New York Times18 Temmuz 2003
İşte George Bush'un Ulusa Seslenişi'nden bir başka doğru olmayan cümle: "Biz inkâr edip görmezden gelerek sorunlarımızı gelecekteki kongrelere, başkanlara ve gelecek nesillere devretmeyeceğiz."
Bay Bush'un adamları, idaresinden sorumlu oldukları kamu borçlarındaki patlamanın bir sorun olmadığını iddia ediyorlar. Kamu borç tahminlerinin bu yıl için 455, gelecek yıl için 475 milyar dolara varmasına rağmen. Ama her zamanki mazeret bulucular bile (hiç olmazsa bazıları) hükümetin sorumsuzca davrandığını kabul etmeye başladılar. Acaba hükümetin yalancılığı ile de mertçe yüzleşebilecekler mi? Hükümetin mali sorumluluk sözünün tahrif edilmiş rakamlara dayandığı, görmek isteyenler için baştan beri âşikardı.
Rakamlar meseleyi anlatıyor. Hükümet Nisan 2001'de çıkan ilk bütçede bu yıl için 334 milyar dolarlık bir fazla öngörüyordu. Daha beteri, Şubat 2002'de çıkan ikinci bütçede -yani hükümet 11 Eylül ve ekonomik krizden haberdarken- yaptıkları tahminler bu yıl için sadece 80 milyar dolar bütçe açığı ve gelecek yıl neredeyse denk bir bütçe şeklindeydi . Daha altı ay önce bu yıl ve gelecek yıl bütçe açığının 300 milyar dolar olacağı tahmin ediliyordu.
Hükümetin bütçe açığı tahminlerinin neden gerçeklerden bu kadar uzak olduğunu anlamak için kâhin olmaya gerek yok: Gerçekçi bütçe tahminleri, vergi indirimlerini savunmayı zorlaştıracaktı. Bu yüzden bütçe uzmanları gelecekteki gelirleri olduğundan çok daha fazla, gelecekteki harcamaları olduğundan çok daha az gösteren tahminler yapmaya zorlandılar. Bu durumun Irak'ın tehdit oluşturması konusunun abartılmasıyla benzerliği asla rastlantı değil.
Tıpkı birilerinin yalan bahanelerle çıkmış olsa da savaşın haklı olduğuna inanmaları gibi, birileri de çıkıp tarihte görülmüş en büyük bütçe açığının haklılığını öne süreceklerdir. Hükümet bizi bu duruma tahrif edilmiş verilerle getirmiş olsa bile.
Bazıları Reagan döneminde bütçe açığının milligelir(yurt içi gayri safi hasıla/YİGSH)içindeki payının çok daha yüksek olduğuna işaret edebilir. Bunu söyleyenler, Reagan'ın açıklar karşısında önceden yaptığı vergi indirimlerinin bir bölümünü iptal ederek vergileri yükselttiğini, insanların unutmuş olmalarını ümit ediyorlar.
Açıklar geçici değil
Üstelik bu sefer bütçe açıkları tam da İkinci Dünya Savaşı sonrasında ABD'de yaşanan nüfus patlaması döneminde doğanların, birkaç yıl içinde emekli olup Sosyal Güvenlik ve Sağlık Sistemi üzerine büyük bir yük getireceği döneme rastlıyor. Sosyal Güvenlik sistemi bütçesi ileride doğacak açığa hazırlık için şu anda fazla vererek çalışıyor; federal hükümet sosyal güvenlik harcamalarının üçte birini borç alarak finanse ediyor. Bu bir gerçek.
Ama bürokratlar 2008'de bütçe açığını yarıya indireceklerini söylememişler miydi? Evet, doğru. Bu sözün saçmalıktan ibaret olduğunu ayrıntılı bir şekilde açıklayabilirim ama bu insanların dedikleriyle uğraşmaya ne gerek var? Hatırlarsınız, birbuçuk yıl önce de 2004'te bütçeyi iyi kötü denkleştireceğiz demişlerdi. Politikadan arındırılmış tahminler yıllık bütçe açıklarının kabaca 300 milyar dolar civarında seyredeceğine işaret ediyor.
Bütçe açığı için öne sürülen son gerekçe, açığın krizdeki ekonomiyi olumlu yönde etkileyeceği. Buna verilecek cevap "Aması var."Evet bütçe açığı talep artışı yaratır ama hükümetin ekonomi programında en önemli politika aracı olan zenginlere sağlanan vergi indirimlerinin istihdam yaratma etkisi yok denecek kadar azdır. İşte bütçe açığına bir darbe. Bush iktidara geldiğinden beri 2,6 milyon kişilik istihdam kaybı oldu, bunun 2 milyonu 2001'deki vergi indirimlerinden sonra gerçekleşti.
Evet, ekonomi krizdeyken bütçe açığı geçici bir önlem olarak kullanılabilir, ama yukarıda açıklandığı gibi bu açıklar geçici değil.
Peki açıklar önemli midir? Bazı iktisatçılar haklı nedenlerle açıkların ekonomik büyümeye yapacağı uzun dönemli etkiler konusunda endişeli. Ben asıl Amerika'nın mali güvenilirliği ve saygınlığı konusunda endişeliyim.
Bilindiği gibi doğru finans politikaları ve güvenilir bütçeleriyle tanınan itibarlı hükümetler herhangi bir olumsuzlukla karşılaşmaksızın kısa dönemli bütçe açıkları verebilirler; eğer böyle tanınmıyorlarsa veremezler. Şu anda ABD bütçe açıklarının YİGSH’ya oranı, krize sürüklenen Arjantin'inkinden yüksek. Benzer bir krize girmeyişimizin nedeni, piyasaların geçmişteki sorumlu davranışlarımıza bakarak evimizin içini düzene koyacağımıza güvenmeleri.
Ama Bay Bush'un bütçe açığını çözmeye niyeti olduğuna dair hiçbir işaret yok. Tam tersine, hükümet daha çok vergi indirimi sağlamak için verilerle oynamaya devam ediyor. Eninde sonunda piyasalar durumu farkedecektir. Lekelenen itibar ve fazlasıyla artan açık, Bay Bush'un gelecekteki kongre ve başkanlara ve gelecek nesile devredeceği bir sorun.
Çeviren: İnci Ötügen
