Bu hafta Açık Bilinç’te, "Geleneksel, Alternatif ve Tamamlayıcı Tıp" serisinin 5. bölümünde Prof. Dr. Meliha Korkmaz ile Tıp tarihi, geleneksel ve alternatif tedaviler, dünyada ve Türkiye'de hekim yaklaşımı ve etik sorular üzerine konuştuk.
 | Bu haftaki programa, Dünya Sağlık Örgütü WHO'nun "Geleneksel Tıp" tanımıyla başlayarak, şifacılardan çağdaş hekimlere uzanan bir tarihsel yelpaze içinde ilerledik. |
Bu tür çalışmalarıyla 2015 Tıp Nobel ödülünü kazanan Dr. Youyou Tu'dan, önceki programlarımızda söz etmiştik.
Sümer ve Mısır kayıtlarında yer alan söğüt ağacı yapraklarının ağrı kesici olarak kullanılmasından, etken madde salisilin’in ağaç kabuğundan izole edilerek Aspirin diye bildiğimiz ilaç formuna dönüştürülmesi, geleneksel tıp bilgisinin çağdaş tıp içinde yer almasının bir örneği.
Endülüslü botanikçi ve hekim İbni Baytar da, orta çağda Kuzey Afrika’dan Anadolu’ya kadar gezmiş, belirlediği tıbbi bitkilerin kullanımına ilişkin bilgileri ‘Müfredat-ı İbn’ül Baytar’da derlemiştir.
Alternatif tedavilere dünyada olduğu gibi Türkiye'de de ilgi artıyor. Örneğin, 2015 istatistiklerine göre, ülkemizde bitkisel ürünlerle tedaviye ilgi duyanlar %93,3, herhangi bir geleneksel veya alternatif tıp yöntemini kullanmış olanlar %65,8 oranında: TSK Koruyucu Hekimlik Bulteni
Peki, ülkemiz hekimlerinin bakış açısıyla durum nasıl? Etkinlik ve güvenilirlik açısından Türk Tabipleri Birliği'nin "alternatif tıp" uygulamalarına yaklaşımı nasıl?
TTB, etkinlik ve güvenliliği bilimsel olarak gösterilmemiş uygulama ve yöntemlerin kullanımlarına karşı çıkarken, tıbbi ve hukuki düzenlemelerin pazar oluşturma amacıyla değil, toplum sağlığını koruma kaygısıyla gerçekleştirilmesinin önemini vurguluyor.
Tıpta Uzmanlık Derneklerinin, 2014'de ülkemizde yayımlanan "Geleneksel ve Alternatif Tıp Yönetmeliği Taslağı" hakkındaki görüşleri: Toplum ve Hekim Dizini
İşin bir de hekimler açısından etik yönü var. Etkinliği veya güvenilirliği kanıtlanmamış "alternatif tıp tedavileri" kullanan ya da kullanmak isteyen hastalara nasıl cevap vermeliler?
Örneğin, hastalar "alternatif tedaviler" kullanmakta kararlıysa, hekimlerin fazla bir kontrolü olabilir mi, ya da olmalı mı? Kolay bir soru değil. Meseleye, Apple bilgisayarlarının kurucusu Steve Jobs'ın hikayesi üzerinden yaklaşalım: Jobs Steps Down at Apple, Saying He Can’t Meet Duties
Steve Jobs’ın tümörü üriner sistem taş araştırmasına yönelik yapılan taramada tesadüfen henüz 2-3 mm boyutundayken erken dönemde teşhis edilir. Hekimler derhal bir operasyon gerektiğini ve tümörün bu koşulda tedavi edilebileceğini kendisine söylerler.
Steve Jobs ameliyatı kabul etmez ve özel beslenme rejimiyle birlikte "alternatif tıp tedavilerini" denemek ister. Dr. David Gorski, inatçı iradesiyle bilinen Steve Jobs’ın, verdiği bu sıra dışı karardan vazgeçirilmesinin mümkün olmadığını söyleyecektir. "Alternatif tedavi ve beslenme" yöntemlerinin öncüsü olan diyet doktoru Dean Ornish bile Steve Jobs'a "bazen konvansiyonel yöntemlerin doğru seçenek olduğunu ve ameliyatın gerçekten gerektiğini" söylemiş ama söz geçirememiştir: “And one more thing” about Steve Jobs’ battle with cancer
Hekim-hasta ilişkisinde hasta özerkliğine dair etik soruların hayati önem kazandığı bir başka durum da, Reggae müzisyeni Bob Marley'le ilgilidir. Bob Marley ayak başparmağındaki küçük bir kötü huylu melanomu Rastafari inancı gereği ampütasyonu reddettiği, için tedavi ettirmez. "Alternatif tıp" tedavilerinde çare arar. Çağdaş yöntemlerle iyileşmesi muhtemelken, 36 yaşında, ülkesinden uzakta ölür: A Death by Skin Cancer? The Bob Marley Story
Sağlıkla ilgili sorular, gerek hasta, gerekse hekimler açısından pek çok zor kararlar ve etik sorular barındırıyor. Kimsenin elinde, her kapıyı açacak sihirli bir cevap anahtarı yok. Dünya Tıp örgütleri, tam da bu yüzden, doğru ilkelere dayalı kılavuzlar hazırlamaya çalışıyorlar.
“Tıp Akademisyenlerinin Kanıta Dayalı Bilgi Gereksinimleri ve Bilgi Arama Davranışları” üzerine, Türkiye kaynaklı bir makale okumak isteyenler için burada.
Avrupalı Hekimler Daimi Komitesi (CPME)'nin ‘"Tamamlayıcı ve Alternatif Uygulamalar Üzerine Tutum Belgesi" de önemli bir kaynak: Toplum ve Hekim Dizini
Son olarak Dr. Çağrı Yalgın ve Dr. Işıl Arıcan’ın katkılarıyla derlediğimiz, ama büyük ölçüde Prof. Dr. Meliha Korkmaz'ın hazırladığı ve bu seride kullandığımız iki kaynağı da ekleyelim. (Dosyaları indirebilir ve istediğiniz şekilde paylaşabilirsiniz.)
. Geleneksel, Alternatif, ve Tamamlayıcı Tıp" Serisi 2017, Terimler Sözlüğü
