Soykırım davasında Uluslararası Adalet Divanı, Güney Afrika'nın İsrail'e karşı açtığı soykırım davasında ihtiyati tedbir kararı aldı, dava esastan görüşülecek.
Ömer Madra: Evet, flash bir haberimiz var. Ben Ömer Madra.
Özdeş Özbay: Ben Özdeş Özbay.
Ö.M.: Soykırım davasında Uluslararası Adalet Divanı, Gazze'de ihtiyati tedbir kararı aldı. Birkaç dakika önceki haberleri Özdeş Özbay ile takip etmeye çalıştık ve Güney Afrika'nın İsrail'e karşı açtığı soykırım davasında ihtiyati tedbir kararı alındı. Mahkeme, İsrail'in Gazze'de soykırım önlemek için gücü dahilinde bütün önlemleri alması gerektiğine hükmetti.
Ö.Ö.: Uluslararası Adalet Divanı, Birleşmiş Milletler’in (BM) en üst mahkemesi bilindiği üzere ve Güney Afrika'nın İsrail'e karşı açtığı soykırım davasında ara kararını açıklamış oldu. Çünkü esas soykırım davası, çok daha uzun sürecek ama ihtiyati tedbir kararı acilen gündemdeydi. Buna yönelik olumlu kararını açıklamış oldu.
Ö.M.: Evet, bu beklenenin de ötesinde bir şey. Uluslararası Adalet Divanı’nın önünde, Lahey’de yüzlerce insan vardı. Garip bir şekilde her iki tarafın da gösterileri vardı. Birisi, İsrail taraftarları, ‘Soykırım yok, bu saçmalıktır’ diyor; öbürü ise ‘İsrailliler Filistinlileri büyük bir ölüme mahkum ediyorlar’ diyorlardı. Yani bu ara karar açıklandı ve İsrail'in ‘saçmalık’ iddiasını tamamen sildi.
Uluslararası Adalet Divanı, Güney Afrika Cumhuriyeti'nin Gazze'deki saldırıların durdurulması için sunduğu ihtiyati tedbir kararını kabul ederken, İsrail'e de soykırımın doğrudan teşvikinin engellenmesi ve cezalandırılması için önlem alma emri verdi. Uluslararası hukukun bayağı yenilendiği, kendini korumaya aldığı bir durumdan bahsediyoruz burada. Bu, İsrail için ciddi uluslararası yükümlülük yaratan bir karar. Yani ilk olarak Lahey’deki mahkeme, Güney Afrika’nın açtığı davada hüküm verme yetkisinin bulunduğunu söyledi, vurguladı, önce onu doğruladı. Sonra da İsrail'in soykırım sözleşmesi çerçevesindeki yükümlülüklerinin bazılarını ihlal ettiğine ilişkin ihtiyati tedbir alma yetkisi olduğunu belirtti ve İsrail'in davanın düşürülmesi talebini reddetmekle işe başladı. Yani ‘gücü dahilindeki bütün tedbirleri almalı’ dendi.
Ö.Ö.: Evet, mahkeme, ‘İsrail iddia edilen soykırımın kanıtlarının korunduğunu garanti altına almak zorundadır’ ifadelerini kullandı ve İsrail'in bir ay içinde mahkemeye rapor sunmasını istedi. Bu da önemli, bu karar açıklanmadan hemen iki saat önce dikkatimizi çekmişti; İsrail, Güney Afrika’ya olan bütün uçuşları yasakladığını duyurdu. Bu, haberlerde de vardı. Herhalde içeriden kendisi açısından olumsuz bir haber almış ki bunu tahmin ediyordu.
Ö.M.: İki saat önceden bunu gördük The Guardian gazetesinde. The Guardian'dan da takip etmeye çalıştık. Konuyu yakından izleyen gazetelerden biriydi The Guardian ve davayı canlı yayında verdi. Biz bütün canlı yayınları da izlemeye çalıştık. Yargıç Joan Donoghue konuşuyordu ve Güney Afrika'nın İsrail'in Gazze'deki savaşına karşı açtığı soykırım davasında talep ettiği hakların en azından bazılarının ‘makul’ olduğunu söyleyerek başlamıştı sözlerine, “Güney Afrika tarafından talep edilen ve mahkemenin makul bulduğu haklarla talep edilen geçici tedbirlerin en azından bir kısmı arasında bağlantı vardır ve derhal gereği yapılmalıdır,” diyordu.
