Hamza AktanDünyada ve Türkiye'de bazen uzun bazen kısa aralıklarla hâkim medyaya alternatif oluşumlar ortaya çıkıyor. Gazeteler, radyolar, televizyonlar veya web siteleri... Fakat tüm bu oluşumların hakim medyayla yarışabilmesi, hakim medyanın ulaşabildiği kitleye hitap etmesi bir türlü mümkün olmuyor. Hal böyle olunca, "alternatif" olma iddiasıyla yola çıkan girişimler uzun ömürlü olamadan yerlerini başka oluşumlara bırakıyorlar. Bu durumda akla şu sorular geliyor:
» Türkiye'de bağımsız bir gazete-medya oluşturmak mümkün mü?
» Bağımsız bir medyaya neden ihtiyaç var?
» Varolan, bağımsız oldukları iddiasındaki medyalar ne durumda? Eksikleri, faydaları neler...?
» ESRA D. ARSAN (Bilgi Üniversitesi Öğr. Üyesi)Bağımsızlık iddiasındaki medyalar havanda su dövüyor» Günümüzde Türkiye'de ve dünyanın hemen hemen her yerinde bağımsız bir gazete-medya kurmak mümkün. Bunun nedeni, yeni medya teknolojilerinin artık gazeteciliği çok değişik ve çeşitli alanlarda dönüştürüyor olması. Bu dönüşüm, en çok da medya sahipliği, gazeteci, haber kaynağı, reklam veren ve izler kitle arasındaki etkileşim ve iletişim tarzının yeniden tasnif edilmesinde görünüyor.
Bu ne demek? Geleneksel medyada ve gazetecilikte sermaye yapısı ve içerik yaratım süreci arasında mecburen kâr merkezli olan ilişki, günümüzde belli hedeflere odaklanmış çıkar grupları veya sivil toplum örgütleri tarafından kırılabiliyor ve yeni medya (özellikle internet) aracılığıyla sivil toplumun yararına ve kâr amacı gütmeden içerik oluştu-rulabiliyor.
Daha ucuz, daha kaliteli, daha güven veren ve dünya çapında yayın yapma olanağına sahip bir medya-basın gücü yaratılabiliyor. Bu nedenlerle, benim daha önce de pek çok fırsatla dile getirdiğim gibi, internet medyası, alternatif ve bağımsız gazetecilik açısından ciddi olanaklar sunuyor. Geleneksel medyada (gazete, TV, radyo gibi) alternatif bir basın-gazetecilik mümkün mü, diye sorarsanız: Alternatif yaratmak her zaman mümkün, lâkin, sermayedarsız bir televizyon kanalı ya da gazete düşünülemeyeceği için, bağımsızlık mümkün olamaz, derdim.
» Söyleyecek sözü olup da yaygın medya kanallarında sesini duyuramayan yurttaşlar için bağımsız medyaya ihtiyaç var. Çünkü, o sözlerin söylenmesi kamusal alanın demokratik dönüşümü açısından çok önemli.
Ayrıca, hayvan haklarından, anti-militarist hareketlere, bio teknolojiden cins ayırımcılığına, göç sorunlarından eğitime, düşünce özgürlüğü ve insan haklarından sağlık meselelerine, eşcinsel haklarından işçi-işveren meselelerine, küreselleşmeden azınlık haklarına kadar günümüz yaygın medyasında kendisine yer bulamayan, ancak yurttaşların günlük hayatlarını direkt olarak etkileyen her konu ve sorunun masaya yatırılması, özgürce tartışılması ve demokratik çözüm sürecinin tetik-lenmesi açısından alternatif ve bağımsız medya-gazetecilik büyük önem taşıyor.
» Ben alternatif ve bağımsız medyanın gücünü izlerkitlesinden alması gerektiği kanısındayım. Küçük gruplara ya da cemaatlere seslenen ve bağımsız gazetecilik yaptıklarını iddia eden medya kanalları bence havanda su dövmekteler. Bağımsız medya olduklarını iddia edenler gerçekten geniş halk kitleleri üzerinde etki yaratacak, doğru, güncel, iyi işlenmiş haberler, yazı dizileri veya yorumlar yayımlarlarsa, o medya bir şekilde insanlara ulaşacaktır, diye düşünüyorum.
