Françoise Hardy'siz bir yıl...

Geçtiğimiz haftalarda, 11 Haziran 2024'te aramızdan ayrılan Françoise Hardy'nin ölümünün birinci yılı vesilesiyle hem onun 1962-67 yılları arasında kaydettiği parçaların gözden geçirilmiş versiyonları içeren bir set, hem de repertuarının öne çıkan parçalarının genç sanatçılar tarafından yorumlandığı bir albüm yayınlandı. Bu albümlerde yer alan parçalara ayırdığımız ve böylece hem Françoise Hardy’yi bir kez daha anma hem de adı fazla duyulmayan bazı genç sanatçıları keşfetme fırsatını yakaladığımız bu haftaki programımızın açılışını da, Serge Gainsbourg’un 1968’de, Margaret Whiting’in It hurts to say goodbye adlı parçasından Fransızcaya uyarladığı Comment te dire adieu ile yaptık. Parçayı alternatif pop müziğin genç isimlerinden Lucas Andrea seslendirdi. Çok yönlü bir sanatçı olan Andrea, görsel sanatlar, müzik ve edebiyat gibi farklı alanların kesişim noktasında faaliyet gösteriyor. Kendini bir şarkı yazarı olarak tanımlayan sanatçı, genelde genç müzisyenleri bünyesinde bulunduran La Souterraine stüdyosu ile çalışıyor. İlk albümü "Une peau d'Apocalypso"yu da 29 Kasım 2024'te piyasaya sürdü.

Programa, Françoise Hardy’nin ilk albümünde yer alan iki parçayla devam ettik. Bunlardan ilki sanatçının en fazla tanınan eserlerinden Tous les garçons et les filles'di. Hardy, kendisinin kaleme aldığı Chansons sur toi et nous adlı kitapta bu parçayla ilgili: “Uzun zamandır, sevilmekten çok sevmenin daha önemli olduğunu düşünüyorum. Büyük yazar Sándor Márai, "Aşk çoğu zaman muazzam bir egoizmden başka bir şey değildir" demişti. Aşka dair sahip olduğumuz vizyon, onu anlama biçimimiz; ilk duygusal şartlanmamıza, mizacımıza ve evrim seviyemize çok bağlıdır! Birçok ergen kız gibi, on altı veya on sekiz yaşındayken, bunun farkında değildim.” ifadelerini kullanmış. Françoise Hardy’nin bu unutulmaz parçasını, indie folk tarzındaki şarkılarıyla tanınan Rennes’li müzisyen Bebly’den dinledik. Bunun ardından Françoise Hardy, 1963 yılına ait bir canlı performans kaydıyla, kendi yazıp bestelediği Ça a raté adlı parçanın canlı performans kaydıyla bizlerle oldu.

Yine 1962 ve 63 yıllarına ait birer parçayla devam ettik programa. Bunlardan ilki Hardy’nin ilk stüdyo albümünde yer alan Le temps de l’amour'du. Söz konusu albümdeki tüm şarkı sözleri ve besteler bu parça dışında Hardy’ye aitti. Bu şarkının ise sözleri Lucien Morisse ve André Salvet, müziği ise Jacques Dutronc imzasını taşıyordu. Dutronc aslında 1960’ta, Les Dritons grubuyla çalışırken yapmış besteyi ve ilk olarak Fort Chabrol adını vermiş. Şarkıyı 1961’de Les Fantômes grubu enstrümantal olarak kaydetmiş, bunun sonrasında da Fransızca sözlerle Françoise Hardy seslendirmiş. Biz de oldukça genç isimlerden oluşan indie rock grubu Vision Périphérique’den dinledik bu şarkıyı. Bunun ardından da Hardy’nin ikinci stüdyo albümüne ismini veren Le premier bonheur du jour adlı parça geldi Apaçık Radyo mikrofonlarına. Sözleri Frank Gérald, müziği Jean Renard imzasını taşıyan şarkı, sabah uyandığımız ve her şeyin mümkünmüş gibi göründüğü anı konu alıyor ve bu anı günün ilk mutluluğu olarak nitelendiriyor. Bu parçayı da adını şair Arthur Rimbaud’nun lakabından alan Voleur de feu (Ateş hırsızı) grubundan dinledik.

