Yılın biyoçeşitlilik özeti: Keşfedilenler, nesli tükenenler...

Uzunca bir süredir bildiğimiz doğanın dengeleri artık her geçen gün değişiyor ve tüm canlılar için uyum sağlamak giderek zorlaşıyor. Belirsizliklerle dolu, aşırılıkların daha fazla yaşandığı bir yılı geride bırakıyoruz. Ama koca bir yıl hep kötü örneklerle dolu değil. Doğanın sorunlarının çözüleceğine dair önemli adımlar da atıldı, güzel günler de yaşandı. 

OCAK

• Kuş gribi yaban hayatı üzerine bir kâbus gibi çöktü. İsrail'de turnalar arasında yayılan kuş gribi virüsü sebebiyle 5 binden fazla kuş telef oldu.
• Büyük Okyanus, Atlas Okyanusu ve Kuzey Buz Denizi'nde yaşayan çatal kuyruklu martı (Xema sabini) Türkiye'de ilk defa Hatay'da görüntülendi.
• Erçiş'deki Çelebibağ Flamingo Potansiyel Doğal Sit Alanı, kesin korunacak hassas alan olarak tescil ve ilan edildi. 
• 2003 yılından bu yana doğada görülmeyen tekila balığı insan eliyle Meksika'nın güney batısındaki nehirlere geri döndürüldü.
• Baharda gelmesi gereken leyleklerin ilki Söke’ye gelerek yerleşti.
• Çıldır Gölü çevresinde yeni bir bitki türü keşfedildiği açıklandı. Bitki “Anadolu Zilasuru” adıyla bilim dünyasına tanıtıldı.
• İran’da aç ve susuz kalan timsahların insanlara saldırmaya başladığı ve bunun nedeninin iklim krizi olduğu açıklandı.
• Kül rengi yelkovan kuşu Türkiye’de ilk kez Hatay’da görüldü.
• Panama’da keşfedilen yeni bir yağmur kurbağası türüne genç iklim aktivisti Greta Thunberg'in ismi verildi. 
• İzmir’de yeni keşfedilen bitkiye "efe çemberi", bilimsel olarak ise 2019 yılında vefat eden ve dünyaca tanınan bir sürüngen uzmanı olan Prof. Dr. Bayram Göçmen'e ithafen "kanautia goecmeni" adı verildi.
• Antalya’da beş antik bitki koruma altına alındı.
• Kadife ördek, Hersek Lagünü’nde görüntülendi.
• Bir önceki yıl Asya’da 224 canlı türü keşfedildiği duyuruldu.

ŞUBAT

• Yapılan araştırmalara göre İngiltere'de birçok bitkinin artık bir ay erken çiçek açtığı duyuruldu.
• Koalalar nesli tükenmekte olan hayvan kategorisine alındı.
• Manisa’nın kuş cenneti Marmara Gölü’nün kuruduğu açıklandı.

MART

• Amazon Ormanları’nda alan kaybının bir önceki yıla oranla 5 kat arttığı ve ormanın kritik eşikte olduğu açıklandı.
• Hükümetler arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), “İklim Değişikliği 2022: Etkiler, Uyum ve Kırılganlık” raporuyla Türkiye’nin Avrupa’daki en kırılgan ülke olduğunu açıkladı.
• Biyolojik Çeşitlilik ve Ekosistem Hizmetleri başlıklı Hükümetler Arası Bilim-Politika Platformunun (IPBES) son raporundan bilgilere göre, çoğu 10 yıl içinde olmak üzere yaklaşık 1 milyon hayvan ve bitki türünün tükenme tehdidi altında olduğunu duyuruldu.

NİSAN

• Dünyanın en büyük balığı olan balina köpekbalığı ilk defa sularımızda görüldü.
• İstanbul ve İskenderun civarında denizanası istilası baş gösterdi.
• Hakkâri Yüksekova’da ilk kez kızıl falarop kuşu görüldü.
• Sinop’ta cambaz kartalı görüntülendi.
• Türkiye’de ilk defa kulaklı çöl toygarı Milleyha sulak alanında arzı endam etti.
• Manisa Kula da çizgili sırtlan görüldü ve çizgili sırtlanın en batıdaki kaydı olarak takvimdeki yerini aldı.

