Anısına: Marie Laforêt

Programa, Laforêt’nin 1966 tarihli Manchester et Liverpool adlı şarkısıyla başladık. Sözleri Eddie Marnay, müziği ise André Popp imzasını taşıyan parça, özellikle Rusya’da büyük ilgi görmüş, ayrıca İspanyolca bir versiyonu da kaydedilmişti. 1939 yılında, Fransa’nın orta batı kesiminde, La Rochelle’le Bordeaux arasında yer alan Soulac-sur-mer’de dünyaya gelmişti Laforêt. Asıl adı Maïtena Marie Brigitte Doumenach. 1959’da, tesadüf eseri kız kardeşinin yerine Bir Yıldız Doğuyor adlı yetenek yarışmasına katıldı ve bu sayede ertesi yıl, yani 1960’da Patricia Highsmith’in Yetenekli Bay Ripley adlı eserinden uyarlanan René Clement imzalı Kızgın Güneş’te (Plein Soleil) Alain Delon’la birlikte kamera karşısına geçme imkânı buldu. Başrolünü Jacques Higelin ile paylaştığı Marcel Moussy filmi, Saint Tropez Blues’un 1961’de piyasaya çıkan soundtrack albümü de, bu utangaç ve gizemli kadının müzik piyasasına da giriş yapmasını sağladı.

1961’de ilk eşi Jean-Gabirel Albicocco’nun yönettiği La Fille aux yeux d’or (1961) – ki sanatçı bu tarihten itibaren Altın Gözlü Kız lakabıyla anılmaya başlanacaktı- ve başrolünü Jean-Paul Belmondo’yla paylaştığı 1964 tarihli La Chasse à l’homme gibi filmlerle sinema kariyerini sürdürdü Laforêt. Bir yandan da Amerikan folk müziğine ilgi duyan ve aynı zamanda gitar çalan genç kadın nihayet Festival stüdyolarından Roger Marouani’den aldığı destekle bir albüm çıkarmaya karar verdi. Marouani de Barclay’de çalışan kardeşi Gilbert’den, onun hoşlandığı folk tarzında parçalar bulmasını rica etti. Gilbert Marouani şarkı sözleri için Michel Jourdan’ın, beste içinse o günlerde Le Petit Gonzales ile müzik listelerinin zirvesinde bulunan Danyel Gérard’ın kapısını çaldı. İkiliye sıra dışı bir müziğe ve farklı sözlere sahip bir şarkı aradığını vurguladı. Michel Jourdan’ın aklına Les vendanges de l’amour – Aşk hasadı diye bir deyim geldi sözleri yazamaya başlarken, Danyel Gérard da beste için Akdeniz’e ait yöresel bir melodiden ilham aldı ve böylece şarkı ortaya çıkmış oldu. 1963 Şubat’ında piyasaya çıkan 45'lik ilk başta fazla ilgi görmese de bir süre sonra, özellikle France Inter radyosunun programcılarından Hubert Ithier sayesinde Laforêt’nin müzik dünyasına giriş yapmasını sağlayan şarkı oldu. Hatta Ithier ertesi yıl Dorothy Maynor’ın Go tell it on the mountain şarkısını Viens sur la montagne adıyla Fransızcaya uyarlayacaktı Laforêt için.

Altmışlı yılların ikinci yarısında, Festival etiketiyle arka arkaya çıkardığı 45’likler, Laforêt’nin saygın bir şarkıcı konumuna yükselmesini sağladı.1966’da Rolling Stones’un Paint it Black’inden uyarlanan Marie douceur Marie colère ya da Simon and Gurfunkel’ın The Sound of Silence’ının Fransızca versiyonu La Voix du Silence gibi parçaları seslendirdi sanatçı. Paint it black’in Fransızca uyarlamasını yine Michel Jourdan yapmıştı. Şarkıda sevgilisine sesleniyordu Laforêt ve “Sen şu ana kadar hep Marie’nin tatlı halini gördün ama başka kızlara bakmaya devam edersen kızgın yüzümü de görürsün” diye uyarıyordu onu.  The sound of silence’ın Fransızca uyarlamasını ise Laure Ginéal yapmıştı, Paul Simon imzalı orijinal sözlere biraz daha fazla sadık kalmaya çalışmıştı o da.