1964 yılına ait çok fazla tanınmayan biri Fransızca biri İngilizce iki parçaya geldi sıra. Bunlardan ilki On se quitte toujours adını taşıyor. Sözleri André Salvet, müziği ise Jean-Pierre Bourtayre imzasını taşıyan parçayı aynı yıl Jean-Claude Pascal da yorumlamıştı. Kısa süre içinde yitip giden aşkları konu alan parçada: “Her zaman terk ederiz birbirimizi, çabucak terk ederiz, kalp tereddüt ettiğinde, aşk ölmüş demektir / Keşfettiğimizi sanırız, yükselen güneşi ve tekrar açtığını görürüz, yeni bir rüyanın çiçeklerinin / Ama biliriz ki bir gün, aşklar öldüğünde, uzaklaşır ve ağlarız, her zaman terk ederiz birbirimizi” diyordu Hardy. Dinlediğimiz ikinci parça ise Catch a falling star ismini taşıyordu. İlk 1957’de İtalyan asıllı Amerikalı müzisyen Perry Como’nun kaydettiği parçayı 1964’te 45’lik olarak piyasaya sürmüştü Hardy. Aynı yılın Şubat ayında Londra’ya yaptığı ziyarette katıldığı Ready Steady Go! adlı ünlü televizyon programında da seslendirdi sanatçı şarkıyı ne var ki, onu izlemeye gelen İngiliz müzikseverler, Hardy’nin kendi dilinde seslendirdiği şarkıları, özellikle de yaz ayları boyunca müzik listelerinin zirvesinden inmeyen Tous les garçons et les filles’i dinlemeyi tercih ediyordu.

Hardy’nin altmışların ortalarında yayınladığı iki parçanın yepyeni yorumlarıyla devam ettik programa. Bunlardan ilki 1965’te piyasaya çıkan Mon amie la rose'du. Şarkının hikâyesi 1950'lerin sonuna kadar uzanıyordu aslında. Parçayı, 1959’da, yirmi altı yaşındaki oyuncu Sylvia Lopez'in ani ölümünden aldığı ilhamla Cécile Caulier yazıp bestelemişti. Şarkıcılık hayalleri kuran Caulier, 1962’de Mireille'in ünlü "Le Petit Conservatoire"ına kaydoldu ve o zamanlar Madame la rose adını taşıyan şarkısını ilk kez izleyici karşısında seslendirdi. Parçanın şiirsel ve metaforik içeriğinin yanı sıra zamanın geçişi ve hayatın anlamsızlığı gibi temalar, Caulier’nin sınıf arkadaşı Françoise Hardy'ye çok çekici geldi. Parçayla ilgili "Gençliğimden beri, zamanın ne kadar çabuk geçtiğinin farkındayım. Her zaman 'son kez' kavramının bilincindeydim ve her zaman 'ilk defada, 'son defayı' görürüm” ifadelerini kullanan Hardy, buna karşın şarkıyı ilk seslendiren kişi olmadı. İlk olarak Isabelle Aubret’ye teklif edilen parça onun tarafından kabul görmeyince Sol Yaka kabarelerinde Sophie Darel adlı genç bir sanatçı tarafından seslendirildi. 1963 Kasım’ında kendisini sahnede izlemeye gelen Caulier’ye şarkının akıbetini soran Hardy, parçanın hâlâ yorumcusunu bulamadığını öğrenmesi üzerine, ona şarkıyı kendi kaydetmeyi teklif etti ve böylece Mon amie la rose’u bir yıl sonra piyasaya çıkacak olan albümüne dâhil etti. Hardy’nin yapımcısı Jacques Wolfsohn, böylesine kasvetli bir temanın geniş kitlelerin ilgisini çekmeyeceğini düşünse de parça büyük bir başarı elde etti ve The rose adıyla İngilizceye çevrilerek Fransa dışında da büyük ilgi gördü. Parçayı 1999’da Natacha Atlas, oldukça oryantal bir altyapıyla yeniden kaydetti. Biz de bu şarkıyı pop ve deneysel elektronik müziği harmanlayan çalışmalarıyla tanınan Gisèle Pape’tan dinledik. Bunun ardından da Lille kökenli folk müzik şarkıcısı MALé, Georges Brassens tarafından müziğe uyarlanan ve Fraçoise Hardy’nin 1967 tarihli albümünde de yer alan Louis Aragon şiiri Il n’y a pas d’amour heureux (Mutlu aşk yoktur) ile bizlerle oldu.

