Bir gün, bir şarkı

Programın açılışını Charles Aznavour’un Les jours (Günler) adlı parçasıyla yaptık. Sanatçı parçada haftanın özel bir gününden bahsetmese de repertuarının birçok şarkısında olduğu gibi hayatın döngüsü ve zamanın geçişi üzerine saptamalarda bulunuyor ve acıyla ya da mutlulukla dolu günlerden, hafızlara kazınan ya da unutup giden günlerden ve hızla geçen ya da birbirini tekrar eden günlerden bahsediyordu bize.

Pazartesi, haftanın ilk iş günü olması nedeniyle adı genelde kendine özgü bir sendromla anılır. Claude François da, 1972 tarihli Le lundi au soleil adlı parçasında: “Güneşli bir pazartesi, Asla sahip olamayacağımız bir şey, Hep aynı şey pencerelerin arkasındayken, hava hep güzel biz çalışırken” diye bahsediyordu bu günden. Sözleri Jean-Michel Rivat ve Frank Thomas, müziği ise Patrick Juvet imzasını taşıyan parça piyasaya çıktığında 600 binin üzerinde bir satış rakamına ulaşarak Fransa listesinde zirveye oturmuş ve İngilizce ve İspanyolcaya da uyarlanmıştı. Pazartesi günüyle ilgili bir başka parça da, sözleri Michel Delpech, müziği ise Roland Vincent imzasını taşıyan 1975 tarihli Ce lundi-là (O pazartesi). Günlük hayatın monotonluğundan bunalan ve bu tekdüzelikten kaçmak isteyen bir adamın hikâyesini anlatan şarkının kahramanı otuzlu yaşlardaki Jean-Pierre, bir pazartesi günü sigara almak için evden çıkıyor ve eşi Michelle’i ve iyi bir gelir getiren işini arkasında bırakarak bir daha geri dönmemeye karar veriyor. Modern yaşamın sıkıcılığına, bireyin özgürlük arayışına ve toplumsal beklentilere karşı bir isyanı ele alan parçanın kahramanıyla Delpech’in yetmişlerin sonunda yaşadıkları arasında bir paralellik kurmak de mümkün. Şarkının yayınlanmasından yaklaşık bir yıl sonra eşi Chantal Simon’dan boşanacak olan Delpech, iki çocuğunun annesi olan Simon’un 1985’te intihar etmesiyle depresyona girecek, çareyi alkol ve uyuşturucularda bulması ise sanatçının kariyerine ciddi bir darbe vuracaktı.

Fransız Öpücüğü’nün jingle’ında yer alan Juste quelqu’un de bien adlı parçayı seslendiren Enzo Enzo, 2010’da piyasaya çıkan müziği Romain Didier imzalı À mardi isimli şarkısında, Salı günü için verilen ama hiçbir zaman gerçekleşmeyen bir randevudan bahsediyor. ""Salı günü görüşürüz" demiştik, sen kısa yoldan gittin, şimdi bir meleksin artık, Sonsuza dek güvende. Sonunda üstesinden geldin, uzaklaşma hakkındaki, korkularının ve arzunun” sözleriyle zamansız bir ölüme işaret eden parça, sevdiği birini kaybetmenin acısını ele alıyor ve anlatıcı; sevginin her şeyin, hatta kaybın bile ötesinde olduğu fikrinde teselli bularak kederine rağmen yoluna devam etmeyi öğreniyor.

