Politik mesajları ve grevleri sebebiyle Rusya'dan Almanya'ya gitmek zorunda kalan ve üzerine vatandaşlıktan çıkarılmak istenen Arshak Makichyan ile iklim krizi, adalet, savaş ve duygular üzerine konuştuk.
(17 Haziran 2022 tarihinde Açık Radyo’da İklim Kuşağı Konuşuyor programında yayınlanmıştır.)
(Bu metin hızlıca hazırlanmış bir ses kaydı deşifresidir, nihai biçiminde olmayabilir.)
Atlas Sarrafoğlu: Merhaba Arshak, nasılsın?
Arshak Makichyan: Benim için garip bir zaman çünkü ülkem Ukrayna'da bir savaş yaşıyor. Rusya sivilleri öldürüyor, Ruslar kadınlara, çocuklara saldırıyor ve bu benim için çok korkunç. Evet ve bunu durdurmak için bir şeyler yapmaya çalışıyorduk ama bu biraz zor çünkü artık Rusya bir diktatörlük ve aktivistlerin enstrümanları bir şekilde yok edildi. TikTok kullanamıyoruz, cihazlarımızda protesto yapamıyoruz, çünkü tutuklanabiliriz. Bu yüzden Rusya'daki bu savaşı protesto etmek bizim için çok zordu. Bu sebeple bundan sonra ne yapacağımıza bakmak için Almanya'ya gitmeye karar verdik. Evet, biz de Rusya'ya geri dönüp aktivizmimize devam edecektik, belki farklı bir zeminde ama şimdi Rus hükümeti benim hakkımda bu davayı başlattı ve bir yaşından beri Rusya'da yaşamama rağmen vatandaşlığımı iptal etmek istiyorlar. Tüm eğitimimi Rusya’da aldım ve evet, bu benim için çok garip.
AS: Seni radyo programımda ağırlamak çok güzel. Keşke burada daha iyi şeyler konuşabilseydik ama aktivistler olarak insanlığı şu an bulunduğumuz noktaya getiren sisteme karşı savaşıyoruz. Yani biliyoruz ki, bir iklim aktivistisin, pardon Rusya'da 2019’dan beri ‘yalnız iklim aktivisti’sin…. Seni yakından takip ediyorum ve geçen yıl bir noktada fark ettim ki, iklim yerine hükümete karşı savaşmaya karar vermişsin… O dönemde bunu değiştirmene neden olan tam olarak ne oldu? Neyin yanlış gittiğini gördün?
AM: Bir ara Rusya'da Fridays For Future hareketi için örgütleniyorduk ve bizim için çok zordu çünkü insanlar protesto yapmaktan korkuyordu… Ama biz yapıyorduk ve sonra hükümet tek bir grevden bile insanları tutuklamaya başladı. Ve hükümet birçok arkadaşımı, aktivistleri bastırmaya başladı. Bu yüzden Rusya'daki farklı siyasi sorunlar hakkında artık sessiz kalmak imkansızdı ve sadece çevre hakkında konuşmak imkansızdı. Ve bir Fridays For Future hareketi inşa etmeye devam etmek imkansızdı çünkü insanlar Rusya'daki tüm sorunlarımızı protesto etmekten korktular… Politik olduklarından... Bu yüzden iklim grevlerimi yapmaya devam ediyordum ama artık o kadar etkili değildi ve belki politik düzeyde bir şeyler yapmak için yeni bir strateji düşünmem gerekiyordu. Bu yüzden Rus Parlamentosuna aday olmaya karar verdim. Başarılı bir girişim olmadı çünkü Rusya Parlamentosuna aday olmama izin verilmedi. Beni aday gösterme sözü veren demokrasi yanlısı bir parti Rus Güvenlik Servislerinden beni aday gösterirlerse hükümetin böyle bir dava açacağına dair bazı tehditler aldıktan sonra pozisyonlarını düşündüler. Beni en az bir yıl tehdit ettiler… Ve evet, vatandaşlığımı iptal etmekle tehdit ettiler.
