Siber güvenlik uzmanı Murat Lostar, depremin ardından teknolojiyi doğru kullanmak ve sahte ilanlardan kaçınmak için önerilerini paylaşıyor.
(Bu bir transkripsiyondur. Metnin son hali değildir.)
İlksen Mavituna: Deprem sonrası teknoloji kullanımına ilişkin soru işaretlerini gidermek üzere Murat Lostar’a bağlanıyoruz. Kriz anında elektrik kesintileri yaşanıyor. Şarj sorunu yaşamamak için ne yapılmalı?
Murat Lostar: Şarjın daha uzun dayanabilmesi için öncelikle telefonda iletişim için kullandığımız uygulamalar dışındaki tüm uygulamaları kapatmak ve telefonlardaki pil koruma özelliğinin açılması gerekiyor. Mobil veriyi zaman zaman kapatıp açarak, Bluetooth ve Wi-Fi gibi kablosuz haberleşme özelliklerinin ayarlarından kapatılması ek pil harcamayı engelliyor.
Ekran ışığının mümkün olduğunca kısık seviyeye getirilmesi pil ömrünü hayli rahatlatıyor. Titreme özelliğinin kapatılması, sesin de mümkün olduğunca düşük bir seviyeye çekilmesi gerekiyor. Telefon konuşması yapmaya mecbursak süreyi 10-15 saniye indirmek sadece pil ömrünü uzatmaz aynı zamanda hatların meşgul edilmesinin önüne geçer. Mümkün olan yerlerde WhatsApp, kesilmediyse Twitter ve SMS üzerinden iletişim sağlanmasını öneriyorum.
İ.M.: Deprem sonrası hatlar hızla doluyor. İstanbul'daki küçük depremlerde bile yaşamıştık. GSM krizi bu depremde de yaşandı. Yakınlarımıza ulaşmak için hangi yolları izlemeliyiz?
M.L.: Böyle durumlarda en iyi yol kısa mesaj. İnternetin çalıştığını varsayıyorsak, bir kısa mesaj bir de WhatsApp üzerinden mesaj atıp beklemek en iyisi. Bu kesilme ne yazık ki normal. Çünkü
santrallerin bir kapasitesi var ve insanların belirli bir yoğunlukta telefon konuşması üzerine planlanıyor. Ama deprem gibi acil durumlarda herkes yakınlarına ulaşmak istiyor. Acil durum görevlileri iletişimlerini aynı ortam üzerinden sağlıyor. Dolayısıyla yapacağımız en kötü şey telefonla aramak ve ulaşamadığımız sürece telefonla aramaya devam etmek. Çünkü her bir deneme santralleri belli ölçüde dolduruyor. Telefonla konuşmak durumunda olsak bile 10-15 saniyeyle sınırlayarak kısa mesaj ve internet üzerinden ilerlememiz gerekiyor.
İ.M.: Son birkaç gün içerisinde pek çok sahte siteyle karşılaştık. Dolandırıcılık teşebbüsü gördük. Deprem afet bölgesine yardım göndermek isteyenleri suistimale yönelik teşebbüsler vardı. Bu siteleri ya da linkleri, güvenli sitelerden nasıl ayırt edebiliriz?
M.L.: Şu anda bu programı dinleyenler aynı duyguları paylaşıyorlar ama deprem bölgesinde değiller. Şu anda bizi dinleyenler büyük şehirlerdeki, İstanbul'daki insanlar. Aslında farkında olmadan en büyük kötülüğü bizler yapıyoruz. Birilerinden gelen mesajları “doğru mu, yanlış mı, sahte mi, dolandırıcı mı?” bilmeden, kontrol etmeden kendi etrafımıza yayıyoruz. O mesajları bizden alan kişiler de bizim güvenilirliğimizi gelen mesajın içine ekliyor. Ve dolayısıyla “bu doğrudur” diyerek dikkate alıyorlar. Paylaşmadan önce bize gelen bilginin doğruluğunu kontrol etmek gerekiyor. Burada bir adres paylaşacağım: “usom.gov.tr/adres”, bu Ulusal Siber Olaylara Müdahale Merkezi’nin adresi. Adrese girip herhangi bir adres/link yazıldığında, o adres sahteyse, raporlandıysa veya dolandırıcıysa karşımıza çıkıyor. Bu adresleri kontrol edilmesi için paylaşabiliriz. Veya daha önce paylaşıldıysa bulabiliriz.
İ.M.: Şu anda bu yayını dinleyenler deprem bölgesinde değil ama aslında bir fay hattının üzerinde oturuyorlar. Dolayısıyla bunları konuşmak çok önemli. Twitter kısıtlaması ve bundan sonraki iletişim süreci hakkında ne düşünüyorsun?
M.L.: Bu şu anda yapılabilecek en kötü şeylerden biri. Çünkü kısıtlı internet bağlantısı ve pil miktarı üzerinden iletişim sağlamak, lokasyon paylaşmak için en uygun mecralardan biri Twitter. Bu inanılmaz basiretsiz bir karar. Twitter bir kişinin çok kişiye ulaşabilmesi için bir araç. Bundan sonra yerini WhatsApp gruplarına bırakacak. Belki diğer sosyal medya mecralarına kaymaya çalışacak. Ümit ediyorum bu kısıtlamada derhal kalkar.