Hardy’nin 1968 ve 70 yıllarında yayınlanan albümlerinde yer alan iki parçaya geldi sıra. Bunlardan ilki 1968 tarihli À quoi ça sert? ya da Türkçesiyle: Neye yarar?. Bu parçayla ilgili şunları söylemiş Françoise Hardy: “À quoi ça sert, Jacques Dutronc’la olan gizli çekimimin karşılığı olup olmadığına dair karışık ve belirsiz sezgimden esinlenen bir şarkı. Onun sessizliğiyle karşı karşıya kalınca, onu biraz korkutup korkutmadığımı merak etmeye başlamıştım. Acaba tek gecelik bir ilişki olmayacağım hissinden mi korkuyordu? Yoksa tıpkı benim ona doğru en ufak bir adım attığımda onun olumsuz tepkisinden korktuğum gibi, o da benim onu kovacağımdan mı korkuyordu? À quoi ça sert’in sözleri, ona yüz yüze söyleyemediğim şeyi ifade ediyor. Onun etrafı hep çok eğlendiği arkadaşlarıyla çevriliydi, ancak benim için yalnız olmak, hayatını sevdiğin biriyle paylaşamamak anlamına geliyordu. O yıl biri uyarlama üçü orijinal dört şarkıdan oluşan iki single’ım daha çıktı. Bunlardan ilki La terre ve J’ai fait de lui un rêve’in olduğu 45’lik ki ikisi de çok gurur duyduğum şarkılar. Bir diğeri de Jacques ile bir gün güzel bir şeyler yaşayacağıma dair umudumu yitirmeye başladığımda yazdığım Avec des si zira o dönemde birbirimiz üzerinde felç edici bir etkimiz vardı.” Biz de önce bu parçayı yine Lille orijinli Joni Île grubundan dinledik, bunun ardından da Lucas Andrea, sözleri Bernard Ilous, müziği ise Johny Rech imzasını taşıyan 1970 tarihli Effeuille-moi le cœur’ü seslendirdi.  

Yetmişli yıllarla birlikte Françoise Hardy’nin yayınladığı albümler eskisi kadar ilgi görmemeye başlamıştı. Konser vermeyi bırakan sanatçı medyada da daha az yer alıyordu. Bu gidişatı durduran şarkı, 1973’te piyasaya çıkan Message Personnel olmuştu. Françoise Hardy şöyle diyor bu parçayla ilgili: “Taratata programının 2019’un Kasım ayında ekrana gelen bölümünde Véronique Sanson, biraz da programın sunucusu Nagui’nin ısrarıyla, en güzel şarkılarından birkaçını Michel Berger'ye hitaben yazdığını söyledi. Bunun, aralarındaki tek iletişim yolu olduğunu, çünkü evlenmeyi planladıkları sırada Stephen Stills ile ABD'ye giderek ortadan kaybolduğu için onu aramaya asla cesaret edemediğini belirtti. Bunun üzerinde Nagui, Michel'in de, Message personnel aracılığıyla Véronique’e bir açıklama yaptığını iddia etti. Véronique, bunu benim de ona söylediğimi belirterek söz konusu iddiaya katıldı. Ancak bu imkânsızdı, zira benim bunlardan haberim yoktu. Michel bana parçanın melodi içeren kısmını getirdiğinde, en azından benim bildiğim kadarıyla, Véronique henüz Fransa’dan ayrılmamıştı ve hatta şarkıyı kaydettiğimde uzun zamandır beklediğim hamileliğim yeni başlıyordu ve yaşananlardan haberdar değildim. Şayet Michel'in böyle zor zamanlardan geçtiğini bilseydim, nakarat kısmında farkında olmadan yaptığım ve onu bir vokaliste başvurmaya zorlayan ritmik hatalardan kaynaklandığını düşündüğüm kapalı ve hoşnutsuz tavrını daha iyi anlardım. Tarihler karıştığı için, parçanın sadece sözlerden oluşan kısmının bu dramatik ayrılıktan esinlenmiş olması da ihtimal dışı değil. Bu şarkının dördümüzü, yani Michel Berger, Véronique Sanson, konuşmalı kısmın hitap ettiği Jacques Dutronc ve beni ilişkilendirmesi fikri oldukça hoşuma gidiyor.” Biz de bu parçanın ilk kısmını Françoise Hardy’nin sesinden, devamını ise rap ve slam müzisyeni Treize’den dinledik. Bunun ardından da Claude Wave, Hardy’nin sözlerini büyük annesinin kendisine anlattığı bir masaldan aldığı ilhamla yazdığı Fleur de lune’ü seslendirdi.