Ama sonuçta ciddiye alındım ve ondan sonra aktivizm yapmaya devam ettim. Ardından farklı küresel sorunları iklim krizine bağlamaya çalıştım. İnsan hakları krizini iklime bağlamaya çalışıyordum. Bu benim yeni stratejimdi. Fridays For Future hareketini organize etmek imkânsız olduğu için insanlar protesto etmekten korktular ve aktivizmi sürdürmek için yeni yollar bulmaya çalışıyordum ve benim için gerçekten zor bir zamandı. Bu pandemi boyunca yaklaşık iki yıl sürdü. Rusya'da Navalny'nin zehirlenmesi gibi birçok korkunç şey olduğu için siyasi olarak dahil oldum. Ardından arkadaşlarımın da aralarında olduğu Navalny ekibi “aşırılıkçı” olarak ilan edildi ve neredeyse tüm bağımsız medyayı, yabancı ajanlar olarak ilan etmeye başladılar ve bu korkunçtu, çünkü özgür bağımsız medya olmadan aktivizm yapmak bayağı zor, çünkü insanlar dünyada olup biten yerel haberler hakkında bilgi alamıyorlar. Durum gittikçe kötüleşiyordu. İklim ve çevre hakkında çok konuşuyordum ama bu iki yıl boyunca içimde hükümete karşı kendi iç savaşımı veriyormuşum gibi bir his vardı.
"Hikâyemi insanları korkutmak için kullanmak istediler"
Ve bu savaş başladığında gelecek için savaşmaya devam etmek imkansızdı, çünkü belki de Rusya'nın artık bir geleceği yok. Bizim bugünümüz ve Ukrayna'nın bugünü veya Rus halkının bugünü için savaşmamız gerekiyor çünkü bu savaş, Rusya ve hepimiz için çok korkunç…
AS: Yani zaten iklim kriziyle mücadele ediyorduk ama şimdi bir de savaş var ve bir sürü şey oluyor. Ve bu gerçekten berbat. Yani ikinci sorumda şunu sormak istiyorum; bahsettiğin gibi Ukrayna'yı işgal ettiler ve aynı gün sen ve Polina evlendiniz. Sonra ikiniz de Almanya'ya gittiniz ki, bunun harika bir fikir olduğunu düşündüm. Ben sadece her şeyi bir zaman çizelgesine koymaya çalışıyorum ve bu yüzden durumunuzu daha iyi anlamak için adım adım gidiyorum… Neden Almanya'ya seyahat etmeye karar verdiniz? Çünkü o noktada, ülkelerden savaşı finanse etmeyi bırakmalarını istemek konusunda senin sesini çok duyuyorduk. Ayrıca bize bu savaşın Rus vatandaşlarının bakış açısından nasıl göründüğünü söyleyebilir misin?
AM: Evet, mart sonunda Almanya'ya gitmeye karar verdik, çünkü bu savaşın ilk ayında toplu protestolara gidecektik ve 50 bin kişi gözaltına alındı veya tutuklandı ve evet, bir çoğumuz tutuklandı. Bu arada Rusya hükümeti yeni yasalar çıkarıyordu, bu savaşa “savaş” denmesini yasakladılar. Belki de bu savaşa “savaş” dediğiniz için yıllarca hapis yatabilirsiniz. Ben savaştan önce otoriter bir rejimde yaşadığımızı söylüyordum. Sonra bunun bir diktatörlük olduğunu ve stratejimizi değiştirmemiz gerektiğini söylemeye başladım… Yeni stratejiler düşünmek istiyorsan zamana ihtiyacın var ve belki güvenliğe de ihtiyacın var. İşte bu yüzden Almanya'ya gitmeye karar verdik ve Rusya'da kalmamız imkansızdı, çünkü her gün bir arama yapılmasını bekliyorduk ya da arama yapılan birçok arkadaşımız tutuklanıyordu. Biz de düşünmek, biraz dinlenmek ve bundan sonra ne yapacağımızı anlamak için Almanya'ya gitmeye karar verdik.
AS: Durumu kesinlikle çok iyi anlıyorum ve bir sonraki soruma geçiyorum.
Bu savaş karşıtı aktivizm sizi çok savunmasız bir duruma soktu. Geçen hafta vatandaşlığını riske attığını duyduk, aktivizm bağlamının dışında. Hem video mesajında hem de Guardian'a Rus iddiasının savaş karşıtı ve iklim aktivizminin intikamı olduğunu hissettiğini söyledin. Sana yöneltilen suçlamalar hakkında ne düşünüyorsun?
