Ahmet İnsel bu hafta, Türkiye’deki Cumhurbaşkanlığı ikinci tur seçimlerine ve Yunanistan’da yapılan milletvekili seçimlerinin sonuçlarına değindi.
(Bu bir transkripsiyondur. Metnin son hâli değildir.)
Parlamenter seçim sistemine sahip Yunanistan dört senede bir milletvekili seçimlerine gidiyor. 2016 senesinden itibaren üst üste iki seçim sistemi değişikliğine giden Yunanistan, SYRİZA partisi hükümeti döneminde nispi temsil sistemine geçiş yaptı. Ancak hükümet partisi mecliste 3/2'lik çoğunluğu alamadı ve 2019’da yapılan seçimlerde bu sistem uygulanamadı. 2019’da Yeni Demokrasi Hareketi meclis çoğunluğunu elde etti, fakat 2016’da değişen sistem bu seçimde yürürlüğe girdiği için, vekiller de bu yeni sisteme göre dağıtıldı. Dolayısıyla, Yeni Demokrasi Hareketi Partisi 21 Mayıs’ta yapılan seçimde %41 oy oranı almasına rağmen 300 milletvekilinden 146 tanesini alarak, mecliste çoğunluğu elde edemedi. İnsel, Yunanistan’da üst üste değişikliğe uğrayan bu karışık sistemi şöyle açıklıyor: ‘‘2019’da iktidara gelen Yeni Demokrasi Hareketi Partisi, yeni bir güçlendirilmiş nispi temsil sistemi yasası yürürlüğe koydu. Bu sistem, seçimlerde birinci gelen partiye kademeli olarak ilave milletvekili yazmaya olanak tanıyacak. Ancak eski sistemdeki gibi otomatik olarak 50 milletvekili eklenen bir sistem değil, %25 oy oranına sahip birinci gelen partiye ilk başta 25 milletvekili eklenecek, sonrasında %40 oy oranını geçtiği takdirde bu sayı 50 milletvekiline kadar çıkabilecek. Ama bu yeni sistem de 21 Mayıs tarihinde yapılan seçimde uygulanamadı, bir sonraki seçimde ancak uygulanabilecek.’’
İnsel, 21 Mayıs’ta yapılan Yunanistan milletvekili seçimlerinin kamuoyu yoklamalarını inanılmaz bir seviyede şaşırttığını belirtti. 14 Mayıs Türkiye Milletvekili seçimlerinde de hemen hemen aynı durumun gerçekleştiğini belirten İnsel, ‘’Türkiye’de Milliyetçi Hareket Partisi’nin oyları kamuoyu yoklamalarına göre en fazla %6 - %7’lik bir oy oranını ön görmüşken, %10’luk bir oy oranını nasıl geçtiğini veya Kılıçdaroğlu’nun Cumhurbaşkanlığı seçiminde Erdoğan’ın bir ila iki puan önünde gözükürken nasıl bir anda dört puan geriye düştüğü sorusunu soruyoruz. Kamuoyu seçim anketlerinin hata payının kısmen içinde kısmen çevresinde yapılan yanılmalar, Yunanistan kamuoyu seçim anketlerindeki yanılmanın bunun yanında kıyas kabul edilemeyecek seviyede’’ dedi. Yunanistan’da seçim araştırma anketleri, SYRIZA ile Yeni Demokrasi Hareketi Partisi arasındaki oy farkının en fazla 10 puan olabileceğini ön görürken, seçimler bu iki parti arasında %20 lik bir oy farkı ile tamamlandı ve SYRIZA seçimi beklenenden çok daha düşük bir oy oranı ile tamamladı. Fakat buna rağmen meclis çoğunluğunu alamayan Yeni Demokrasi Hareketi partisi, herhangi bir koalisyon kurmayacaklarını açıkladı. İnsel, görevi devralacak başbakanların, bu görevi yerine getiremeyeceklerini açıklayacaklarını ve bu yüzden cumhurbaşkanının meclisi feshederek erken seçim ilan edileceğinin gündemde olduğunu söyledi. Bu seçimin bir iddiaya göre 25 Haziran, diğer bir iddiaya göre Temmuz ayının ilk haftası yapılacağı söyleniyor. Bu süreye kadar Yunanistan Cumhurbaşkanı, tarafsız bir bürokratı hükümet kurmakla görevlendirecek ve dolayısıyla Miçotakis bir sonraki seçimlere Yunanistan Başbakanı olarak katılamayacak. İnsel bu seçimin en önemli olayının Yeni Demokrasi Hareketi’nin bu beklenmedik başarısı olduğunu ve iki ay sonraki seçimlerde aynı başarının tekrarlanması halinde Yeni Demokrasi Hareketi’nin tek başına bir hükümet kurabileceğini belirtiyor.
