Kanibalizm'den transubstantiation [tözlerin dönüşümü] inancına uzanan bir yelpazede, yeme eyleminin nitelik edinmekle ilintisi üzerine konuştuk.
Dünyada beyaz gergedanlar soyu tükenme tehlikesiyle karşı karşıya. Bunun nedenlerinden birisi, gergedan boynuzu yemenin gergedanların sahip olduğu güçten pay almayı sağlayacağına dair yaygın ama yanlış kadim bir inanç. Farklı kültürlerde değişik varyasyonlarına rastlanan bu inancın kökleri çok eskilere gidiyor.
Genelleştirecek olursak, herhangi bir canlının veya nesnenin niteliklerinin, o şeyden bir parça yiyerek kazanılacağına, bir anlamda biyolojik veya psikolojik mirasından pay alınacağına inanılıyor.
Çağdaş biyoloji, yeme eylemiyle bir nesnenin niteliklerine sahip olunamayacağını kesin bir biçimde göstermiş olsa da bu yanlış inancın farklı ifadelerine sıkça rastlanabilir. Ayasofya'nın kapısının kemirilmesinde de benzer bir inancın etkili olmasını mümkün görüyorum.
Buna benzer bir tezi bir kaç ay önce Aysuda Kölemen ve Ayşe Çavdar Medyascope'taki programları Geniş Zaman’da kültürel hegemonya üzerinden dile getirmişlerdi.
Ayasofya'nın sanat ve dinler tarihi açısından önemini, geçen haftanın Vakayiname programında sanat tarihçisi Prof. Paolo Girardelli'den dinleyebilirsiniz.
Bir canlıyı veya nesneyi yiyerek onun niteliklerine sahip olacağımıza dair kadim inanç, hem kanibalizm hem de Katolik ideolojisinde yaygın olan transsubstantiationdüşüncesi ve pratikleriyle ilintili olabilir.
Bütün bunların ışığında şu soruyu sorabiliriz:
Kendisine ait güçlerden pay alabilmek için çeşitli hayvanların (hatta insanların) parçalarını yemenin yanı sıra, Ayasofya'nın kapısını kemirmekte kutsallık atfedilen bir yapının niteliklerine sahip olmak isteği etkili olabilir mi?
Yani burada belki Ayasofya'ya hasar vermek gibi bir istek söz konusu değil. Tam tersine, ahşap aksamı kemirmek veya duvarların tozlarını toplayıp yemek, belki bu kutsal yapıdan pay alma isteğiyle ilintilidir.
Bu programda kanibalizm konusunda yararlandığım kaynaklardan birisi, antropolog Marvin Harris'in Türkçe'ye de çevrilen Yamyamlar ve Krallar kitabı. Bu kitabı bana öneren Prof. Ömer Gökçümen'e de ayrıca teşekkür ediyorum.