MAYIS

• Karadeniz’de yunus ölümlerinden sonra kara dalgıç kuşu ölümleri görülmeye başladı.
• Nature‘da yayımlanan, dünyadaki sürüngenlerin durumuna ilişkin şimdiye kadarki en büyük analiz, sürüngen türlerinin yüzde 21’inin yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu ortaya koydu.
• Annual Review of Environment and Resources'dan yayınlanan bir araştırma dünyada kuşların nüfusunun son 50 yılda 3 milyar azaldığını ortaya koydu.
• Deniz Kaplumbağaları Araştırma, Kurtarma ve Rehabilitasyon Merkezi'nin (DEKAMER) uydu üzerinden takip ettiği 26 deniz kaplumbağasından 9'unun sinyali kesildi. 
• 4 ayrı bölgede leopar görüntülendi.
• Osmaniye’nin Düziçi ilçesindeki ekili tarım arazilerinde çekirge istilası başladı.

HAZİRAN

• Okyanus sıcaklığına bağlı besin yetersizliğinden yüzlerce bebek penguen öldü.
• Carettta carettalar için nöbet başladı.

TEMMUZ

• Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi'nden Doç. Dr. Gençay Akgül'ün keşfettiği yeni endemik tür "Nevsehirensis Akgül" adıyla literatüre girdi.
• Bilim insanları açıkladı: “Avustralya doğası çöküyor, 100 den fazla canlı yok oldu ya da olmak üzere, son 5 yılın faturası çok ağır.”

AĞUSTOS

• İstilacı türler araştırması yayımlandı: Ağaç yılanları ve boğa kurbağalarının küresel ekonomiye 16,3 milyar dolar zarar verdiği açıklandı.
• Fındığın kabusu Drakula böceği yeniden bahçelere dadandı ve verdiği zararla gündem oldu.
• Sonuçlarının iklim değişikliğinin ve kirliliğin etkisinin araştırılmasında kullanılacağı duyurularak İngiltere'de halka “kelebek sayma” çağrısı yapıldı.
• Munzur Dağları'nda 2 bin 648 böcek ile 955 bitki türünün kayıt altına alındığı açıklandı. 
• Oslo’da insanların aşırı ilgisine maruz kalan mors freya, Norveç yetkilileri tarafından öldürüldü.
• Savaş nedeniyle Karadeniz’de en az 5 bin yunusun öldüğü açıklandı. 
• Denizkızı hikayelerinin kaynağı dugongların Çin’de tükendiği duyuruldu.
• İstanbul’da çayır tırtılı istilası başladı.
• Uluslararası Doğa Koruma Birliği’nin (IUCN)yeni raporuna göre nesli tükenmekte olan bir tür olmaya devam etseler de vahşi doğada daha önce düşünülenden yüzde 40 daha fazla kaplan var. Kaplanların toplam sayısı yaklaşık 6 bin olarak açıklandı.
• Bilim insanları tazmanya kaplanını DNA çalışmalarıyla geri getireceklerini açıkladı.
• Bitlis’in kuş cenneti Arin Gölü’nün de kuruduğu haberlere yansıdı.
• Birleşmiş Milletler'e bağlı Gıda ve Tarım Örgütü tarafından yayımlanan bir raporda, 12 çeşit yabani bitki türü neslinin tükenme tehdidiyle karşı karşıya olduğu açıklandı. Tıbbi ve aromatik bitkiler, doğal ortamlarından aşırı toplanması sebebiyle habitat kaybı riski ile karşı karşıya olduğuna dikkat çekilen raporda bu bitki türlerinin de yüzde 21’inin tehdit altında, yüzde 9’unun da yok olma tehdidi ile karşı karşıya olduğu belirtildi.

EKİM

• Kenya'da yaşanan son 40 yılın en kötü kuraklığı, üç ayda dünyadaki en nadir zebra çeşitlerinin yüzde 2'sini öldürdü. Aynı dönemde bölgede yaşayan filler 25 kat daha fazla öldü. Uzmanlar, kötüleşen iklim koşulları ve artan kaçak avcılık nedeniyle dünyanın en değerli ekosistemlerine sahip olan alanların tehlikede olduğu konusunda uyardı.

ARALIK

• Bilim insanları en son yaklaşık 140 yıl önce Papua Yeni Gine’de görülen bir kuş olan kara enseli gura güvercinini yeniden keşfetti.