Altmışlı ve yetmişli yıllar boyunca Marie Laforêt’nin seslendirdiği pek çok şarkı Türkçeye de uyarlanmıştı. 1967’de, Özdemir Erdoğan, Ivan, Boris et moi adlı parçayı Çocukluk Günleri ismiyle yorumlamıştı. Şarkının orijinali gerçekten de çocukluk günlerini konu alıyordu ancak parçada geçen Ivan, Boris, Anton, Rebecca, Yohanna ve Pola gibi isimler Türkçe versiyonunda Can, Erkan, Selçuk, Kamuran ve Selma’ya dönüşmüştü. Bu şarkıyı ayrıca Rana Alagöz, Evet mi Hayır mı adıyla yorumlamıştı. 1964 tarihli La plage ise Ajda Pekkan tarafından Dönmem Sana ismiyle seslendirilmişti. 1973’te piyasaya çıkan L’amour comme à 16 ans'ı da Belki bugün belki yarın ismiyle Nurhan Damcıoğlu yorumlamıştı . Bu dönemde yapılan Laforêt uyarlamalarından belki de en ünlüsü, Gönül Yazar’ın seslendirdiği Çapkın Kız’dı. 1967 tarihli Mon amour, mon ami adlı şarkıdan uyarlanmıştı Ülkü Aker tarafından. Jale Birsel de yorumlamıştı hatta parçayı. Şarkıyla ilgili ilginç bir not da, parçanın sözlerinin yayınlandığı dönemde bir hayli müstehcen bulunmuş olması. Derya Bengi; 60’lı Yıllarda Türkiye: Sazlı Cazlı Sözlük adlı kitabında şöyle bahsetmiş bu konudan: "Rauf Tamer’in Tercüman gazetesindeki "Müstehcen Şarkılar Türkiye’yi istila etti" başlıklı yazısında verdiği örnekler arasında Çapkın Kız da bulunuyordu. "Öyle şarkılar vardı ki çocuk eğitimine, aile kurallarına, Türk örf ve adetlerine aykırı sözlerle doluydu. Çalışma azmi, insanca duygular, hayat mücadelesi, meslek ve başarı gibi kutsal mevhumlar Boş vermişim dünyaya şarkısıyla silinip süpürülüvermiş ne yazık. Arkadaşımın aşkısın adlı şarkıda düpedüz harama karşı duygular iştahla dile getiriliyor. Sekiz dokuz yaşındaki kızlar mahalle arasında avaz avaz bağırıyorlar: Her gün başka sevgili bulurum, Aşka inanmam sevgiye kanmam, Hiç kimseye bağlanmam" 

Marie Laforêt kariyeri boyunca pek çok uyarlama şarkı seslendirdi, aynı zamanda pek çok şarkısı da Türkçeye uyarlandı. 1973’te Alman şarkıcı ve yapımcı Simon Butterfly tarafından İngilizce sözlerle yayınlanan Rain, Rain, Rain adlı parça, yine aynı yıl Ralph Bernet’nin yazdığı Fransızca sözlerle Viens, viens adıyla seslendirilmişti Laforêt tarafından. Parçanın bu versiyonu Avrupa çapında büyük ilgi görmüş, bunun üzerine Türkçe uyarlaması da yapılmış ve 1975’te Füsun Önal tarafından Gel, gel adıyla seslendirilmişti. Şarkının düzenlemesi de Atilla Özdemiroğlu’na aitti.

1968’in sonlarına doğru, müzik listelerini folk tarzındaki Que Calor la Vida adlı parçayla sallamıştı Laforêt bu kez. Callow la vita adlı İngilizce parçanın uyarlamasıydı bu da aslında. The Dave Clark Five tarafından Red Balloon ismiyle de kaydedilmişti. Bundan iki yıl sonra da bu kez bir ortaçağ hikâyesini anlatan La Cavale adlı parçayla çıktı dinleyicilerinin karşısına Laforêt. Şarkının son derece karmaşık ritmiyle, adeta müzik piyasasının normlarına meydan okuyordu sanatçı.

