Doğan Hızlan ile söyleşi: Türkiye'de edebiyat eleştirisi

Doğan Hızlan Kimdir?

Kocamustafapaşa'daki 28. İlkokul (1943-1948), Davutpaşa Ortaokulu (1948-1950) ile Pertevniyal Lisesi 'ni (1956) bitirdi. Lise yıllarında arkadaşlarıyla Yankı dergisini çıkardı. İÜ Hukuk Fakültesi 'nde okudu. Hukuk Fakültesi'ni tamamlamadan, edebiyata yöneldi. 

Muzaffer Erdost yönetimindeki Pazar Postası'nda ve a dergisinde deneme, eleştiri, kitap yazıları yazdı. Cumhuriyet gazetesinde düzeltmenlik (1963-1968) görevi sırasında, gazetenin "Yayın Hayatı" (1964-1965) köşesini hazırladı. İsmail Cem ile Ercan Arıklı'nın yönettiği ABC Hafta Sonu gazetesinde kitap tanıtma yazıları (1966) yazdı. Altın Kitaplar Yayınevi'ne girdi; redaktörlük, danışmanlık, yönetmenlik yaptı. Yayınevi adına Yeni Edebiyat dergisini (kasım 1969- ekim 1971) çıkardı. Yeni Gazete'nin haftalık sanat sayfasını yönetti, orada kitap yazıları yayımladı. 1970'li yıllarda Cumhuriyet'in kültür sanat sayfasını yönetti. Hürriyet gazetesine geçti, Hürriyet ve Simavi Yayımları'nın yayım yönetmenliğini yaptı. 

1972' de TRT İstanbul Radyosu'nda başladığı "Kitaplar ve Düşünceler" programını çeşitli televizyonlarda "Karalama Defteri" adıyla sürdürdü. Edebi nitelikteki ilk yazısı 1954'te Forum 'da yayımlanan "Fazıl Hüsnü Dağlarca Üzerine" başlıklı bir yazıydı. Yazarlığının 50. yılında Tüyap Kitap Fuarı 'nda yaptığı konuşmada Erdal Öz, Doğan Hızlan için "Edebiyatın en seçkin dalı olan şiir, Doğan Hızlan'ın da üzerinde en çok çalıştığı, en çok yazılar yazdığı edebiyat dalı oldu. 

Türk edebiyatı kadar dünya edebiyatını sürekli, yakından izliyor olması, onu edebiyatın her dalında birikimli bir noktaya getirmiştir. Bu birikimini; o çok yalın anlatımıyla yazılarına başarıyla aktarmasını da çok iyi bilmiştir. Edindiği bütün bilgileri kendi kültürü içinde eritmiş, bütün birikimini konuşma yalınlığı içinde, herkesin anlayabileceği biçimde yazılarına aktarmayı başarmıştır" dedikten sonra, onu "Edebiyatımızın Cumhurbaşkanı" diye sunmuştur. Füsun Akatlı ise bir yazısında; "Gerçek edebiyatçı Doğan Hızlan, kitaplarında, köşesinin sınırlarını aşacak oylumdaki yazılarında karşımıza çıkar. Köşesinde daha çok eğitici, gazete okuma kültürü, sanatı, edebiyatı sevdirme misyonunu üstlenmiş bir yazar Hızlan. Orada çok ince eleyip sık dokumaz. Oysa bilinir ki, ince eleyip sık dokumak onun tabiatı aslisidir" der. 

Semih Gümüş ise, "Doğan Hızlan, günlük gazetede yazdığı eleştiri yazılarıyla yerleşik, verilmiş yargılara nitelikti müdahalelerde bulunuyor; böylece yığın kültürünü sarsarak toplumsal kültüre katkı yapıyor. Gazete okurunun üstünde durmadığı konuları gündeme getirirken sorgulayıcı düşünceyi, bir düşünme biçiminin başka türlü de olabileceğini anımsatıyor" ifadesini kullanır Hızlan için. 

Hızlan'ın yazıları eleştiriden çok denemeye yakın duruyor. Hızlan, "Deneme de edebi mantık içinde bir disiplindir fakat o edebi türe yenilikler, değişiklikler getirme hakkını yazara veren bir türdür. Deneme kadar hiçbir tür, okura özgürlük tanımaz" inancındadır. 

