O gösterişli çiçekleriyle birçok bitki avcısını peşinden sürüklemiş, bahçelerin gözdesi 95 milyon yıldır tüm dramatik değişimlerden sağ çıkıp varlığını sürdüren gezegenimizin en eski bitkilerinden biri olan manolyanın hikayesini anlattık.
Manolya, manolyagiller (Magnoliaceae) familyasından Magnolia cinsini oluşturan, her dem yeşil ve yaprak döken odunsu bitki türlerinin ortak adı. Doğal yayılışı kısıtlı; Kuzey Amerika'nın doğusu, Orta Amerika, Batı Hindistan ve Doğu ve Güneydoğu Asya'yı kapsıyor.
Tür adını, Montpellierli Fransız botanikci Pierre Magnol'dan (1638-1715) almış. 1703'de çağdaşı Charles Pluimier, onu onurlandırmak için vermiştir bu ismi. Magnol'un bilime katkısı, 1600'lerin sonunda yazdığı "Prodromus" adlı eserinde bitki aileleri kavramını icat etmiş olması.
Anavatanı Amerika olan Magnolia grandiflora, parlak yaprakları arasında yaz ve sonbaharın başlarında büyük küresel, kokulu, kremsi beyaz çiçekler üretiyor. Ağacın yaprakları görünmeden önce, neredeyse baskın bir limonsu kokuyla açıyor.
Çiçekleri büyük yapraklarla çevrili bir koniye benziyor. 7-10 cm boyutlarında koni benzeri, odunsu bileşik meyveleri olgunlaştıktan sonra yarılıp içinden kuşların, sincapların, oppossumların çok sevdiği parlak kırmızı renkte tohumlar çıkmaya başlıyor.
Magnolia grandiflora, o bölgede bolca bulunduğu için "manolya devleti" diye anılan Mississippi ve Louisiana'nın resmî çiçeği. Çin kültüründe ise manolya saflığı ve asaleti; ayrıcı Yin'i, yani evrenin dişil öğesini simgeliyor. Japonya'da da benzer anlamıyla manolya çiçeğine "doğa sevgisini, asaleti, azim ve onuru" sembolize ettiği için "hanakatoba" denirmiş.
Adını Alman hekim Philipp Franz von Siebold'dan alan, Çin, Japonya ve Kore'de yetişen, güzel kokulu Magnolia sieboldii ise Kuzey Kore'nin ulusal çiçeği... Kore manolyası ya da Oyama manolyası diye de biliniyor. Ormanların alt kısımlarında yetişen, büyük çiçekli bir çalı.
Mark Catesby 1726'da, ABD'nin kurulmasından 50 yıl önce M. grandiflora tohumunu Amerika'dan İngiltere'ye getirmişti. Ehret onun kitabı için yaptığı suluboyada yanlışlıkla salatalık ağacı ya da mavi manolya M. accuminata'nın yapraklarıyla M. virginianna'nın çiçeğini birleştirmiş. Catesby'nin Doğa Tarihi kitabı için kendi yaptığı büyük çiçekli manolya illüstrasyonunda, bölgeye özgü mavi grosgaga kuşunu da betimlemiş.
G. Forrest da onun peşine düşenlerden. 1905'te Tibet İsyanı'nda ölümden kılpayı kurtulur ama bu onu yıldırmaz. Yüksek meblağlar ödemeye hazır koleksiyoncular için yedi kez gider Yunnan'a. Sekiz manolya türü, orman gülleri, Himalaya andromeda çiçeği dahil, 31.000 bitki toplamıştı.
Bir diğer manolya avcısı da -mendil ağacı dahil- Çin ve Japonya'da 1.000'den fazla bitki toplamış olan E. H. Wilson. 1900'lerin başında M. wilsonii, M. dawsoniana, M. delavayi, M. sprengeri, M. officinalis, M. sinensis, M. sargentiana ve M. robusta gibi sekiz yeni türü tanıtmıştı.