Amatör kadrolarla, gazetecilik kodlarına hakim olmayan kadrolarla yaratılmaya çalışılan alternatif içerik, ne kadar samimi olsa da güven verici olmayabilir. Burada profesyonellikten kastım ücret politikası değil (o da gereklidir tabii ama), daha çok haberciliğin doğası ve kodlarına hâkim, haber kaynaklarına kolay ulaşabilen ve haberin kokusunu alıp, onu en uygun zamanda en iyi şekilde hazırlayıp sunabilen kadrolardan bahsediyorum. Türkiye'de de alternatif medyaya bir örnek olarak bianet.org verilebilir. Bianet, Türkiye'deki mevcut enformasyon blokajını yıkarak farklı görüşlere yer vermesi, haberleri işleyiş biçimi, söylem ve haber çerçevelemesi açılarından alternatif medyaya örnek teşkil ediyor; sermaye yapısının ise ne kadar bağımsız olduğu konusunda fikrim yok; sanırım fönlama usulü ile çalışıyorlar. Yani izlerkitlenin bağışları veya reklam geliri ile değil.
» ZEYNEP ATIKKAN (Gazeteci-Yazar)Bağımsız medya kavramının içi boşaltıldı» Türkiye'de bağımsız medya oluşturmak mümkün ama çok zor. Önce mali koşullar elverişli değil. Medya yüksek sermaye isteyen yatırımlar gerektiriyor. Televizyonlar da bağımsız olamıyorlar. Burada esas soru şu: Toplumda bağımsız medyaya talep var mı? Son yıllarda toplum o kadar çok muhalefetsizliğe, tek tip düşünceye ve de vur patlasın çal oynaşına alıştırıldı ki acaba bağımsız medya, gazeteci isteniyor mu? Kriz çıkar diye ekonomik kararlar eleştirilmiyor. "Hükümeti kızdırmayalım" yayın politikalarının temel kuralı! Halk da "aman kriz çıkar, aman istikrarsızlık olur" vs.'ye endeksli. İnsanlar sanki muhalefetten ürküyorlar. Bu sürdürülebilir bir durum değil. İnternet çağındayız. Bilgi sanal aleme akıyor. Bugün internete 700 milyar belge yüklenmiş durumda. Her gün 7.3 milyon yeni sayfa sanal aleme eklenmekte. Gerçek gizlenebilir mi? Dünya'da bloglar patladı. Bu, Türkiye'ye de yansıyacak. Gençler gazete okumuyorlar, bloglarda dolaşıyorlar. Sanal alemdeki gelişmeler bağımsız medya ihtiyacını doğuracak. Yeni bir süreç başlayacak. Asli görevi yapmak yerine toplum mühendisliğiyle vakit geçiren, kafa karıştıran gazetecilik miadını çoktan doldurdu.
» Bağımsız medya demokrasinin olmazsa olmaz koşulu. Doğru bilgiye sahip olmayan toplumlar olgunlaşamazlar. Doğru bilgi olmadan toplumsal gelişme olmaz. Irak Savaşı çok çarpıcı bir örnek. Amerikan toplumuna kitle imha silahları konusunda yalan söylendi. Bu yalanlar ortaya çıktığı halde toplum hala "bu yanlış bir savaştı" diyemiyor. Terör korkusuyla Amerikan halkı acze düşürüldü ve kolaylıkla yanıltılabildi. Irak Savaşı'nın Amerikan demokrasisine indirdiği darbe çok büyük. Bağımsız medya olmadan ne demokratik kurumlar işler, ne hukuk toplumu gelişir!
» Pek çok kavram gibi "bağımsız medya" kavramının da içi boşaltıldı. "Bağımsız gazetecilik yapıyoruz" diyenler bu iddialarında ısrarlı olabilirler. Mesele bağımsızlıktan ne anladıkları! Bağımsızlık, RTÜK çıkarken gazetecilerin "susma haklarını kullanmaları mıdır"? Türkiye'deki büyük medya son yıllarda rant dağıtan ekonomiden nasiplenmek için hükümetlerle girift ilişkilere giren, gazetecilik yerine siyasi mühendislikle uğraşan garip, hantal bir organizma haline geldi, go'h yıllar bu açıdan son derece önemli. 90'lı yıllarda medya, gazeteciliği bırakıp merkez sağdaki partileri iktidarda tutmak için seferber oldu. 90'lar gazeteciliğin iptal olduğu yıllar. Maalesef Türkiye'nin de ıskaladığı yıllar. 90'larda Türkiye'nin önündeki en önemli toplum projesi Avrupa Birliği idi. Bu dönemde medyanın uğraştığı işleri anımsayalım. Bir takım hükümet senaryoları, bu hükümetleri iktidarda tutmak için atılan manşetler. Medya patronlarının beklentileri karşılanmayınca ipi çekilen hükümetler vs. Gazetelerde köşe kapan eski ekonomi bürokradarı. Banka yönetim kurulu üyelerinin gazete sayfalarına konuşlanması! Bu yazarların hangi bankanın yönetim kurulu üyesi olduklarının okurdan gizlenmesi. Hangi bağımsızlıktan söz ediyoruz? Ahlak kurallarının işlemediği yerde bağımsız medya olmaz!