AM: Bu davalar anlaşılabilir çünkü tüm hayatım boyunca Rusya'da yaşadım. Evet bir Rus-Ermeniyim ve diğer Ruslar’dan daha az hak sahibi değilim. Bence Ermenistan'da doğma sebebimle bu davanın bir ilişkisi yok, benimle de ilişkisi yok, çünkü Rusya'da etnik köken itibariyle Rus olmayan, başka ülkelerde doğmuş bir sürü insan var ve onların susmasını istiyorlar. Bu yüzden bana bu davayı açtılar. İnsanları korkutmak istiyorlar. Ben bir Ermeniydim, Putin rejimine karşı savaşıyordum, birkaç yıldır bu savaşa karşı mücadele veriyordum… Hikâyemi insanları korkutmak için kullanmak istediler, çünkü Rus muhalefetinde çok fazla Ermeni yok ve bu savaşa karşı sesim oldukça çıkıyordu. Bu yüzden insanları korkutmaya çalışıyorlar. İnsanlar üzerinde etki sahibi olmak ve tüm insanları korkutmak için yeni bir araç bulmaya çalışıyorlar. Gördüğünüz gibi, bu dava sadece benimle ilgili değil… Evet, aktivisttim; iklim krizine karşı savaşıyordum, farklı şeyler yapıyordum ama Rusya'da o kadar ünlü değilim ve her yerden milyonlarca takipçim yok. Ben sadece bir aktivistim ve bir aktivist olarak beni desteklemekten korktukları için Rusya'da marjinalleştirildim ve şimdi beni daha da marjinalleştirmek istiyorlar ve Rus olmayanları daha da marjinalleştirmek istiyorlar. Bu zaten tehlikeli bir durum ve bu yüzden buna sessiz kalamayız. Güvende olmama rağmen Almanya'dayım. Ama bu dava benimle ilgili değil.
"Vatandaşlığımı iptal ederlerse çok sorun yaşarım"
AS: Evet, kesinlikle anlıyorum. Hiçbir şey senin hatan değil ve hükümetin sorumlu olduğu noktaları tamamen anlayabiliyorum. Ben daha 15 yaşındayım, bunu anlayabiliyorsam hükümetler neden anlamasın? Rusya'ya karşı hükümetlerden ne bekliyorsun? Şimdi bu sisteme karşı harekete geçmek ne kadar önemli?
AM: Avrupa'da fosil yakıtlara karşı çevresel eyleme geçilmesini talep ediyorduk ve bence bu çok önemli, çünkü fosil yakıtlar şu anda bu savaşı finanse eden tek şey. Avrupa Rusya'dan çok fazla fosil yakıt alıyor ve Rusya'nın bu savaşı beslemek için çok parası var. Rusya'dan fosil yakıt almayı bırakmamız gerekiyor. Şimdi adil enerji geçişine ihtiyacımız var, hem de her zamankinden daha hızlı. Sadece para değil, bu her şey hakkında; çünkü bugün, belki yarın bu savaşı durdurmamız gerekiyor… Ama 2027'ye kadar değil, çünkü yedi yıllık bir savaş için zamanımız yok, bu şekilde devam edemeyiz. Bu yüzden bu savaşı mümkün olan en kısa sürede durdurmalıyız.
Putin'in konuşmaya devam etmek için en iyi kişi olmadığı, bu müzakereleri sürdürmeye devam etmek için en iyi adam olmadığı açık olsa da Avrupa'nın ve diğer ülkelerin onunla müzakere etmeye devam etmesi benim için garip. Ama bence şimdi konuşmak daha önemli; Rusya'yı bildiğimiz için, insanları, Rus sivil toplumunu kurtarmak için. Rus tarihinin bir parçasıyız. Rusya'daki durum üzerinde bir etkimiz olabilir ama bunun için çok fazla desteğe ihtiyacımız var, çok yardıma ihtiyacımız var, çünkü burada durumumuz biraz zor. Rus sivil toplumundan birçok insan şimdi farklı ülkelerde ve Rusya'da artık yaşamlarını sürdüremiyorlar. Vizeler ve diğer şeyler gibi birçok farklı sorun yaşıyoruz. Bence Rus sivil toplumu olarak çalışmalarımıza devam etmek için biraz yardıma ihtiyacımız var, çünkü Putin bu kadar şeytaniyken onunla müzakereye devam etmek garip.
AS: Şimdi sıradaki sorum senin cevabınla ilgili, yardıma ihtiyacın olduğunu söylediğin için… Sen bir viyolonistsin, bir sanatçı olarak lütfen bize bu durumun seni nasıl etkilediğini anlat. Almanya'dayken değerli kemanını satmak için tweet attığını görmüştüm. Bunun senin üzerinde neden olduğu stresle nasıl başa çıkıyorsun? Ayrıca yeterince destek ve yardım alıp almadığını sormak istiyorum.