Doksanlı yıllara geldiğimizde Françoise Hardy’nin bu dönemde en fazla ses getiren parçası müziği Julien Clerc imzalı Fais-moi une place olmuştu hiç şüphesiz. Şu ifadeleri kullanmış sanatçı bu parça hakkında da: “Julien sanırım şarkının yayınlanmasından bir yıl önce beni evine davet edip piyano eşliğinde bana yeni bestelerini dinletmişti. Bunları duyduğumda yaşadığım şaşkınlığı hatırlıyorum. Bunlar bana, benim de dâhil olduğum hayranlarının alıştığı melodilerden çok daha aşağı seviyede gibi geldiler. Gerçekten ilgimi çeken bir şey olmadığını görünce, Julien bana hakkında bazı şüpheleri olduğu anlaşılan bir melodiden bahsetti. İlk notaları duyduğum anda, bunun tipik olarak bana bir şeyler için ilham verme olasılığı olan bir melodi olduğunu anladım ve oradan öylece ayrıldım. Kaleme aldığım metin, Julien'in doğal olarak bilmediğim ruh hallerini değil, kendi ruh hallerimi ifade ediyordu. Stüdyonun bu şarkıyı ilk single olarak seçmesine şaşırmıştım çünkü albümde çok daha üstün besteler vardı, özellikle sözleri Jean-Claude Vannier'e, müziği Julien'e ait olan Le chiendent gibi ve şarkının bu kadar başarılı olması ve bize bir Victoire de la Musique ödülü kazandırması beni daha da şaşırttı. Aslında, bunun Julien için yazılmış bir şarkı olmadığını düşünüyorum. Onu, Fais-moi une place – Bana bir yer aç gibi günlük sözcüklerden ziyade söz yazarlarına lirik metinler yazma konusunda ilham veren ve vokal olarak daha rahat ettiği görkemli bestelerde daha başarılı buluyorum." Biz de bu parçayı BelleHistoire’dan dinledik. Bunun ardından da Françoise Hardy’nin son stüdyo albümünde yer alan Train spécial adlı parça geldi Apaçık Radyo mikrofonlarına. Maud Lübeck’in seslendirdiği bu şarkıyla da ilgili de: “Train Spécial’de Venedik'e yapılan romantik bir yolculuk söz konusu olamazdı, bu yüzden bir tür kozmik yolculuğu seçtim. Bazı gazeteciler bunu Jacques ile aynı anda ve onunla birlikte ölmeyi umduğum şeklinde yorumladılar. Bu (kötü) fikir bir an bile aklıma gelmedi, sadece Erick'in fikrini kullanmak istedim bu zira benim tarafımdan söylendiğinde daha inandırıcı olacaktı. Albümdeki en sevdiğim şarkı olmadığını ve dâhil olmaya karar vermeden önce çok tereddüt ettiğimi kabul ediyorum. Muhtemelen yanılmışım, çünkü birçok kişi şarkıyı beğendi ve ikinci single olarak yayınlamadığım için beni eleştirdi.” ifadelerini kullanmış sanatçı.

Programın kapanışını, daha önce yayınlanmamış bir düetle yaptık. Yazının başında da sözünü ettiğimiz sette yer alan Dutry Hardon – Hardy Dutronc isimli parçayı Jacques Dutronc’la birlikte 1967’de kaydetmiş Françoise Hardy. Sözleri Jacques Lazmann, müziği Jacques Dutronc imzasını taşıyan şarkının adı da Hardy ve Dutronc isimlerinin son hecelerinin yer değiştirilmesiyle oluşturulmuş.

Kaynaklar:

- Chansons sur toi et nous, Françoise Hardy, Éditions des Équateurs, 2021

- Françoise Hardy - Un long chant d'amour, Frédéric Quinonero, L'Archipel, 2017