29 Haziran 2014Milliyet Gazetesi
Peru’da patates çiftçileri 1600’lerin başından beri haziranın sonunda dağlara çıkarak dokuz aylıkhava tahmini yapıyor. Bu hava tahminlerinde başarı oranı çok ama çok yüksek.
Evet, Güney
Amerika’daki And Dağları’nda çiftçiler haziran sonlarına doğru gecenin bir yarısında iklim tahmini yapıyor. Perulu patates çiftçileri zirvelerde şafak sökmeden hemen önce sadece Pleiades isimli bir yıldız kümesinin (Süreyya Takımyıldızı) varlığını gözlemek için kuzeydoğuya bakıyor. Eğer Pleiades parlaksa, ekim-mart arasındaki yağışlı mevsim, yani gözlemden sonraki üç ila dokuz ayı kapsayan dönem çok yağışlı geçecek demek. Bu, gelecek sonbahardaki patates hasadının iyi olacağı anlamına geliyor. Pleiades sönük ve az sayıda yıldızıyla belirmişse, çiftçiler normalden kurak koşulları, dolayısıyla da zayıf bir patates hasadını öngörür. Bu durumda çiftçiler, normal ekim dikim takvimlerini ve ekeceği ürünü değiştirme yoluna gider.İlginç bir denklem
Patates çiftçilerinin tahminlerinin oldukça tutarlı olduğu antropolojist Ben Orlove ile iklim bilimciler John Chiang ve Mark Cane tarafından ortaya konmuş. Günümüzde en doğru hava tahminlerinin dahi geçerliliği iki haftayla sınırlıyken çiftçilerin sadece yıldızlara bakarak gelecekteki üç ila dokuz aylık dönem için yaptığı tahminler nasıl doğru çıkabiliyor?
Bu sorunun yanıtı El Nino’da yatıyor. El Nino yıllarında, Peru açıklarında okyanusta alışılmışın dışında sıcak su bulunuyor ve bu durum gök gürültülü fırtınalara neden oluyor. Ayrıca aşağı seviye rüzgarları da yine El Nino yıllarında batıdan doğuya doğru esiyor. Bu durum, normaldeki nemli ve yukarı yönlü rüzgarların yerini aşağı yönlü, kuru rüzgarlara bırakmasına neden oluyor. Böylece, Soluk Pleiades = El Nino = Aylar Boyunca Kuru Hava = Düşük Patates Hasadı denklemi kurulabiliyor!
2014 yılının sonunda kuvvetli bir El Nino gelişmiş olacak. Acaba bizim çiftçimiz ve tüccarımızın herhangi bir denklemi var mı? El Nino’dan vazgeçtim, küresel iklim değişikliği ile ilgili herhangi bir planımız var mı? Günümüzün uzun vadeli tahminleri gelecek on yıllara, yüzyıllara uzanıyor. Bu tahminler, günümüz iklim koşullarının, artan sera gazlarının etkisiyle, ciddi biçimde değişime sebep olacağını gösteriyor. Artan sıcaklıklar, bitki ve hayvan nesillerinin tükenmesine, ayrıca sayısız nesil boyunca temiz suyun yenilenebilir kaynağını temsil eden buzulların ortadan kalkmasına neden olabilecek.Küresel ısınma tahminine kulak verilecek mi?
Küresel iklim değişikliği en açıkgöz çiftçinin bile tahmin yeteneğini aşmakta olup bunlar dünya iklim modeli uzmanlarının vardıkları ortak noktalardır. And Dağları’nda patates tarımı yapan çiftçilerin Pleiades yıldızları bulanık olduğunda yaptığı gibi modern insanlar da “küresel ısınma” tahminine kulak verip faaliyetlerini olası en kötü durumdanen iyi sonucu almak üzere düzenleyecek mi?
Gökyüzüne aşina bir patates çiftçisi gelecek yılın patates hasadının yıldızlara bakarak kestirilebileceğini ilk defa söylediğinde, kendisini dinleyenler de onun büyücü olduğunu düşünmüş olabilir. And Dağları için sonuçlar riskli ve bedeli ağır oldu; kötü hasatlar, kıtlık-açlık anlamına geldi. Onlar inançlarını, kendilerine ilk başta tuhaf gibi görünmüş olsa da sonradan güvenilir bir yönteme bağladı.
Ne yapmamız gerekir? Bilim, gelecek senaryolar ve bunların gerçekleşme olasılıkları hakkında sadece bir algı sağlayabilir; ancak söz konusu alanda verilecek her tepki, bilimsel değil, toplumsal ve politik birer karar olmalı.
Toplumlar için değişim en azından başlangıçta zordur. Fakat Perulular, uzmanlarının iklim tahminlerine güvendi, uygun tavır aldı ve bazı tedbirler ile hayatlarını korudu. Peki, biz kendi iklim uzmanlarımıza güvenecek ve onların tahminlerine göre hareket edecek miyiz?
