Opus 94.9’da Berna Uzunoğlu Orak, her yıl Viyana Filarmoni Orkestrası’nın düzenlediği dünyaca ünlü yeni yıl konserlerinde icra edilen ünlü Johann Strauss eserlerinden bir Yeni Yıl Konseri seçkisi derliyor.
Yeni Yıl Konseri seçkisini, her yıl Viyana Filarmoni Orkestrası’nın düzenlediği dünyaca ünlü yeni yıl konserlerinde icra edilen ünlü Johann Strauss eserlerinden derledik.
Viyana Yeni Yıl Konserlerinin Hikayesi
Viyana Filarmoni Orkestrası, her sene yılbaşı gecesinde Johann Strauss ailesi ile çağdaşlarının geniş repertuarından nostaljik eserlerden oluşan canlı bir program sunuyor. Konser, aynı zamanda dünya çapında 90'dan fazla ülkede yayınlanıyor.
Yeni Yıl Konserinin uluslararası popülaritesi, orkestranın Strauss hanedanı müziğini icra etmeye başlamasının 'baba' Johann Strauss’a - dolayısıyla orkestra tarihinin başlangıcına - kadar uzandığı izlenimini yaratabilir. Ancak aslında Filarmoni Orkestrası, başlangıçta uzun bir süre 'Viyana' müziğini genellikle görmezden gelmiştir. Muhtemelen müzisyenler, Filarmoni konserlerinin başlamasıyla birlikte yaşadıkları toplumsal ilerlemeyi, kendilerini 'popüler müzik' ile özdeşleştirerek tehlikeye atmak istemediler.
Strauss hanedanına yönelik bu tutum daha sonra yavaş yavaş değişti. Bu gelişimin belirleyici faktörlerinden biri, Strauss ailesi üyelerinin Franz Liszt, Richard Wagner ve Johannes Brahms gibi büyük besteciler arasında büyük saygı görmesiydi. Filarmoni müzisyenleri, zamanla 'oğul' Johann Strauss’un Avrupa'yı büyüleyen karizmatik kişiliğini deneyimlemeye başladı.
Viyana Filarmoni Orkestrası'nın müzisyenlerinin oğul Johann Strauss ile ilk karşılaşması bir prömiyer sayesinde oldu. Strauss, kendi bestelediği Op.354 "Wiener Blut" valsini 22 Nisan 1873'te Musikverein'in ana salonunda düzenlenen Viyana Opera Balosu için çaldı ve bu ilk performansını her zamanki gibi elinde kemanıyla bizzat kendi gerçekleştirdi. Viyana Filarmoni ile bir sonraki karşılaşmaları ise 4 Kasım 1873'te Strauss'un bir gala konseri kapsamında babası ve Josef Lanner'ın eserlerinin yanı sıra kendi "Mavi Tuna" Valsini seslendirmesiyle gerçekleşti.
14 Ekim 1894'te Viyana Filarmoni, Strauss'un müzik sektöründeki 50. yıldönümünü kutlayan bir festival düzenledi. Bu festivalde büyük usta Strauss, orkestraya şükranlarını şu sözlerle dile getirdi; “Ünlü Filarmoni Orkestrası'nın büyük müzisyenlerine ustaca performansları ve bana büyük mutluluk veren vefakarlıkları için en içten teşekkürlerimi sunuyorum”.
22 Mayıs 1899'da Strauss, Saray Operası'nda ilk ve tek kez "Die Fledermaus" uvertürünü yönetti. Bu sırada zatürreye dönüşen bir soğuk algınlığı geçirdi ve 3 Haziran 1899'da vefat etti.
Bestecinin ölümünden sonra bir süre Filarmoni müzisyenleri Strauss'un müziğinin takipçisi olmayı sürdürmediler. Ancak 1921 yılında işler değişmeye başladı. Viyana Şehir Parkı'nda Johann Strauss anıtının açılışı vesilesiyle, orkestra şefi Arthur Nikisch yönetiminde "Sanatçının Hayatı", "Mavi Tuna" ve "Şarap, Kadın ve Şarkı" valslerini icra ettiler. 25 Ekim 1925'te Strauss'un 100. doğum günü kutlamalarında Viyana Filarmoni yine başta “Mavi Tuna” olmak üzere yalnızca Strauss’un eserlerinden oluşan bir konser verdi.