Yunanistan’da yapılan 21 Mayıs milletvekili seçimlerinde meclise iki parti daha girdi. Bunlardan birincisi oylarını bir puan daha artıran, partisi adına on bir milletvekili daha kazanan ve meclisin 4. Partisi olmaya devam eden Yunan Komünist Partisi. Bir diğeri ise Panhelenik Sosyalist Hareket Partisi yani PASOK’tan ayrılan milliyetçi kanadın kurmuş olduğu Yunan Çözüm partisi oyların %4,5’ini alarak 16 milletvekili ile meclisin 5. Partisi oldu. SYRİZA dan ayrılanların kurduğu iki parti ve Yunan Ortodoksu Milliyetçi Sağ Parti, %3 barajının biraz altında oy alarak meclise girmeye hak kazanamadı.
MeRA 25 Partisinde 2018’den itibaren genel sekreter olarak görev yapan Yanis Varoufakis, Yunanistan hükümetinin, Macaristan Başbakanı Viktor Orban ile yaptığı anlaşmaların sonucunda Yunanistan’ın ‘’Erdoğanlaşması’’ sürecinin tamamlandığı demecini verdi. Varufakis, Yeni Demokrasi Hareketi’nin bu başarısının sebebinin, kendi partisinin 2019 seçimleri için SYRİZA ya yaptığı işbirliği önerisinin kabul edilmemesinin sonucu olduğunu söylüyor.
Yunanistan seçimlerinde oyların barajı geçemeyen fakat toplam %10 dan fazla oy alan diğer partiler bir kaç ay sonra yapılacak olan seçimlere etkileri ne olacak? İnsel, yakın zamanda Yunanistan’da gerçekleşecek seçimler ile ilgili şu soruları sordu: ‘’Yeni Demokrasi Hareketi Partisi’nin bu seçimlerde de %40-%41 oy oranını alabilecek mi? SYRİZA nın oy oranındaki düşüş PASOK lehine devam edecek mi? %3 barajını geçemeyen bu partiler eğer bu seçimlerde barajı geçerlerse, birinci gelen partiye verilen bu idari milletvekili sayısının azalmasını mı sağlayacak?’’.
Yunanistan’da büyüyen ekonomik krizin devam etmesi, Yeni Demokrasi Hareketi Partisi’nin turizm atılımı ve dış yatırımı ülkeye çekme vaatlerinin toplumsal destek bulmasına sebep oldu. Yunanistan’ın 21 Mayıs’ta yapmış olduğu seçimlerde katılım %60’ların altında kaldı. Genç seçmen bu seçimlerde sandığa gitmek yerine Yunanistan’ı terk etme kararı aldı.
İnsel, Türkiye’nin ikinci tur cumhurbaşkanlığı seçimlerinin, Türkiye vatandaşlarının bu seçimi bir referandum olarak değerlendirerek sandığa gideceklerini ifade etti. Erdoğan’ın giderek otoriterleşen rejiminin, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarını sandığa gitmek konusunda haraketlendirmesini beklediğini belirten İnsel, "Seçimin ikinci turunda vatandaşlar bu otoriterleşmeye dur diyecek mi?" sorusunu da soruyor.
