Hayvan hakları nedir, neden gereklidir, niçin toplumsal bir mesele olarak görülmeli? Hayvan sömürüsü, iklim, ekoloji, veganlık. Hayvan-insan ilişkileri serisinin 5. bölümünde, “Türlerin Yaşam Hakkı” programının yapımcıları Işıl Karaelmas ve Melike Dirikoç konuk oluyor.
Haklar, ahlak felsefesi alanında, sorumluluklar ile ele ele giden (ve gitmesi gereken) bir kavram olarak kabul ediliyor.
İnsan Hakları tartışmaları için bu doğru bir yaklaşım olabilir.
Ama insan gibi sorumlulukları olmayan hayvanların hiçbir hakkı olamaz mı, olmamalı mı?
Bu hafta konuya, insanlar dışındaki hayvanları da kapsayan temel yaşam hakkı üzerinden giriş yapıp, türcülük tartışmaları ve hayvansal ürünlerin kullanımının içinde var olduğu kapitalist düzen açısından yaklaşacağız.
— / —
Bu alanda zor ve karmaşık sorular var. En başta, önceki programlarda da değindiğimiz gibi, hakları olması gereken canlıların nasıl sınıflandırılması gerektiği sorusu yer alıyor.
"Hayvanlar" kendi başına çok geniş bir kategori.
İnsanlar-hayvanlar diye bir ayrım yaptığımızda bunu hangi kıstaslarla temellendirebiliriz?
İnsanları bir yana, bütün diğer canlıları diğer yana koymak ne derece doğru?
Örneğin, bir insan, bir şempanze ve bir keneden oluşan bir kümeyi iki farklı alt kümeye ayıracak olsak, kimi kıstaslara göre şempanze ile kene, "insan kategorisi"nin öte tarafında, aynı hayvan kategorisinde birlikte yer alabilir.
Ama genetik altyapı, anatomi, fizyoloji, hatta sosyal yaşam ve davranış profili gibi başka kıstaslara göre, insanla şempanzeyi bir yana, keneyi diğer yana koyabiliriz, koymalıyız.
Veya, geçmiş yüzyıllarda Hristiyanlık ilahiyatının başına dertler açmış, "animalkül" denilen, çıplak gözle görülemeyen "küçük hayvanlar"ı, yani mikro-organizmaları ne yapacağız, onları hayvan hakları tartışmasında nereye yerleştireceğiz?
— / —
Elbette, çok geniş bir kategoride yer alan ve günlük yaşamımızda bir şekilde ilişkide olduğumuz hayvanların sömürüsüne karşı çıkmak ve onların haklarını savunmak için, bütün bu soruların cevaplanmasını beklememiz gerekmiyor.
Hayvan hakları alanındaki yalnızca birkaçına değinebileceğimiz pek çok tartışmayı, uzman konukların da katılımıyla,
“Türlerin Yaşam Hakkı” programında dinlemek ve öğrenmek mümkün.
Geçmiş programlara da arşiv sayfasından ulaşabilirsiniz: https://acikradyo.com.tr/program/turlerin-yasam-hakki
— / —
Bu haftaki programda Işıl Karaelmas ve Melike Dirikoç, vejeteryanlık ve veganlık arasındaki farktan da söz edecekler ve bu yaşam biçimini benimsemek konusuna ilgi duyanlar için pratik önerilerde bulunacaklar.
— / —
Haftaya, insanlar-hayvanlar ilişkisini, evlerimizde bizlere arkadaşlık eden "evcil" hayvanlar üzerinden inceleyeceğiz ve Sovyetler Birliği'nde tilkilerin evcilleştirilmesi üzerine yapılmış 25 yıllık ilginç bir çalışmadan söz edeceğiz.
