Komplo teorilerine inanma yatkınlığımız neden kaynaklanıyor? Evrim kuramı, bilişsel mimari, sosyal psikoloji bulguları ve tarihsel bağlam çerçevesinde, gelecek haftalar boyunca, bu soruya yanıt arayacağız.
Geçtiğimiz haftalarda ele aldığımız aşı karşıtlığının bir boyutu, içi boş komplo teorilerinden oluşuyor.
Ama komplo teorileri aşı konusuyla sınırlı değil. Pek çok alanda boy gösteriyorlar ve hem ülkemizde hem de dünya genelinde yükselişteler.
Niçin?
Ve niçin şimdi?
— / —
Komplo teorilerine inanma eğilimimizin basit, yekpare, kestirmeden özetlenecek bir açıklaması yok.
Bu soruyu hakkıyla ele almak için, farklı alanların bulgularından oluşan geniş bir çerçeve çizmek gerekiyor.
Bu yeni seri, konuya uzunca bir argümantatif yay çizerek yaklaşacak.
Konuya, üç temel dayanak noktasından yaklaşmaya ve bunu yaparken aralarındaki ilişkileri irdelemeye çalışacağım:
- Evrimsel biyoloji
- Bilişsel bilim; gelişimsel ve sosyal psikoloji
- Kültürel, siyasi, toplumsal ve tarihsel bağlam
— / —
Evrimsel biyoloji bulguları, şu soruya cevap arayacak:
İnsan zihninin biyolojik yapısı başka biçimde şekillenmiş olsaydı, komplo teorilerine inanma yatkınlığımız farklılık gösterebilir miydi?
Bugün verili kabul ettiğimiz zihinsel olguların ne kadarı, biyolojimize bağlı?
Bilişsel bilimler ve gelişimsel/sosyal psikoloji, insan zihninin bebeklikten yetişkinliğe izlediği yolda nasıl şekillendiği ve biyolojik temelin üzerinde yapılanan zihinsel mimarimizin biçim ve niteliklerini anlamak açısından aydınlatıcı.
En açıklayıcı unsurlar, burada olabilir.
Evrimsel biyoloji de bilişsel bilim ve psikoloji de "niçin?" sorusuna cevap aradığı halde, "niçin şimdi?" sorusu karşısında sessiz kalıyor.
Komplo teorilerinin bugünlerde yükselişte olmasını açıklayabilecek unsurlar, tarihsel, toplumsal ve siyasi bir analizden geçiyor.
— / —
Komplo teorilerine inanma eğilimi, çok katmanlı bir mesele.
Biyolojinin, bilişsel bilimin, psikoloji ve toplumbilimin birbirleriyle örtüştüğü alanları, konuyla ilgili olan araştırmalara dayanarak, önümüzdeki haftalarda sırayla ele almaya çalışacağım.
Bu uzunca bir seri olacağından, zaman zaman mola almak gerekecek.
Örneğin, iki hafta sonra bir parantez açarak, 1999 Marmara Depremi haftasında, deprem konusunu ele alacağız. Sonra komplo teorilerini konuşmaya devam edeceğiz.
Bu hafta, konuya genel bir giriş yapıyoruz.
