iş. Bu çok zor ama tüm gönüllüler bu deneyimden hoşlanıyor. Adada tam olarak gözden kaçırdığımız bir şey olmalı, bir nevi sihir olmalı ve belki de bunun nedeni biz insanlar olarak, sadece tahmin ediyorum, birlikte çalışmaya ihtiyaç duymamızdır. Belki de çevremize yardım etmekten bazı psikolojik veya zihinsel faydalar elde ediyoruz.
U.P.: Anlıyorum. Benim aslında son sorum bu değil. Aklımda bir şey daha var sana soracağım. Yani biyoçeşitliliği önemsemeye çalıştığımız bu çağda, biyoçeşitlilik ve iklim krizi yaşadığımız bir dönemde bunun gibi belgesellerin ve gönüllülük odaklı biyoçeşitlilik projelerinin hayati önem taşıdığını düşünüyorum. Dolayısıyla, bunlar benim açımdan çok önemli. Aslında programın son sorusuna geçmeden önce bu konuda neler söylemek istersin, bunu soracağım. Çünkü belgeselin çok güzel olduğunu tekrar belirtmek istiyorum ve insanların uzun soluklu projelerden çok daha iyi bilgi alabileceğini söylemem gerekiyor. Çevremizdeki bu biyolojik çeşitliliği insanlara göstermek gerçekten güzel bir nokta. Yani belgeselde birkaç tür görüyoruz mesela ama yine de etrafımızda bir sürü şeyin olup bittiğini de anlayabiliyoruz. Muhtemelen bunların tamamını asla göremiyoruz. Çünkü biz şehirlerde yaşıyoruz ve tahmin edersin, şehir hayatı her zaman bizleri meşgul birer birey haline getiriyor. Yani bu iş benim açımdan gerçekten çok benzersiz ve çok önemli. Evet, bu yüzden sana bu soruyu ne söylemek istersin diye sordum.
A.V.M.: Anlıyorum Utku. Bu filmi yapmak bana sadece projenin tamamı hakkında değil, bunun gibi projelerin sonuçları hakkında da düşünmem için çok zaman verdi. Sıradan vatandaşların bilime dahil olabileceği bunun gibi daha fazla proje olsaydı güzel olurdu diye düşündüm. Pek çok faydası var. Sadece farklı insanlarla çalışmak güzel deyip bırakmayacağım, aynı zamanda çok ilginç insanlarla da tanışabiliyorsunuz. Helen Hays, bu projeyi gerçek bir uluslararası insan topluluğunu kapsayacak kadar genişletti. Çalışmalarında Arjantin'deki, Brezilya'daki ve Azores Takım Adaları'ndaki bilim insanlarıyla bağlantı kurdu. Dolayısıyla küresel bir topluluğun böyle bir şey üzerinde çalışması çok güzel. Ama aynı zamanda sıradan insanların bilim hakkında bilgi edinmeleri ve yardımcı olacak bir şeyler yapabilmeleri için daha fazla fırsat olsaydı güzel olurdu diye düşünüyorum. Çoğumuzun biyoçeşitliliğin durumu ve iklim değişikliği ışığında kendisini çok çaresiz hissettiğini düşünüyorum ve tüm bu felaketi, kasvetli havayı deneyimliyoruz. Yardım edebilmek ve yardımcı olabilmek çok olumlu bir şey.
İlginç, şu anda başka bir film üzerinde çalışıyorum. Bu da uzun vadeli bir projeyle ilgili, bir koruma projesi değil, genel bir tundra çalışması üzerine bir proje ve her şeyin nasıl birbirine bağlı olduğuna bakıyorum. Bu bana şunu fark ettiriyor: şehirlerde yaşıyor olsak bile o ekosistemin bir parçası olduğumuzu hatırlamamız gerekiyor ve hepimiz sadece ekosistemden değil, çevremizdekilerle iletişim halinde olmaktan da faydalanıyoruz.
U.P.: Çok doğru. Aslında sana soracaktım, az önce diğer filmden bahsettin. Programdan önce soruları biraz tartıştık ama şimdi aklıma gelen bir şeydi. Peki, Rocky ile yaptığın projeden bahsedip bu diğer film için bir şeyler söyleyebilir misin?
A.V.M.: Evet, tabii, biraz anlatabilirim. Yani bu film “U.P. North” olarak adlandırılacak ve uzun vadeli bir proje, yine 50 yıl, yine 1969'da başladı. Ayrıca kuş odaklı, yani kar kazlarının halkalanmasıyla başladı. Bu para eskiden sağlanabiliyordu ancak elde edilen para, kazlar ve bu türlerin popülasyon büyüklüklerinin tespit edilmesi için kullanıldı yani bitki örtüsünden, kutup ayılarına kadar tundradaki her şeyi incelemek için kullanıldı. Yerli topluluklardan da çok fazla katılım vardı ve bu filmi çekerken iklim değişikliğiyle ilgili bazı gerçek deneyimler yaşadık. Mesela bir yaz, tundrada çok çabuk erime gerçekleşti, nehirdeki buzun erimesi her şeyi sular altında bıraktı. Raylar deforme oldu, tren çalışamadı ve tüm kamp sular altında kaldı. Yani tam bir karmaşaydı ve bu, kısa bir süre önceydi. İki filmi de aynı anda çektik. İklim değişikliğinin ilk görüldüğü yerlerden birinin Hudson Körfezi'nin güneybatı köşesi olduğu dikkatimi çekti. Burası gerçek bir biyoçeşitliliğin olduğu bir yerdi. Ancak habitat kaybını, bunun bazı şeyleri nasıl etkilediğini gözlerken tüm farklı organizmaların nasıl dirençli olduğunu da görebilirsiniz ve sadece organizmalar değil, iklim değişikliği karşısında nasıl dirençli olmamız gerektiği de önemli.
U.P.: Şahane bilgiler. Peki, bu röportaj için çok teşekkür ederim. Sanırım bu son sorumdu ve evet, zaman ayırdığın için sana asla yeterince teşekkür edemem. Dinleyicilerimiz için de güzel olacak diye düşünüyorum.
A.V.M.: Bir şey daha söyleyebilir miyim?
U.P.: Elbette.
A.V.M.: Umarım dinleyen herhangi bir bilim insanı, eğer bir projeleri varsa, sıradan vatandaşları bilimsel çalışmalara dahil etmenin bir yolunu bulurlar çünkü bu, hem bilim adamlarına hem de sıradan vatandaşlara fayda sağlayacak bir şey. Bu bir kazan-kazan etkileşimi.
U.P.: Mükemmel. Çok teşekkürler.
A.V.M.: Çok teşekkürler.
