"Rusya henüz diğer ülkeler gibi aktivizm kültürüne sahip değil ve medyanın bu konuda sessiz kaldığı veya yalan söylediği bir ülkede iklim aktivisti olmak zor."
(Atlas Sarrafoğlu'nun bu söyleşisi Yeşil Gazete'nin internet sitesinden alınmıştır.)
Arshak Makichyan, 26 yaşında bir viyolonist, iklim aktivisti ve Fridays for Future Rusya’nın koordinatörlerinden biri. Eylemlerini sürdürdüğü Rusya ise dünyanın en büyük dördüncü sera gazı salımını gerçekleştiriyor.
Üstelik, hükümetinin iklim krizi konusunda tutumuna baskı yaratma arayışında olan Arshak’ı çok savunmasız bir duruma sokan sert protesto yasalarına ve insanların aktivizme karşı genel bir ilgisizliğine sahip.
Geçtiğimiz Aralık ayında Arshak ile COP25 için gittiğimiz Madrid’de tanışma fırsatı buldum. Arshak, polisin engellemelerine karşı iklim grevlerine devam ediyor. Hem de her geçen gün daha fazla sayıda kişiyle birlikte…
‘İlk birkaç hafta ciddiye alınmadım’
Atlas Sarrafoğlu: İklim değişikliğine olan ilgin ilk olarak nasıl ve ne zaman başladı ve bu ilgini tetikleyen neydi? Hükümetinin iklim aktivistleri hakkındaki algısı nedir?
Arshak Makichyan: Kasım 2018’de Greta‘nın iklim grevini öğrendim, daha önce iklim değişikliğinin geleceğimiz için bir tehdit olduğunu bilmiyordum. Bu konuyla ilgilenmeye başladım ve çeşitli makaleler okumaya başladım… Ve bu konunun Rusya’da hiç tartışılmaması bana garip geldi.
Mart 2019’da her Cuma grev yapmaya başladım ve ülkemizde yasalar çok sık işlemediği ve hükümet aktivizme karşı olduğu için tutuklanacağımdan korktum. Ancak ilk birkaç hafta ciddiye alınmadım ve her hafta, Twitter’daki grevlerin fotoğraflarını yayınladığım için daha fazla uluslararası destek aldım, artık uluslararası bir skandal olmadan beni tutuklamaları zaten zordu.
‘Kuyruğa girerek tek kişilik grev düzenledik’
Hareket büyümeye başladığında, yasadışı bir şekilde toplu grevlere izin verilmiyordu, bu yüzden kuyruğa girerek tek kişilik grevler düzenlemek zorunda kaldık. Rusya henüz diğer ülkeler gibi aynı aktivizm kültürüne sahip değil ve medyanın bu konuda sessiz kaldığı veya yalan söylediği bir ülkede iklim aktivisti olmak zor.
Şimdi durum değişmeye başladı ve Rusya’da bile iklimin değiştiğini inkar etmek zor. Hareketimiz henüz çok büyük değil, ancak çok kişi olmamamıza rağmen bu durumu etkilemenin yollarını buluyoruz. 10 bin kişilik yürüyüşümüz yok, çünkü insanlar protesto etmekten korkuyor, ama bu sadece başlangıç. Umarım yakında daha çoğumuz olur ve birlikte protestolara gidebiliriz.
‘Yetkililer özgür insanlardan korkuyor’
İklim aktivizmin boyunca barışçıl protestoların nedeniyle sorguya çekildin, gözaltına alındın ve tutuklandın. Neden Rusya’da barışçıl bir şekilde protesto yapamıyorsunuz? Ve tüm bunları yaşamak nasıldı?
Rusya’daki yetkililer özgür insanlardan korkuyor. Rusya’daki petrol şirketleri devlete ait, bu yüzden gerçeklerden korkarlar. Korku duygusuyla yaşamak ve duruşmayı beklemek çok korkutucu ve tatsızdı, ama “Bir geleceğimiz var mı?” sorusuyla yaşamak ve emin olmamak daha da korkutucu.
Sadece altı gün tutuklu kaldım – daha kötü olabilirdi. Ve bu deneyimden sonra güçlendim, dünyanın dört bir yanındaki Rus büyükelçiliklerine bana destek olmak için gelen aktivistlere minnettarım. Bu insanlar yüzünden, muhtemelen uzun süredir hapse girmiyorum.
Dünya politikacılarına çağrı yapmak için bir platformda olsaydın, ne söylemek isterdin?
Bilmiyorum. Bana öyle geliyor ki politikacılar her şeyi anlıyorlar, ancak yine de hiçbir şey yapmamaya karar veriyorlar ve her biri bunun için farklı bahaneler buluyor. Sadece arkamızda daha fazla insan olduğunda bize katılacaklar ve onlarla ancak güçlü bir konumdan konuşabileceğiz. Her halükarda, Rusya gibi demokratik kurumların olmadığı (veya çalışmadığı) ülkelerde pek çok demokratik kurum ve otorite sıradan insanların geleceğiyle ilgilenmiyor.
Gelişmiş (ve demokratik) ülkelerin liderlerine bunun küresel bir kriz olduğunu ve sadece gelişmiş ülkelerde değil, adil bir geçişe ihtiyacımız olduğunu hatırlatırım. Rusya’daki fosil yakıt şirketlerini destekliyorsanız, yenilenebilir enerjiye geçişte bize yardımcı olun.