Haftanın üçüncü günü olmasına karşın beş iş gününün ortasında yer alması nedeniyle hafta ortası olarak değerlendirilen Çarşamba gününü konu alan parçalar arasında ilk akla gelenler: yetmişlerde Il était une fois’nın seslendirdiği Les filles du mercredi, Pierre de Maere’ın 2023’te piyasaya çıkan ilk stüdyo albümünde yer alan Mercredi ve Lucas Lombard’ın yakın tarihli parçası Les mercredis. Haftanın bu gününden bahseden bir diğer şarkı da Johny Hallyday’in 1982’de piyasaya çıkan "Quelque part un aigle" adlı albümünde bulunan Mercredi matin (Çarşamba sabahı). Farklı müzikal altyapısı nedeniyle Johnny’nin pek de tutmayan albümlerinden biriydi bu. Tıpkı 1968’de piyasaya çıkan "Rêve et amour", 1976 tarihli "Hamlet" ve müzik marketlerdeki yerini 1979’da alan "Hollywood" gibi sanatçı açısından deneysel bir çalışma olduğunu bile söylemek mümkün. Johnny bu albümde daha önce keşfetmediği yollara sapıyor ve kendisiyle özdeşleşen temalara tamamen zıt bir açıdan bakıyordu. Kırık kalpli sert rock şarkıcısı ve sonu ayrılıkla biten aşk hikâyeleri ortadan kayboluyor, sanatçı La caisse ve Sage pour vous’nun da aralarında bulunduğu en az dört parçada kendiyle dalga geçmeyi bile göze alıyordu. Müzikal açıdan da alışılagelmişin dışında bir tarza sahip olan albümde, gitar sesleri daha sert ve agresif bir hale geliyor, üflemeli çalgılar yerini klavye ve elektronik müzik ekipmanlarına bırakıyordu. Sözleri Pierre Billon, müziği ise Mort Shuman ve Johnny Hallyday imzalı Mercredi matin adlı parçada da; çektiği acılardan, hapsedilme duygusundan ve kaçış hayallerinden bahseden ve Çarşamba sabahı ziyaretçilerinin gelmesini bekleyen bir mahkûmun hikâyesi anlatılıyor. Oldukça edebi bir metne sahip olan şarkı, ağır temposu ve kapanışındaki keman solosuyla dikkat çekiyor. Parça, hapishanenin devasa kapılarının kapanması şeklinde de yorumlanabilecek ürpertici bir sesle aniden sona eriyor.

Perşembe gününün 1972 yılına kadar Fransız öğrenciler için ayrı bir anlamı vardı zira haftanın tam ortasında yer alan bu günde, öğrencilerin biraz olsun dinlenebilmesi amacıyla okullar kapalıydı. Hafta ortası tatili 1972’de okul günlerini iş günleriyle senkronize etme amacıyla Milli Eğitim Bakanı Olivier Guichard tarafından Çarşambaya çekilse de, Perşembenin her zaman özel bir yeri oldu o dönemde öğrenci olanlar için. Bu durum haliyle şarkılara da yansıdı. Özellikle bu yaz boyunca bahsettiğimiz, ergenlere hitap eden şarkıların moda olduğu yé-yé akımı temsilcileri şarkılarında perşembeden övgüyle söz etti. Bu isimlerden biri de 1951’de Tunus’ta dünyaya gelen ve henüz yirmi yaşındayken bir motosiklet kazasında hayatını kaybeden Jocelyne’di. İlk albümlerini henüz çocukken yayınlayan ve on üç yaşında Olympia’da sahne alan bu yetenekli genç kız, 1966’da yé-yé akımının kırk altı üyesini bir araya getiren ünlü fotoğrafa da girmeyi başarmıştı. Jocelyne'in 1964’te kaydettiği Le dimanche et le jeudi (Pazar ve Perşembe), Brenda Lee’nin seslendirdiği Lonely, Lonely, Lonely Me adlı parçadan Pierre Saka tarafından Fransızcaya uyarlanmıştı. Şarkıda: “Pazar ve Perşembe, benim en sevdiğim iki gün, okula gidenler ne kadar şanslı, bundan yararlanabildikleri için. Tüm ebeveynler kıskanıyor bizi, bizim gibi onlarda da isterdi, iki günleri olmasını haftada Pazar ve Perşembe gibi” diyordu Joceylne.

