Bitki avcıları için tarihsel önemi olan Yokohama Fidanlığı'nı ve Batı'da japonizm akımına da ilham veren geleneksel ahşap baskı yöntemiyle basılmış bitki resimleriyle dolu kataloglarını konuştuk.
On yedinci ve on sekizinci yüzyıllarda Avrupa'nın bilimsel keşif yolculuklarının giderek yayıldığı bir çağda Japonya; politik, bilimsel ve hatta ticari anlamda herhangi bir yabancı etkiye karşı direnişini sürdüren bir terra incognita, yani bilinmeyen topraklar olarak kalmayı başarmıştı
Yalnızca Nagazaki körfezinde, Deshima bölgesinde, Hollandalıların ve Çinlilerin ticaret yapmasına izin veriliyordu. Tabii en katı kısıtlamalara tabi tutularak... 1854'te Amiral Perry aracılığıyla Amerika ile bir ticaret anlaşması yapmaya zorlanıncaya dek bu böyle sürer. Ardından ticaret haklarını talep eden diğer ülkelere de kapılar birer birer açılmaya başlar.
Kısa süre içinde Japonya'nın modern dünyaya katılmasıyla, Batı'da bu ülkeye duyulan hayranlık da giderek büyümeye başladı. Bu hayranlık sonunda öyle bir boyuta gelir ki 1872 yılında Fransız sanat eleştirmeni Philippe Burty, bu yeni fenomeni tanımlamak için ilk kez Japonismesözcüğünü kullanır. Birkaç yıl içinde Japonya, 1862'de Londra ve 1867'de Paris'te düzenlenen uluslararası sergilere katılır.
Tabii sadece Japonya'dan Batı'ya, tek yönlü değildi bu hareket... Meiji hükümeti ticaret ve endüstriyi her yönüyle "yükseltmek" ve ülkenin uluslararası ticaret dünyasının bir parçası olabilmesi için yüzlerce Avrupalı ve Amerikalı uzmanı da Japonya'ya davet ediyor, değişime karşı yüzyıllardır süren direnişi tersine çeviriyordu. Davet edilenlerden biri de Alman fidanlık sahibi Louis Boehmer olmuş.
Hannover'de kraliyet bahçıvanı olan Boehmer, 1871'de Amerika Birleşik Devletleri'ne göç etmiş ve New York, Rochester'da bir fidanlık kurmuştu. 1872 yılında Yokohama'ya gelen bahçıvan, Japon bitkilerini -özellikle de bonsai ağaçlarını- batıya ihraç etmek için kurulan bağımsız bir fidanlık işletmeye başlar.
Boehmer'in Japon elemanlarından biri olan Uhei Suzuki de şirketten ayrılarak Yokohama Bahçıvanlar Derneği adlı bir kooperatif oluşturmak üzere diğer üç Japon fidan yetiştiricisi ile güçlerini birleştirir.
1893 ya da 1894 yılında Yokohama Bahçıvanlar Derneği daha resmi bir yapıya bürünür ve Yokohama Nursery Company adını alır. Bu yeni şirketin ilk büyük görevi, 1893 yılında Chicago'da düzenlenen Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Columbus Dünya Fuarı'na katılıp burada cüce Japon bitkilerinden oluşan bir sergi açmaktı. Sergi, özellikle Japon akçaağacının yaklaşık 40 çeşidini, Acer polymorphum'u, farklı şakayık türlerini ve Japon su süseni Iris Kaempferi'nin farklı varyetelerini bir araya getirdiği için ayrı bir öneme sahip.
Chicago'da düzenlenen bu dünya fuarında yer alan Japonya'nın dünyaya gücünü, modernleşmesini ve başarılarını göstermeyi amaçlayan, bahçe sanatından örnekler sunan sergisi ve pavyonu, Japon kültürü, dini, sanatı ve mimarisini Amerikalılar'la tanıştırmış oldu. Japonisme akımı aralarında Frank Lloyd Wright'ın da olduğu birçok mimar ve sanatçıyı da etkiler...