Ö.Ö.: Evet, Uluslararası Adalet Divanı, İsrail'in saldırılarına maruz kalan Gazzelilerin soykırım sözleşmesinin ikinci maddesindeki ‘korunan grup’ tanımını karşıladığını belirtti. Yani soykırım demedi, böyle bir karar değil ama bu iddiaları kanıtlayabilecek, bu iddiaların kanıtlanabileceği bir takım koşullar olduğunu söylemiş oluyor. Gazze'deki felaket boyutundaki insani durumun tedbir kararı vermesini gerektirecek düzeyde acil tehlike teşkil ettiğine hükmetti.
Ö.M.: Evet, gerçekten de takip etmeye çalıştık son dakika haberlerinde. ‘İsrail, iddia edilen soykırımın kanıtlarının korunduğunu garanti altına almak zorundadır’ diye bir ifade kullanıyor. Senin de dediğin gibi İsrail’in bir ay içinde de mahkemeye rapor sunması gerekiyor. Anadolu Ajansı da mahkeme yayınlarını canlı yayında verirken anında çeviri de yaptı, yakından takip ettiler onlar da. Yani soykırım sözleşmesinin ihlali gerekçesiyle İsrail'e karşı açılan davada, ihtiyati tedbir talebine dair kararlar alındı. Yani ‘İsrail, askeri operasyonları derhal durdurmalı’ diyor ve soykırım davası da esastan görülecek. Oldukça önemli bir durum.
Burada iki şey önemli şey var: Bir tanesi, Yargıç Joan Donoghue’nun söylediği, ‘Derhal etkisini göstermeli’ yani şu karardan itibaren hemen harekete geçmek zorunluluğunu yüklüyor İsrail'e. Bu soykırım sözleşmesinin içine aldığı suçları, devamını önlemek ve durdurmakla yükümlü olduğunu net bir dille söylüyor İsrail'e. Yani büyük küçük demeyeyim, yeterli, gerekli tedbiri derhal alması gerektiğini söylüyor İsrail'e. İkincisi de insani yıkım durumunu, felaket durumunu önlemek için tedbirleri derhal alması gerektiğini söylüyor. Birbirinin içine geçmiş iki ayrı kararı var Uluslararası Adalet Divanı’nın. Bunu da The Guardian gazetesinden takip etmeye çalıştık.
Ö.Ö.: Bir de bu karar, oy çokluğuyla alındığını en son biz yayına girmeden hemen önce açıklıyorlardı. Karşı oy kullanan yargıçlar da olmuş.
Ö.M.: Olmuş ama önemli değil, zaten oy birliği gerekmiyor uluslararası insaniyet hukukunun en önemli kuruluşu Uluslararası Adalet Divanı’ndan. Önemli bir karar çıktı ve daha sonra, ileride çok tartışacağız bu konuyu Açık Gazete’de ve diğer bazı programlarımızda, hukukçular ile de ele alacağız. Bu konuları birazcık araştıran birisi olarak bendeniz, gözden kaçabilecek önemli bir noktanın altını çizerek, ABD başta olmak üzere birçok Batı ülkesinin de hukuk çerçevesinde bu suçun uygulanmasından sorumlu olduğu otomatiktir. Dolayısıyla bundan sonra soykırımı durdurma yönünde hareket etmezler ise ABD başta olmak üzere birçok ülkenin de bu yargının bu sorumluluğu altına gireceği de düşünülebilir. Daha önceki bazı uluslararası hukuk davalarında, soykırım davalarında bu görüldü. Yani burada destekçilik olamıyor. Evet, flash haberimiz böyleydi.
Ö.Ö.: Evet, olumlu bir haberle araya girmiş olduk.
Ö.M.: Evet, bu huzursuz ortam içinde hafta sonuna biraz daha huzurlu, hukukun geçerli olduğunu düşünerek, söyleyerek veda edelim.