Cuma günü haftanın son iş günü olması nedeniyle Cumartesiden sonra haftanın en sevilen günü pek çoğumuz için. Ertesi günün tatil olmasının verdiği rahatlıkla Cuma akşamı için yapılan planlar da sık sık şarkılara konu alıyor. Fransız popüler müziğinde, sadece Vendredi soir (Cuma akşamı) adını taşıyan onlarca şarkıya rastlamak mümkün. Bunlardan biri de 1968’de Belçika’nın Hasselt kentinde dünyaya gelen Axelle Red’in 1993’ün Ekim ayında piyasaya çıkan ve büyük yankı uyandıran “Sans plus attendre” adlı albümde yer alıyor. Brian Nelson, Axelle Red ve Albert Hammond üçlüsünün birlikte yazıp bestelediği şarkıda: “Cuma akşamı ve canım bir şey istemiyor, zaman kavramı yok, sadece can sıkıntısı hissi çekiyor ilgimi şu an, sana ve FM bandına bağlandım, çalan benim şarkım, ne blues ne de rock yakalıyor beni, zaten bir bu eksikti” sözleriyle hafif depresif bir Cuma akşamından söz ediliyor. Çoğumuz için eğlenceyle aynı anlama gelen Cumartesi akşamları da geçmişten günümüze farklı müzisyenlere ilham verdi. Örneğin 1943 Cezayir doğumlu oyuncu, manken ve yorumcu Daniele Ciarlet ya da sahne adıyla Zouzou, 1966’da İskoç müzisyen Donovan’ın kendisi için bestelediği Young Girl Blues adlı parçayı Ce samedi soir (Bu Cumartesi akşamı) adıyla kendi kaleme aldığı Fransızca sözlerle seslendirmişti. Özellikle Eric Rohmer’in 1972 tarihli L'Amour l'après-midi (Öğleden Sonra Aşk) filmindeki performansıyla hafızalara kazınan sanatçı altmışlı ve yetmişli yıllarda moda ve sanat çevrelerinin ilham perisi olarak anılmasına karşın, yetmişlerin sonundan itibaren yavaş yavaş gözlerden kaybolmaya başlamış, bağımlılık problemleriyle geçen yılların ardından 2013’te, Donovan’ın da katkı sağladığı bir albümle kısa süreliğine de olsa müziğe geri dönmüştü.

Pazar bir tatil günü olmasına rağmen ertesi gün yeniden okula ya da işe dönüleceği için pek de sevilmez genelde ve özellikle Pazar öğleden sonraları garip bir telaş ve hüzün içinde geçer bazılarımız için. Charles Aznavour ise, 1951’de kaleme aldığı Je hais les dimanches adlı parçada bunu bir adım daha ileriye götürüyor ve "Pazarlardan nefret ederim" diyor. İlk başta Edith Piaf’ın seslendirmesi planlanan fakat onun reddetmesi üzerine Juliette Gréco tarafından kaydedilen şarkı, karamsar ve elitist tavrı nedeniyle basının eleştiri oklarının da hedefi olmuş, hatta bazı gazeteciler Gréco için: “Eğer biraz çalışsaydı bunun anlamını bilirdi, o zaman Pazarları severdi” ifadelerini kullanmıştı. Buna karşın bu şarkı sayesinde 1951’in Ağustos ayında Deauville’de düzenlenen yarışmada “Edith Piaf yorumculuk" ödülünü kazanan Gréco, böylece adını geniş kitlelere duyurmayı başarmış, şarkının başarısı üzerine Piaf da -muhtemelen kıskançlığın da etkisiyle- fikrini değiştirerek parçayı kaydetmeye karar vermişti.

1961’de Fransa’nın Dijon kentinde dünyaya gelen Yves Jamait, müzikle yetmişli yılların ortasında, bir lise öğrencisiyken haşır neşir olmaya başlamış, birçok farklı mesleği denemesinin ardından 1998’de otuz yedi yaşındayken işten kovulmasının ardından üç kişiden oluşan ilk müzik grubu De verre en vers’i kurmuştu. Bir süre sonra ismini Jamait olarak değiştiren topluluk; java, tango, caz ve musette gibi farklı türleri bir araya getiren ilk albümünü 2003 yılında yayınladı. Albümde yer alan Dimanche, Et je bois ve La fleur de l’âge gibi melankoli yüklü parçalar; müzikseverlerin aklına Allain Leprest, Maxime Le Forestier ve Charles Aznavour gibi ustaları getiriyordu. Bir diğer adı da Caresse-moi olan Dimanche (Pazar) adlı şarkıda: “Diğerleri gibi bir Pazar bu, şimdiden kalbimi boşaltan. Ufak bir huysuzluk debeleniyor, ruh halimde sorumsuzca. Depresyondayım ve bağırsaklarımda sonbahar, bir bira bile iyileştiremez beni doğrayan şeyi. Çalıyor cenaze marşı, ölmekte olan haftanın, bu sıkıntıya bir ateşkes lazım, ağzımı dudaklarına yaklaştırmalıyım” sözleriyle sıkıntılı bir Pazar gününü tasvir ediyordu sanatçı.