Hasan Ersel

Biz özelleştirmeye başlayalı yanılmıyorsam 17 yıl oldu, ortada bir şey yok. Şart mı özelleştirme yapmak? Özelleştireceğim diye çıkıp her defasında böyle bir gariplik yarattığınız zaman, "Türkiye'de mülkiyet hakkı iyi tanımlanmış ve işlevsel midir?" sorusu gündeme geliyor.

Petrol fiyatları kısa bir süre içerisinde %25 arttı. Türkiye'de de akaryakıt ürünlerinin fiyatı ortalama %5 arttırıldı. Bu zam, dünyada petrol fiyatları arttı diye yapılmadı.

Döviz kurunda hareketlenme oldu. Bazıları bunu carî açık büyümesine bağladılar, bu görüş bana pek ikna edici gelmiyor. Bazıları ise ABD'nin faiz artırması olasılığının ciddi olarak gündeme gelmesi olduğunu söylediler, ben kurdaki son oynamanın bu biçimde açıklanmasına büyük ölçüde katılıyorum.

Enflasyon hedefi açısından şu anda kaygı duyacak bir şey yok. Toptan eşya fiyat endeksinde gördüğümüz hareketleri ise dikkatle izlemek gerekli. Öyle pek de rahat, yan gelip yatılacak bir ortam yok.

Türkiye'de kamu kesiminin yatırımcı kolu KİT'lerdir. Dolayısıyla siyasi araç olarak kullanılabilecek olan harcamalar KİT'lerin bilançolarında görünür. Siyasi araç dediğiniz zaman "iktisat siyaseti yapmak için gerekli araç" anlamında söylüyorum. Bu nedenle de KİT'lerde değişiklik yapmak zordur...

"Rekabetçi ekonominin temel niteliği hiçbir oyuncunun sonucu değiştirebilecek gücü olmamasıdır. Bu ise, matematiksel açıdan bakıldığında, ekonomideki oyuncu sayısının sayılamaz sonsuz olmasıyla olanaklıdır." Hasan Ersel'in seminer notlarından.

Bir olayın toplumun lehine mi yoksa aleyhine mi olduğu ancak iktisadi düşünceden çıkarılabilir. Eğer bu iktisadi öz oluşturulmazsa ortada bir boşluk kalacaktır. Toplumsal yaşam ise böyle boşluklara tahammül edemez. Bu boşluk mutlaka bir biçimde doldurulur.

Türkiye hiç kimsenin boş veremeyeceği kadar büyük ve önemli bir ülkedir. Böyle bir ülkenin AB üyesi olması bu topluluğun yapısını, hatta düşünce biçimini etkileyebilir ve etkileyecektir de. Avrupa'da bu etkilenmeyi olumsuz algılayan, bunu istemeyenlerin olması kadar da doğal bir şey olamaz.

Bundan sonra kamu ekonomisi ile ilgili kararları çok daha sağlam ve geniş bir bilgi tabanına dayalı olarak tartışabileceğiz. Tabii şu anda sadece iki aylık bilgi var, geçmiş yıllar yok, ister istemez... İnşallah ileride birileri oturur, çalışır, serileri geçmişe doğru tamamlar.

Gelirin artması ne demek? Gelirin artması ile insanın yaşam standardının yükselmesi aynı mıdır? İnsanın yaşam standardının değişmesi dediğimiz olay ne zaman insanı refahını, gönencini arttırır? Bunların hepsini düşünmek gerekli.

Türkiye hızla bir büyümeye doğru geçti, bunun sonucunda ithalatı yükseldi, bu cari açığı da büyüttü.

Acaba tüketici kredilerindeki artış, iç talepte bir patlamaya yol açabilir ve enflasyonla mücadeleyi zorlaştırır, ekonominin dengesini bozabilir mi? Bu soru yakın zamanda hem ülke içindeki tartışmalarda, hem de bu ülkeye dışarıdan bakan araştırmacılardan geliyor.

Yakında bu ülkenin nüfusu Çin'i geçecek. Öngörülere göre 10 yıl içinde Hindistan'da işgücü artışı, tüm Doğu Asya'daki artıştan %50 daha fazla olacak. Küreselleşen bir dünyayı düşünelim, bu artışın ücretler üzerindeki etkisi ne olur? Dünyada yatırımların yönelmesi açısından ne anlama gelir?

Bir demokratik toplumdasınız. Bir karar alıp bir şeyleri değiştireceğim diyorsunuz ve bunun bir de maliyeti var. O maliyeti ödeyenler bunu ödemeye razı mı, değil mi? Bu soruları sormak gerekiyor... Hasan Ersel makro ekonomik yeniden yapılanma konusunu irdeledi.

Dolar'daki düşüş öncelikle Çin ile Japonya'nın izlediği mâli politikaların sonucu... Düşüş büyük olasılıkla ABD seçimlerine kadar sürecek... Fitch'in Türkiye'nin kredi notunu yükselmesi gayet olumlu bir gelişme, lakin rapordaki uyarıları gözardı etmemeli...