» HALUK ŞAHIN (Gazeteci-Bilgi Üniversitesi Öğr. Üyesi)Kahraman bakkal süpermarkete karşı» Mümkün olması gerekir, çünkü ihtiyaç var. Modern demokrasinin sağlıklı bir biçimde işleyebilmesi için geniş bir gazete-medya yelpazesi şart. Demokratik tartışmanın kapsamlı olabilmesi, kamuoyunun özgürce oluşabilmesi, buna bağlı. Evet, ekonomik ve kültürel zorluklar var, ama çağın olanakları çerçevesinde çözümler de bulunabilir. Şu anda "kahraman bakkal süpermarkete karşı"nın bir türü yaşanmakta ama ben umutsuz değilim.
» Demokrasi "bilgili ve ilgili yurttaş" varsayımına dayanıyor. Bilgisiz ve ilgisiz yurttaşların yönetime ne katkısı olabilir? Bilgi ve ilginin kapsamlı ve çoğulcu bilgilere dayanması gerekli. Tekellerin, tröstleri, kartellerin, devlet hegemonyalarının ve diğer türden kısıtlamaların bu açıdan demokrasiyle çeliştiği bilinen bir şey. Çağdaş demokrasilerde medyanın bir de gözetim ve denetim işlevi var ki, bu ancak bağımız medya organları tarafından yerine getirilebilir. Soruşturmacı gazeteciliği ancak bağımsız medya gerçekleştirebilir.
» Bu alanda hayatı ve medyayı "mutlak"larla değerlendirmeyecek kadar deneyimliyim. Bağımsızlık, özerklik, tarafsızlık bir finiş çizgisi gibi varılan mutlak durumlar değil, bir çaba çizgisi üzerindeki noktalardır. Bu çabanın tüm medyalarda sürdürülmesi gerekir. Hep daha bağımsız ve iyiye doğru çaba gösterirken bulunduğumuz yeri sürekli sorgulamalıyız. Her nerede isek orada meslek değerlerine sahip çıkmalıyız. Savaş bitmedi, özgür ve bağımsız düşünen, yurttaşlar olduğu sürece bağımsız medya mücadelesi devam edecektir. Çağımızın iletişim olanakları her birimize bağımsız bir medya organı olma şansını tanıyor. O anlamda ne kadar bağımsızlığa hazırız?
» AHMET ALTAN (Yazar)Bağımsız medya teknik nedenlerle imkânsız» Sizce Türkiye'de bağımsız bir medya mümkün mü? Gördüğümüz tüm örnekler ya başarılı olamıyorlar ya da etkili olamayıp atıl kalıyorlar. Geniş kitlelere ulaşabilecek bir bağımsız medya nasıl mümkün olabilir? Cumhuriyet, bütün anlayışını halkı kontrol edebilmek üzerine kurmuş. Bütün sistem de böyle çalışır. Bağımsız bir medya olmak neredeyse imkânsızdır Türkiye'de.
» Nedeni?Çok teknik bir nedenden; dağıtımdan imkânsız. Kimsenin konuşmadığı böyle bir teknik sorun var. Gazeteni dağıtacak iki kanal var. Seni dağıtmayacağı anda sen bitersin. Biz daha yerel gazeteciliği kuvvetli bir hale getiremedik. Aslında demokrasinin gelişmesi için en önemli araçlardan biri yerel gazeteciliktir. Kuvvetli bir yerel gazetecilik merkezi baskıyı ya da dağıtım baskılarını ortadan kaldırabilir. Dağıtım zincirini değiştirecek, bunu daha demokratikleştirecek bir sistem de oluşmamış. Onun için çok zor görünüyor. Türk medyası bir bakarsın neredeyse ortak başlıkla çıkıverir; Şemdinli meselesinde gördüğümüz gibi. Şemdinli konusunda Türk gazeteleri neredeyse tek gazete gibi çıktı. Bir iki tane çok dürüst insan dışında kimse işin gerçeklerini anlatmadı, kimse iddianamadeki sözlerin gerçekliğini tartışmadı. O sırada bağımsız bir medya olsaydı başına ne gelirdi, çok büyük bir ihtimalle dağıtımı duruverirdi. Sistem seni dağıtmaktan vazgeçtiği anda sen okuyucuna ulaşamazsın.