"Bir iklim aktivistiyim, ama farklı şeylere sessiz kalamam"
AM: Fridays For Future International hareketinden bir iklim aktivisti olarak, farklı insanlardan çok fazla desteğim var ve insanlar beni tanıyor, bu yüzden çok ayrıcalıklıyım, eğer durumumu Rusya'daki farklı aktivistlerle karşılaştırıyorsanız, evet. Ama bu benimle ilgili değil. Vatandaşlığımı iptal ederlerse çok sorun yaşarım. Belgelerim olmadan nasıl devam edeceğimi bilmiyorum, çünkü bu durumda belgelerim geçersiz olacak. Bu yüzden belki bir noktada vatandaşlığımı iptal ettiklerinde biraz desteğe ihtiyacım olabilir, ama şimdi her şey yolunda. Evet, kemanımı sattım çünkü biraz paraya ihtiyacımız vardı. Ama şimdi paramız var, şimdi bazı çözümler bulabiliriz. Bize yardım edebilecek farklı insanlar veya arkadaşlarımız var. Şu anda benden daha fazla desteğe ihtiyacı olan birçok Rus var. Bu yüzden şimdi Rus halkını dinlemenin, onlara ulaşmanın, onlara nasıl yardım edebileceğimizi sormanın çok önemli olduğunu düşünüyorum. Tabii ki Ukraynalı mültecilere yardım etmeye devam edilmeli, çünkü Avrupa'da Ukrayna’dan giden Ermeni mülteciler de her yerde. Onlara da yardım etmeye devam etmeliyiz, çünkü bu savaş üç aydır devam ediyor ve bu insanlar evlerini kaybettiler. Şimdi yardımımıza ihtiyaçları var. Daha fazlasını yapmamız gerekiyor ve bu savaş sadece Rusya ve Ukrayna ile ilgili değil. Bu savaş Avrupa'nın ortasında yaşanıyor ve bu savaş sadece bir savaştan daha büyük bir şey. Bu, hepimize ve dünyanın her yerindeki insan haklarına karşı bir diktatörlük savaşıdır.
Fotoğraf: Lukas Startmann
AS: Evet, aktivist olmanın zor olduğunu biliyorum çünkü bir şeye karşı hareket ediyorsun ve onu savunmakla sorumlusun ve her zaman aktif olmalısın, sürdürülebilirlik de önemli biliyorsun. Sorularım bunlardı. Eğer herhangi bir çağrı yapmak istersen ya da programı bitirmeden eklemek istediklerin varsa, duymak isteriz.
AM: Tabii; şimdi hâlâ iklim aktivizmi yapmaya devam ediyorum ve bu savaşı iklim krizine bağlıyorum ki elbette her şey bağlantılı. Dinleyicilerin için bunun hakkında konuşmamız harika çünkü dediğim gibi, bu savaş sadece Rusya veya Ukrayna ile ilgili değil. Son üç ayda kendimi farklı şeyler hakkında eğitmeye çalışıyorum, İkinci Dünya Savaşı gibi. 1940'larda Alman sivil toplumuna karşı kullandıkları enstrümanlar hakkında Almanya'daki “Terör Topografyası” gibi müzelere gidiyoruz. Hatalarımızı anlamak için farklı müzelere gidiyoruz ve cevapları farklı yerlerde bulmaya çalışıyoruz. Evet, bu Rusların ilk savaşı değil. Ondan önce Rusya Gürcistan'da savaştı, Suriye'de korkunç bir savaş oynadı… Bundan bahsetmek de çok önemli. Ve biz de hatalarımızı bulmaya çalışıyoruz. Belki de son sekiz yılda Ukrayna'da olanlar hakkında daha fazla ses çıkarmalıyız. Rusya'da da farklı siyasi sorunlar hakkında daha fazlasını yapmalıyız. Yani evet, bir iklim aktivistiyim ama farklı şeylere sessiz kalamam ve sadece iklim krizini değil, bağlantılı her şeyi konuşmaya çalışıyorum.
AS: Programıma vakit ayırdığın için çok teşekkürler Arshak. Daha iyi bir dünya, iklim adaletine sahip bir dünya için umut edelim. Şimdilik hoşça kal, yakında görüşmek dileğiyle.
AM: Teşekkürler, hoşça kal.