Sorunun çözümü, kamu kesiminin sürekli gelir kaynağı bulmasında yatıyor. Bu nedenle de "% 7-8 harcamaları keseriz" dendiği zaman anladığım kadarıyla IMF heyeti buz kesti ve duymazlıktan geldi: Çünkü bu sorunun yanıtı değil... Öğrenci olsanız sıfır alırsınız bu sorudan.

Gelişmekte olan ülkelere olan sermaye hareketlerinde, son yılların eğiliminin tersine, neden canlanma var? Bu mali kaynaklar hangi bölgelere, hangi yollarla geliyor? Türkiye neden önemli ve dünyadaki konjonktürün yeniden gelişmekte olan ülkeler aleyhine dönmesine nasıl katkısı olabilir?

Asgari ücretin ve emekli maaşlarının artırılması; acaba reel ücretlerde büyük bir artışa yol açar, Türkiye'nin ihracat potansiyelini, rekabet gücünü olumsuz yönde etkiler mi? Maliyet baskısı maliyet enflasyonuna yol açmaz mı?

Sadece çevrenin AB standartlarında korunması için gereken yatırımın rakamı 120 milyar dolar olarak telafuz ediliyor. Bunlar yapılmadığı takdirde AB ile bütünleşme gerçekleşmez. Ama bir şey daha var: Bunlar yapılmadığı takdirde Türkiye'nin geleceği zaten pek güvencede değil.

Geride bıraktığımız 2003'ün genel tablosunu, olumlu ve olumsuz göstergelerini değerlendiren Hasan Ersel, 2004'ün potansiyel risk kalemlerine de -TL'nin değerlenmeye devam etmesi, yatırımların artmaması, reel ücretlerin artış oranı vb.- dikkat çekiyor.

Maastricht kriterlerinin öngördüğü % 3'lük bütçe açığının Almanya ve Fransa tarafından ihlal edilmesinin sakıncalarını (faturayı daha yüksek faiz yüküyle diğer ülkelerin ödemesi gibi) irdeleyen Hasan Ersel, Türkiye'nin konumuna ve, örneğin Portekiz'in kurallara uymanın cezasını çektiğine dikkat çeki

Mart'a kadar olan dönem çok kritik Türkiye açısından. Ekonomi politikasının doğru yolda gittiğine inanabilmemiz için, enflasyondaki aşağı doğru gidişin devam ettiğinin, bütçenin kullanım biçiminin programa uygun olarak kullanıldığının (yerel seçim vs.) görülebilmesi lazım.

Öngörülenden neredeyse iki kat hızlı büyüyen Rusya ekonomisini değerlendiren Hasan Ersel, ABD'de sistemin güvenilir işlemediğini ortaya çıkaran finans skandalını ("Şimdi ABD kurallara uyulup uyulmayacağı bilinmeyen bir ülke gibi oldu") ve piyasanın "görünmez eli"ni de irdeliyor.

Çin'in güneydoğu sahillerinde adam başına geliri 13.290 dolar olan bir bölge var... "Bölge" diyorum ama nüfusu 60 milyon! Yani Fransa büyüklüğünde ve Portekiz'in adam başına gelirine sahip bir ülke var orada. 10 yıl içinde buna benzer gelir düzeyinde ama Almanya büyüklüğünde bir yer daha eklenecek.

BDDK gibi bir özerk düzenleyici yetke; bankaların almasını kabul edebileceği risk, daima bankaların kendi istekleri ile kabul edecekleri riskten daha az oluyor... Hasan Ersel, "BDDK nedir" ve aldığı kararların öznelliği/nesnelliği konularını aydınlatıyor.

Avrupa Üniversitesi Enstitüsü Robert Schuman Araştırma Merkezi'nin Akdeniz Programı çerçevesinde düzenlediği toplantıya katılan Hasan Ersel, burada tartışılan Türkiye-Avrupa ortak meselelerini ve izlenimlerini özetliyor. Gündemin birinci maddesi yine uyum yasaları ve uygulamalarıydı.

Alınan önlemler kamu kesiminin çalışma biçimine ilişkin görünseler bile, sonuçta özel sektörün davranışının değişmesi içindi. Dikkat ederseniz, programın başarısı özel kesimin davranışlarını değiştirmesi sonucunda ortaya çıkan durum ile ölçülüyor...

Döviz satmayı ne zaman keserim? Paraya ihtiyacım var; gelirim artmaya başlayıp, kendi gelirimle ihtiyacım olan tüketimi karşılayabilir ya da açığımı zaten karşıladıysam (Mesela buzdolabım bozulmuş, yenisini almışımdır).

Döviz bolluğunu yaratan döviz gelirlerimizin döviz harcamalarımızdan fazla olması değil, insanların servetlerini bozdurması. Mali sistem güçlü olsaydı, kredi talebini karşılasaydı döviz arzı yükselmezdi ve bu yükselişin yarattığı TL'deki aşırı değerlenme olmazdı...

Harcamalar aslında daha fazladır, fakat bu dönem için belki ödenek yoktur. Ekim'de de bir ek bütçe getirilerek ödenekler yeniden tahsis edilecektir. Yani ödeneğin yetmediği bütçe kalemlerine ödeneği fazla olanlardan aktarma yapılacak.