Clemens Krauss
Viyana Filarmoni Orkestrası'nın Strauss geleneğini gerçek anlamda kuran ve bugüne kadar bu müziğin en önde gelen savunucusu olarak kalan en önemli sanatçı, orkestra şefi Clemens Krauss'tur. 1929'dan 1933'e kadar her yıl Salzburg Festivali'nde Strauss bestelerinden oluşan konserler yönetti ve böylece gelecekteki Yeni Yıl Konserlerinin ilk tohumları atılmış oldu.
İlk Yeni Yıl Konseri
İlk Yeni Yıl Konseri, Avusturya ve Viyana Filarmoni Orkestrası tarihinin en karanlık döneminde gerçekleşti. Diktatörlüğün ve savaşın tam ortasında, orkestra üyelerinin ve ailelerinin hayatlarıyla ilgili yoğun endişelerin olduğu bir dönemde Filarmoni Orkestrası, 31 Aralık 1939’da ilk Yeni Yıl Konseri’ni düzenledi.
Strauss hanedanının bestelerine yer verilen konserden elde edilen gelir tamamen Nasyonal Sosyalist bağış toplama kampanyası "Kriegswinterhilfswerk"e bağışlandı.
1 Ocak 1941'de 'Johann Strauss Konseri' başlıklı bir diğer Yeni Yıl Konseri düzenlendi. Savaşın ortasında gerçekleşen bu olay, birçok kişi tarafından Viyana bireyselliğinin bir ifadesi olarak değerlendirildi; ancak aynı zamanda Nasyonal Sosyalist propagandası için de kötüye kullanıldı. Clemens Krauss, bu konserleri savaşın sonuna kadar yönetti. Müttefiklerin iki yıllık 'şeflik yasağı'nın sona ermesinin ardından, 1948'de geri dönen ve 1954'e kadar yedi Yeni Yıl Konseri daha düzenleyen Krauss'un yerine 1946’da şef Josef Krips geçti.
Willi Boskovsky ile 25 Yeni Yıl Konseri
Clemens Krauss'un 16 Mayıs 1954'teki beklenmedik ölümüyle orkestra, halefini belirlemede büyük bir ikilemle karşı karşıya kaldı. Üyeler, ancak uzun uzun düşündükten sonra Yeni Yıl Konserleri’nin sanatsal yönetimini konser şefi Willi Boskovsky'ye emanet etmeye karar verdiler. Boskovsky, 1955 ile 1979 yılları arasında 25 başarılı konser yönetti.
Yeni Yıl Konseri Tarihinde Yeni Bir Başlangıç
Ekim 1979'da Boskovsky, 1980 Yeni Yıl Konseri’ni sağlık nedenleriyle iptal etmek zorunda kalınca Filarmoni köklü bir değişiklik yaptı. Orkestra, uluslararası alanda tanınmış bir şef olan Lorin Maazel'i seçti. Maazel, 1986 yılına kadar tüm Yeni Yıl Konserleri’ni yönetti.
Bundan sonra Viyana Filarmoni Orkestrası, her yıl farklı bir şef seçme kararı aldı. Bu yeni format, Herbert von Karajan'ın 1987'deki unutulmaz konseriyle başladı, ardından Claudio Abbado (1988, 1991), Carlos Kleiber (1989, 1992), Zubin Mehta (1990, 1995, 1998, 2007, 2015), Riccardo Muti ( 1993, 1997, 2000, 2004, 2018, 2021), Lorin Maazel (1994, 1996, 1999, 2005), Nikolaus Harnoncourt (2001, 2003), Seiji Ozawa (2002), Mariss Jansons (2006, 2012, 2016), Georges Prêtre (2008, 2010), Daniel Barenboim (2009, 2014, 2022), Franz Welser-Möst (2011, 2013), Gustavo Dudamel (2017), Christian Thielemann (2019) ve Andris Nelsons (2020) ile devam etti.