‘Kendimi artık yalnız hissetmiyorum’
Aktivizmin için ailenden, arkadaşlarından veya okulundan destek alıyor musun?
Ailem başlangıçta beni desteklemedi çünkü tutuklanacağımdan veya daha kötü bir şey olacağından korkuyorlardı. Arkadaşlarım beni desteklediler ama ne yaptığımı gerçekten anlamadılar … ama geçen yıl iklim aktivisti olan birçok arkadaş edindim ve kendimi artık yalnız hissetmiyorum.
Okuduğum üniversite de beni pek desteklemedi, ancak okul hayatımı çoktan bitirdim ve bu o kadar önemli değil. Aktivizmle (tam zamanlı aktivizm) birleştirilebilecek bir iş bulmak oldukça zor, bu yüzden şimdi kurye olarak çalışıyorum. Üzücü ama şimdi birçok insan hayatta zor bir durum yaşıyor. Bu zor zamanları atlatmalı ve pes etmemeliyiz.
Kuralları ve normları değiştirmek kolay değildir – ancak norm kriz olduğunda, seçim yoktur.
Medyanın yoğun ilgisine ve rekor kıran iklim protestolarına rağmen, Eylül 2019’daki Birleşmiş Milletler görüşmeleri büyük ölçüde başarısızlık örneği olarak kabul edildi ve büyük emisyon salıcılardan yeni taahhütler gelmedi. Ne olursa olsun, değişimi gerçekten teşvik edeceğini düşünüyor musun?
Protestolarımız durumu etkiliyor, asıl önemli olan kamuoyu baskısını sürdürmek. Politikacılar bizi izliyor ve durmamızı bekliyor, ama geleceğimizi feda etmeyeceğiz, değil mi? Bu yıl çok şey değişti, Rusya’da bile, çevre/iklim daha yeni ciddiye alınmaya başlıyor ve bir kıtada (Avrupa veya ABD veya her neyse) gerçek değişiklikler elde edersek, küresel çapta diğerlerini de etkileyecek .
Çok şey istiyoruz – hayat zor, ama başka seçeneğimiz yok ve sonunda, her halükarda hedefimize ulaşacağız. İklim tartışmasını zaten değiştirdik ve bundan sonra ne olacağı eylemlerimize bağlı. Kuralları ve normları değiştirmek kolay değildir – ancak norm kriz olduğunda, seçim yoktur.
‘Hala yapacak çok şey var’
İklim değişikliğiyle mücadele konusunda sence bir adım atılmamasının sebebi sence nedir?
İklim ve ekoloji mücadelesi artık doğa için verilen bir savaştan daha fazlasıdır, bu varoluşsal bir krizdir. Pek çok insan ne olduğunu anlıyor, ancak kabul etmek istemiyor çünkü çok fazla değişmeleri gerekecek. Ancak artık bu değişiklikler için mücadele eden bağımsız bir iklim hareketi var. İşten, kültüre ve alışkanlıklara kadar her şeyi değiştiren…
Fedakarlık yapmaya hazırız. Ve insanlar yavaş yavaş uyanmaya başlıyor. Hâlâ yapacak çok işimiz var ve iklim krizi şimdi gerçekleşiyor, ancak her insanın, hayvanın veya bitkinin geleceği için mücadele etmek için birleşip güçlenmeliyiz.
İklim değişikliği konusunda saygı duyduğun ve dinlediğin insanlar kimler?
Bilim insanlarını dinliyorum ama Rusya’da genellikle yalan söylemek zorunda kalıyorlar çünkü devlete bağlılar. Aktivistleri ve arkadaşlarımı dinliyor ve güveniyorum. Ama her şeyden önce mantığa, gözlerime ve bilimsel gerçeklere güveniyorum. Neler olduğunu görebilirsiniz, yanlış bir şeyler yaptığımız açık, sadece pencereden dışarı bakın. Şimdi soru artık kime inandığınız değil, problemleri çözmeye nasıl yardımcı olabilirsiniz?
‘Ekonominin petrole bağlı olması korkutucu’
Eylemin kim tarafından yapıldığını görmek istediğin belirli şeyler nelerdir?
Rusya’da alternatiflerin olmamasından korkuyorum. Hiç yenilenebilir enerji konusunda geliştirme görmüyorum, devlet fosil yakıt şirketlerini destekliyor. Çeşitli STK’lardan Yeşil eğitimler talep ediyoruz, ancak henüz bizi dinlemiyorlar.
Diğer ülkelerden politikacıların bu konularda Rus hükümetine daha fazla baskı yapmasının yardımı olabilir diye düşünüyorum. Dünyanın değişmesi ve ülkenizin ekonomisinin petrole bu kadar bağımlı olması korkutucu. İklim krizine ek olarak, değişmeye başlamazsak birkaç yıl içinde ekonomik kriz de yaşayacağız.
Gençlik iklim grevlerinin nereye gitmesini istersiniz?
Umarım yakında tekrar sokaklara çıkabiliriz. Ve tabii ki birbirimizle daha fazla bağlantı kurmamız ve daha iyi anlamaya, daha akıllı ve daha güçlü olmaya çalışmalıyız.
Her şey çok hızlı değiştiği için tam olarak ne yapmamız gerektiğini bilmiyorum ama en önemli şey kendinize karşı dürüst kalmak ve insanları bilimsel gerçeklerin arkasında birleştirmek. Siyasi görüşleriniz ne olursa olsun, hepimiz aynı gezegende yaşıyoruz.