Yetmişlerden itibaren Latin Amerika, Orta Doğu ya da Doğu Avrupa kökenli yerel melodiler üzerine yoğunlaşan Laforêt, bu coğrafyalara ait otantik şarkıları seslendirdiği albüm ya da konserlerle kariyerini daha farklı noktalara doğru taşımaya karar verdi. Bu karar o dönemde gerek dinleyicilerin gerekse stüdyoların pek hoşuna gitmedi ve ona CBS şirketiyle imzaladığı kontrata mal oldu. Sanatçının bu dönemde seslendirdiği otantik şarkılardan biri de Jovano, jovanke adlı Makedonya türküsüydü. Aileleri tarafından birbirinden koparılan genç bir çifti konu alıyordu parça. 1968’de Ajda Pekkan tarafından Fecri Ebcioğlu imzalı Türkçe sözlerle Ne Tadı var bu dünyanın adıyla da kaydedilmişti. Ayrıca Berkant tarafından da Bilmem ki Bilemem ki adıyla yorumlanmıştı yine aynı dönemde.

CBS’ten ayrıldıktan sonra, 1973’te Polydor’la anlaşan Laforêt yaklaşık beş yıllık bir aranın ardından popüler müziğe geri döndü. O yıl, Türkçeye Belki Bugün Belki Yarın adıyla uyarlanan L’amour comme à seize ans, 1974’te No Change isimli country şarkısının Fransızca versiyonu olan Cadeau ve nihayet 1977’de Beatles’a saygı duruşu niteliğindeki Il a neigé sur Yesterday gibi parçalar hatırı sayılır ticari başarılar elde etti. Il a neigé sur Yesterday – Yesterday üzerine karlar yağdı anlamına geliyor ve Beatles üyelerinin yollarını ayırma kararından alınan ilhamla yazılmış. 1970’da resmi olarak ayrılma kararı almıştı İngiliz grup. Söz yazarı Michel Jourdan da bunun üzerine topluluğun Hey Jude, Yellow Submarine, Penny Lane ve Michele gibi birçok ünlü şarkısını andığı bu şarkıyı yazmıştı. Parçanın müziği ise Jean Claude Petit’ye ait. Önce Sheila tarafından seslendirilmesi düşünülen şarkıya, sonra Richard Anthony de talip olmuş ama nihayet Marie Laforêt tarafından kaydedilmişti. 

1977 Ağustos’unda İsviçre’ye yerleşen Laforêt, 1979 tarihli "Moi je voyage" adlı albümünden sonra da müzik kariyerine ara verme kararı aldı. Daha çok edebiyatla ilgilenip ara sıra da beyazperdede boy gösterdiği uzun soluklu bir inziva dönemi yaşayan sanatçı bu dönemde birkaç single yayınlasa da bunlar çok fazla ses getirmedi. 1993’te, başka bir deyişle son stüdyo albümünden on dört yıl sonra, hayatını sürdürdüğü şehir olan Cenevre’ye adadığı “Reconnaissances” albümle müziğe döndü Laforêt. Albümdeki on bir şarkıyı da müzisyen Jean-Marie Leau’yla birlikte kaleme almıştı. 1988’de single olarak piyasaya sürdüğü L’aviva da Ma viva ismiyle yer alıyordu albümde. Oldukça farklı müzik türlerini bir araya getiren bir çalışmaydı bu. 

2000 yılında Master Class adlı tiyatro oyununda Maria Callas’ı canlandıran sanatçı, 2005’te tam otuz üç yıl aradan sonra önce Montreal’de, daha sonra da Paris’te bir dizi konser verdi. 2007 yılında bir veda turnesi kapsamında sahneye son kez çıkma planları yapsa da bu projeyi sağlık problemleri yüzünden rafa kaldırması gerekti. Kariyeri boyunca 35 milyon albüm satan Marie Laforêt, 2005’teki bir televizyon programında da belirttiği gibi bunlardan önemli bir kazanç elde edememiş, paranın çoğu yapımcılara kalmıştı. Onun ölümünün ardından yapılan yorumlar genel olarak; adeta başarıdan kaçan, kendini sürekli yenilemek için risk alan bu yüzden de gündemde hak ettiği ölçüde kalamayan bir sanatçı olduğu yönündeydi. Kendisiyle ilgili söylediği “Kariyerim biraz ondan biraz bundan oluşuyor, ama hayatım başından sonuna kadar dopdolu” sözleri de bu yorumları doğruluyordu adeta...