4 Ekim 2010Hürriyet Gazetesi
Şüphesiz deniz kuşları barometerik basınçtaki en ufak değişikliği fark edebilir. Fakat doğaya bakılarak belirlenen hava tahmin kurallarının bazıları gerçekten hurafe, safsata, kocakarı masalı ya da bilgisiz kimselerin inandığı saçma fikirlerdir. Atalarımızın yerel hava şartlarını tahmini edebilmek için hayvan davranışları ve bitki büyümesindeki küçük değişimleri fark edebilmesi yaşamlarını sürdürmede önemli bir rol oynuyordu. Bu nedenle, bu tür gözlem ve bilgiler nesillere “hava durumu atasözleri” şeklinde aktarılmıştır. Her ne kadar hava durumu atasözlerinin bazılarının bilimsel bir temeli yoksa da bazıları da inanılmaz bir şekilde doğrudur ve hâlâ gündelik hayatta kullanılmaktadır.MARTI, KIRLANGIÇ, KARGA YAĞMUR SİNYALİ VERİYORÖrneğin kuşlar, özellikle de martı gibi deniz kuşları genetik olarak barometerik basınçtaki en ufak değişikliği fark etmek üzere programlanmıştır. Basınçtaki değişim yaklaşan bir alçak basınç merkezinin önemli bir işaretidir. Böylece, “Martılar, karadan uzak durun; kumsalda olduğunuz süre iyi bir hava durumu göremeyeceğiz” sözünü bilimsel olarak açıklayabiliriz.Benzer şekilde “Kırlangıçlar yüksekse hava kuru kalacak; kırlangıçlar alçaksa, yer ıslanacak” sözünün de bilimsel bir açıklaması olabilir. Çünkü güneşli havalarda, kuşların beslendiği böcekler yerden yükselen sıcak hava akımları (termaller) tarafından yerden yukarılara taşınır.Avustralya ormanlarında yaşayan Kookaburra adlı, sesi gülmeye benzeyen, mat renkli tüylü dev yalıçapkını için de kış için kısa vadeli hava tahmini yapma özelliği olduğuna inanılır. “Kookaburralar öttüğünde, yağmur yağacaktır” sözününe herkes inanır. Melbourne yakınlarında yaşayan Avustralya yerlieri ise koro halinde karga seslerini duyunca hemen bunun yaklaşmakta olan yağmura bir işaret sayar. Bundan sonra ben de bir Üsküdar yerlisi olarak karga sesine daha fazla kulak kabartacağım!TAVUK KÜMESE KAÇMAZSAKısa süre için yaklaşan yağmuru sadece kuşlar tahmin etmez. Arılar da bir fırtına yaklaştığında kovanlarına döner ve kovanlarından ayrılmaz. Belki de onlar da hava basıncındaki en ufak bir değişimi tespit edebiliyor.Bazı gözlemler sinek ve balıkların yağmur fırtınalarından önce daha fazla ısırdıklarını göstermekte. Bunun da açıklanması “yağmurdan once beslenmek için son şanslarını kullandıkları” şeklinde yapılmakta. Yani yağmur yağınca herkes evine, sıçan deliğine durumu olduğunu onlar da öğrenmiş!Birçok kişi evcil hayvanların da fırtına öncesi davranış değişikliğine uğradığını gözlemlemiş. Özellikle de gökgürültülü fırtınalardan önce köpeklerin havayı sık sık kokladığını görebilirsiniz. Diğer bir deyişle “havayı koklayan adam” sözü “havayı koklayan köpek”ten gelmektedir diyebiliriz!Kuş gribi yüzünden neredeyse kökü kazınan tavuklar bile duruma göre yağmurdan uzak durur. Bu nedenle “Tavuklar yağmurdan kaçmazsa, tüm gün yağar” denilir. Aç kalmamak için başka çareleri yok herhal. Eğer yağmur kısa süreli olacaksa bu sefer tavuklar yağmurdan kaçıp kümese saklanırmış! Özetle tavuk hava tahmininin kuralı şu: “Tavuklar yağmurdan kaçmazsa, tüm gün yağar; eğer kümese kaçarlarsa kısa süreli bir sağanak olur”.Kısa süreli yerel hava tahminleri için doğanın hava tahmincileri sizi şaşırtabilir. İstanbul için sürekli yağmur tahmini veren meteorolojinin 6-8 saatlik tahminleri de beni şaşırtıyor!
