Ahmet İnsel’in bu haftaki gündeminde Afrika’nın seçimler ve darbe gündemi yer aldı.
Zimbabve’de 23-24 Ağustos tarihlerinde yapılan devlet başkanı seçiminin itiraz yaratan sonuçlarına göre mevcut Devlet Başkanı 80 yaşındaki Emerson Mnangagwa %52.6 ile yeniden seçildi. Zimbabve Afrika Ulusal Birliği-Yurtsever Cephesi (ZANU-PF) adayı Mnangagwa'nın en yakın rakibi, Değişim için Yurttaşlar Koalisyonu (CCC) lideri Nelson Chamisa ise oyların %44’ünü aldı. 23 Ağustos Çarşamba günü yapılan seçimler sandıkların bir kısmı geç açılması, bazı yerlerde oy pusulalarında muhalefetin yer almaması ve sandıkların kimi yerlerde 4-6 saat sonra açılması gibi nedenlerle bir gün uzatıldı.Katılım oranının %69 olduğu seçimlerde, sonuçlar uluslararası gözlemciler, sivil toplum örgütleri ve muhalefet tarafından kabul edilmiyor. İnsel, Zimbabve bağımsızlığının lideri Robert Mugabe’nin uzun bir iktidardan sonra 2017 yılındaki pazarlıklı darbe sonucunda iktidarı terk ettiği ve onun muhalifi olan Mnangagwa’nın darbeden sonra ülkeye döndüğü ve 2018’de az bir farkla seçimleri kazandığını hatırlattı. İnsel meclisteki 210 sandalyenin 106’sını ZANU-PF’nin, 73 sandalyeyi CCC’nin kazandığını bildirdi. Ayrıca mecliste fermuar yönteminin kullanıldığını ve kadınlar için 60 milletvekili ayrıldığı bilgisini verdi. Sonuçlara itiraz eden gözlemcilerin verdiği bilgiler seçimlerin demokratik koşullarda yapılmadığını gösteriyor. İnsel’e göre sonuçları bu aşamadan sonra değiştirmek kolay gözükmüyor.
Bir diğer Afrika ülkesi Gabon'da 26 Ağustos Cumartesi günü yapılan seçimlerde halk bir sonraki başkanı, milletvekillerini ve ulusal meclis üyelerini seçti. İnsel, Gabon’da 1967’de bağımsızlık kazanılmasının ardından 2009’a kadar iktidarda olan Omar Bongo’nun, iktidarı 2009’da oğlu Ali Bongo’ya devrettiğini ve Ali Bongo’nun bu seçimlerde 3. kez aday olduğu hatırlatmasını yaptı. Cumartesi seçim büroları kapanır kapanmaz bütün internet bağlantıları kesildiği, sokağa çıkma yasağı ilan edildiği ve yabancı gözlemcilerin gelmesinin yasaklandığı bilgisini veren İnsel, "Ülkede seçim sonuçları açıklanmış değil. Gabonlu sivil toplum kuruluşlarının iddiasına göre kendilerinin denetledikleri 1000 seçim bürosundaki sonuçlardan hareketle muhalefetin adayı Onda Ossa'nın oyların %68'ini aldığını iddia ediyorlar. " dedi. İnsel, Ossa’nın Gabon’un başkentinin yoksul mahallerinde güçlü aday olarak öne çıktığını, başkent dışındaki yerlerinde ise Ali Bongo'nun etrafında oluşan koalisyonun, seçmenleri tehdit ederek ya da rıza inşası yoluyla oy almaya çalıştıkları bilgisini verdi. Ülkede aynı gün 3 seçim birden yapılmasına ilişkin, "Başkana oy verdiğiniz zaman vekil ve belediye meclisi için de başkana oy vermiş sayılıyorsunuz. Tek oy pusulası ile 3 seçim yapılıyor. Muhalif aday Ossa’nın partisi yok. Partisi olmayınca vekil seçimi nasıl olacak o meçhul. 2023 Alternatif Platformu’nun desteklediği bir aday Ossa. İddia edildiğine göre Alternatif Platformu'nun vekil adayı olarak gösterilecek olanlar, kendisinin daha sonra göstereceği isimler olacak." diyen İnsel, "Bu iki seçim sonucu ilginç. Bilinmedik seçim taktikleri uygulanıyor. İktidarlar iktidarlarını bırakmamakta her türlü yolu kullanabiliyorlar." yorumunu yaptı.
Fotoğraf: Reuters
Bir ay önce Nijer’de olduğu gibi Afrika’da darbe ile iktidar değişimi kapısı tekrar açıldı. Mali, Batı Afirika’da Burkina Faso ve Gine’den sonra seçimlerle gelmiş, demokratik açıdan askeri meşruiyete sahip başkanın askeri darbeyle devrildiği dördüncü darbe oldu. İnsel, "Bütün bu dört ülkeye baktığımızda çok ciddi bir demokratik iktidar zaafı ve batıya özellikle Fransa’ya karşı eski kolonyal düzenin anılarının depreştiği bir tepki var. Bu tepki kısmen Mali'ye Vagner güçleri yerleştiren, Nijer'de bayraklarının dolaşmaya başladığı Rusya’yı ve askeri eğitimlerden sorumlu olan Türkiye’yi de ilgilendiriyor. Askeri rejimlerin bi kısmına göz yuman Fransa, bu kez Nijer'de darbeyi tanımadığını ve darbeyi yapan Muhafız Alayı Komutanı General Tchiani’nin iktidarını tanımadığını, meşru seçimlerle iktidarda olan ve şu anda ev hapsinde tutulan Cumhurbaşkanı Mohamed Bazoum'u tanıdığını söyledi. " bilgilerini aktardı. Pazartesi gününden beri herkesin nefesini tutarak izlediği gelişmelere dair İnsel," Darbe lideri geçen pazar akşamına kadar Fransız temsilcisinin ülkeyi terk etmesini emretmişti. Fransa elçisini geri çekmeyeceğini duyurdu. Nijer’de Fransa’nın 1500 askeri var. Bir pazarlık sürüyor belli ki. Fransız diplomasisi bu darbenin ordunun içinden gelen güçlü desteğe sahip olmadığını söylüyor. Mohamed Bazoum bundan önce seçildiğinde kendisine karşı bir isyan hareketi olduğunda, General Tchiani destek sunmuştu. Görevden alınması söz konusu olduğu için darbe yaptığı söyleniyor. Büyük bir destek olmadığı iddia ediliyor. Dolayısıyla Fransa'da ordu içindeki bu bölünmenin Fransa ile girecek bilek güreşinde cuntayı zayıflattığı beklentisiyle hareket ettiği ve rest çektiği iddia ediliyor. Öte yandan Fransa’nın Gine ile ilişkileri askıya alınmış. Batı Afrika'daki Fransız varlığı çad ile sınırlanmış durumda. Büyük bir yenilgi." dedi.