Deneme ve eleştirilerini, kitap tanıtma yazılarını yayımladığı gazete ve dergilerin sayısı yirmiyi geçti. Geçmişte çocuk öyküleri , Atatürk ve aşk şiirleri derleyerek, yayımladı. Son yıllarda tümüyle gazete yazılarına ağırlık verdi. Bu yazıları yalnızca edebiyat değil, müzik, resim, sinema, tiyatro ve başka dalları da kapsadı. 

Hep çok beğendiğini yazı konusu yaptı, sıradanla uğraşmadı. Edebiyatçıların politik tavırlarına ve tercihlerine göre değerlendirilmesine karşı olduğunu açıkladı.

AÜ Tömer Dil Eğitim Merkezi 'nin yayımladığı Dil Dergisi, temmuz 2000 sayısını Doğan Hızlan'a ayırdı. Ayrıntılı yaşamöyküsü burada yer aldı. Ayrıca yaşamöyküsünü 5 kasım 2002 'de YKY Salı Toplantılan'nda anlattı. Bu toplantıların konukları olan Doğan Kuban, Cahit Uçuk, Semavi Eyice, Muhibbe Darga, Rasih Nuri İleri, Macide Tanır, Turhan Selçuk, Fethi Naci ve Nazan İpşiroğlu'nun yaşamöyküleriyle birlikte kitaplaştırıldı. 

2006 Tüyap İstanbul Kitap Fuarı Onur Yazarı seçildi. Tüyap tarafından Kültür Kaşifi Doğan Hızlan kitabı yayımlandı. Kendisiyle Kürşat Başar'ın yaptığı uzun söyleşi, Sanki Bir Roman Kahramanı adıyla çıktı. Ayrıca Feridun Andaç'ın hazırladığı, Doğan Hızlan'la Denemenin Dönencesinde adlı, deneme üzerine bir nehir söyleşi yayımlandı . 

Doğan Hızlan'ın Eserleri

İnceleme: 

• Ne İstiyoruz (1 968). 

Deneme-Eleştiri: 

• Yazılı İlişkiler (1983), 
• Günlerde Kalan, Çağdaş Edebiyatımıza Dipnotları (1983), 
• Sanat Günah Çıkarıyor (1992), 
• Ne Kadar Mozart O Kadar Süt (1992, Saklı Su (1999), 
• Kitaplar Kitabı (1996) , 
• Güncelin Çağrısı (1997), 
• Mavi Bereli (2001), 
• Şiir Çilingiri: Kitaplar Kitabı 1 (2001), 
• On Birinci Kat Yazıları (2001), 
• Düzyazı Ayıracı, Kitaplar Kitabı Il (2001),
• Edebiyat Dönencesi (2003), 
• Yalnızlık Kahvesi (2003), 
• Eleği Duvardan İndirelim (2005), 
• Edebiyat Daima (2006), 
• Aynadaki Bakışlar (Kitaplar Kitabı 3) (Doğan, 2006)
• Edebiyat Daima (Doğan, 2006)
• Sönmüş Kibritin İzinde (Doğan, 2006)
• Çalıntı Kitap Deposu (Kırmızı, 2007)
• Cağaloğlu - Hayatın ve Mesleğin Başladığı Yer (Heyamola, 2009)
• Beyoğlu'ndan Esintiler (Tan Oral ile) (İKSV, 2008)
• Kitaplarla Kültür Turu (Kitaplar Kitabı 4) (Doğan, 2010)
• Anılarımda Yaşayanlar (YKY, 2010
• Edebiyatımıza Dipnotlar (YKY, 2010)

Derleme: 

• En Güzel Türk Hikayeleri: Haydi Anlat Anneciğim (1972),
• Bayram Gömleği (yazarlarımızdan seçme çocuk öyküleri, 1980), 
• Atatürk Şiirleri (1985),
• En Güzel Aşk Şiirleri (1987).

Basıma hazırlattığı kitaplar:

• Ercüment Behzat Lav (bütün eserleri, 1996), 
• Hüsran Filizleri, Celal Sılay' ın Şiirleri (İhsan Yılmaz'la, 2000). 

Söyleşi: 

• Söyleşiler (yay. haz. İhsan Yılmaz, 2001). (Biyografi www.turkedebiyati.org sitesinden alınmıştır.)Programımız hakkında Soru ve önerileriniz için, Twitter: Facebook