John TagliabueHaftalardır iflasın eşiğinde bocalayan İtalya'nın küresel süt ürünleri ve gıda devi Parmalat, İtalyan hükumetinin çıkardığı yeni kararname sayesinde konkordato talep etti. İtalyan soruşturma yetkililerine yakın çevreler, Parmalat'ın karmaşık bir mali sistemle düzinelerce off-shore paravan şirket kurduğunu ve bu şirketler aracılığı ile hayali varlıklar icat edip, on yılı aşkın bir süre içinde ortaya çıkan 11 milyar dolara yakın yükümlülüklerine ve borçlarına, bu sahte varlıkları karşılık gösterdiğini söylediler. Bu arada Berlusconi, iki yıl önce kendi medya imparatorluğu Fininvest hakkında muhasebe kayıtlarında sahtekârlık yaptığı gerekçesiyle soruşturma açılmışken, alelacele sahtekârlığı suç olmaktan çıkaran bir kanun çıkardığı için eleştiriliyor (Financial Times, 23/12).Parmalat şeffaf olmamasıyla tanınıyor. Bir yıl önce Merill Lynch analistleri, şirkette işlerin neden bu kadar gizli kapaklı yürütüldüğünü anlayamadıklarını söyleyerek, yatırımcılara Parmalat'ın hisselerini satmaları tavsiyesinde bulunmuşlardı (The Economist, 18/12).
Şirket, babasının salam ve reçel işini devralan Calisto Tanzi tarafından 1961'de Parma'da ülkedeki süt tekeline karşı kuruldu. İtalya'nın ilk markalı süt üreticisi oldu ve uzun ömürlü sütleriyle isim yaptı. Zaman içinde Kuzey İtalya'nın çalışkan insanları için sağlamlığın ve güvenin simgesi haline geldi (Independent 24/12). ABD dahil 30 ülkede ürünlerini satan Parmalat'ın toplam işçi sayısı 36 bin. Bu işçilerden sadece 4 bini İtalya'da çalışıyor. Hükumet işçilerin işlerini kaybetmeleri kadar, Parmalat hisselerine yatırım yapmış olan binlerce küçük yatırımcının paralarını kurtarmak amacıyla yaptıkları baskı nedeniyle kararname çıkardı. Görünüşe bakılırsa Parmalat'ın inişe geçmesi, şirketin halka açıldığı 1980'lerin sonunda başlıyor.
Tanzi ailesi hızla büyüyen şirketten yararlanmayı düşünüyor. Hollanda Antilleri’nde kurulan şirketler aracılığı ile borçlara ve yükümlülüklere karşılık sahte varlıklar üretiliyor. Bu yıllarda şirket denetim şirketi Grand Thornton tarafından denetleniyor. Ama 1990'ların ortasında İtalya'da mali sistemin denetim altına alınması hareketi sırasında 9 yılda bir denetim şirketinin değiştirilmesi zorunluluğu getiriliyor. Parmalat da bu kurala uyarak denetim şirketini değiştiriyor. Yeni denetim şirketi Deloitte and Touche oluyor. Ama Parmalat yeni denetim şirketi denetime başlamadan önce Antiller'deki şirketlerini kapatıyor ve onların yerine Bonlat Financing şirketini kuruyor. Bu şirket yeni olduğu için denetim işleri Grant Thornton'da, yani eski denetim şirketinde kalıyor. Parmalat yatırımcılarına bilgi verirken Bonlat için "hazine merkezi" tanımını kullanıyor. Ama soruşturmaya yakın çevreler Bonlat'ı Parmalat'ın her türlü borç ve yükümlülüklerini attığı bir "çöp tenekesi" olarak tanımlıyorlar.Parmalat bilançosunda Bonlat'a ait ve Bank of America'da tutulan 4.9 milyar dolarlık varlık göstererek belgelerini denetim şirketine gönderiyor. Ancak denetim şirketinin talebi üzerine Bank of America bu belgelerin sahte olduğunu bildiriyor. Belgeler tarayıcı (scanner) kullanılarak büyük bir olasılıkla Parmalat'ın mali yetkilileri tarafından düzenlenmiş. Şirketteki karmaşık mali yapının mimarı olduğu söylenen yöneticilerden Tonna'nın soruşturma sırasında neden Bank Of America'nın seçildiği sorulunca "aklımıza ilk onun adı geldi" dediği öne sürülüyor. Parmalat Eylül'de bankalara 2 milyar Euro, yatırımcılara 4 milyar Euro borcu olduğunu belirtmişti. Ama şirketin mali yetkilileri soruşturma sırasında borç yükünün 9 milyar Euro'ya yakın olduğunu belirttiler. Şirketten en fazla alacağı olan bankalar, Citi Group ve Bank of America. Medya Tanzi'nin yurtdışına gidiş haberini verirken, soruşturma yetkililerinin Tanzi'nin soruşturmanın gerginliğinden ve baskısından kurtulup dinlenmek için gittiğini ve geri döneceğini söylediklerini de aktarıyor. Buna karşılık Tarım Bakanı Alemanno'nun ANSA haber ajansına verdiği demeçte "Eğer bu doğruysa, kötüye işaret" dediği belirtiliyor. Derleyen: İnci Ötügen
Parmalat Yönetim Kuruluüyesi Luciano Silingardi, Parma Adliyesi çıkışında (AP)