Yokohama Nursery Company'nın Japon ahşap baskı geleneğini yansıtan perakende katalogları Batı'da Japonisme akımı yükselirken onlarca yıl başlı başına bir marka olmuştu. İlk kataloglarından birinde geniş bitki yelpazesi listelenmiş. Kozalaklı ağaçlar arasında üç tür çam, üç ardıç, iki podocarpus (taş porsuğu), bir karaçam, baldıran otu, kriptomeri (Japon çamı) ve sikad sıralanmış. Çiçekli ağaçlar arasında styrax (günlük ağacı), oya ağacı, kiraz ağacı, erik ve alıç bulunur. Ayrıca Wisteria (Çin mor salkımı) ve ayrıca üç farklı akçaağaç, bir meşe, zelkova, sarmaşık ve hatta bambu türleri var. Bitkilerin yanı sıra bahçe ve sera için soğanlar, tohumlar ve hatta çok çeşitli dekoratif porselen saksı ve dekoratif objeler de eklenmiş.
Bu güzel, tam renkli kataloglar 1920'lerin ortalarına kadar yayımlanmaya devam etmiş ancak ahşap baskılardan renkli levhalara, çizimler ve klasik Japon bahçe bitkilerinin fotoğrafları da eklenerek...
Boehmer'ın şirketini devralan Alfred Unger de ona rakip olan eski meslektaşından geride kalmamak için aynı geleneği sürdürmüş, karısı Mary Unger'ın yazdığı, 1901'de yayınlanan The Favorite Flowers of Japan başlıklı kısa bir kitabını resimlemesi için Japonya'nın önde gelen ahşap baskı yayıncılarından biri olan Tokejiro Hasegawa'ya sipariş vermişti. Japon stiliyle üretilen her şey gibi bu kitap da popülerliğe ulaşır ve daha sonra 1906 ve 1911'de yeni baskıları yayımlanır. Yokohama Nursery Company'nin kataloğu fidanlıktaki çok çeşitli süs bitkilerini geniş kitleye tanıtmak için tasarlanmıştı ama Boehmer'in ahşap baskı resimli fidanlık katalogları gibi başka girişimlerin de önünü açmış oldu. Müşteriler arasında, -Japon söğüt yapraklı manolyasının en iyi örneği olan M. salicifolia'nı da barındıran- Kew Kraliyet Botanik Bahçeleri dahil olmak üzere birçok prestijli bahçe vardı.
Yokohama Fidanlıklarının İngiliz pazarındaki büyük atılım yapar; bu muhtemelen 1910'da White City'deki büyük Anglo-Japon sergisine katılmalarının bir sonucuydu. 1913'te Amerika'nın Japonya büyükelçisi Larz Anderson, Yokohama Fidanlığını ziyaret ettikten sonra günlüğünde bonsaileri şöyle anlatmış:
Etrafımızda fantastik biçimlerde cüce ağaçlar; beyaz ve pembe kokulu çiçekler açan bodur erik, güzel biçim ve renkte saksılarda ölü gövdelerden çıkan çiçekli dallarıyla yüzlerce yıllık budaklı ağaçlar vardı. Isabel ve ben bu küçük periler dünyasında o kadar uzun süre kalmışız ki sonu gelmeyen köylerin kalabalık sokaklarından arabamızla hızla geçip bir saat içinde Yokohama'ya ulaşabilmiştik.
Anderson o geziden sonra, Arnold Arboretumu'na bugün birçoğu hala hayatta olankar kirazı (Prunus subhirtella) gibi 40 antik örnek getirmişti.
Japon bitkilerini olabildiğince hızlı çoğaltmaya başlayan İngiliz fidanlıklarının şiddetli rekabetine ve Japonya'da açılan diğer fidanlıklarla rekabete rağmen 1920'lere kadar Yokohama Fidanlığı'nın işleri iyi gitmeye devam eder. Ancak Japon militarizmi ve Japonya'nın Çin'i işgaliyle birlikte onun işleri de sekteye uğrar. Japonya sadece ticari bir rakip olarak değil, aynı zamanda emperyal bir rakip olarak görülüyordu. Ve tabii ki 1939'da her şey aniden durur; savaştan sonra tüm denizaşırı şubeleri kapatılır ve hiçbiri yeniden açılmaz. 1952 örneğinden görülebileceği gibi, bitki listeleri büyük ölçüde azalır.
Kuruluşunun üstünden 120 yıldan fazla bir süre sonra Yokohama Fidanlığı, pek fazla uluslararası satış noktası kalmamış ve ölçeği çok küçülmüş olsa da bugün hala varlığını sürdürüyor. Web siteleri bile büyük ölçüde yalnızca Japonca. Bahçecilik tarihi açısından eskisi kadar güçlü bir noktada olmasa da Japonisme akımına da ilham vermiş o son derece çekici ahşap bitki resimleriyle süslü eski katalogları şimdi gözde birer koleksiyon parçası.
