20 Eylül 2010Hürriyet Gazetesi
Önümüzdeki kışın nasıl geçeceğini anlamak için bazılarımızın gözü hala ayvalardayken meteoroloji dünyası gözünü uzun zamandan beri Pasifik Okyanusu’nun güney batısına dikmiş durumda. Sonunda da beklenen oldu: Su yüzeyi sıcaklıklarına göre 2010-11 kışında La Niña, kuvvetlenerek etkili olacak.Okyanuslarda bölgesel su akıntılarındaki değişimler, El Niño ve La Niña gibi küresel olarak dünya iklimini etkileyebil en olaylara neden olabilmekte. Niño, İspanyolca bir sözcük ve “çocuk” demek. El eki Arapça’dan İspanyolca’ya geçmiş. İngilizce’de isimden önce kullanılan ve başına eklendiği ismi belirleyen “the” ekinin karşılığı. Bu nedenle, El Niño, İngilizce’de “the child” diye ifade edilebilir. Böylece El Niño, Türkçe’ye “özel çocuk” veya “o erkek çocuk” diye çevrilebilir. El Niño’nun (okunuşu, “El Ninyo”) tersine, Pasifik Okyanusu’nun doğu ve tropikal enlemlerindeki su yüzey sıcaklıklarının mevsim normallerinden daha soğuk olduğu yıllara La Niña adı verilir. La Niña, okunuşu “La Nina”, anlamı “kız çocuğu” veya “kız kardeş”dir. Hz. İsa’nın doğum günü sayılan Noel günlerinde ortaya çıktığı için, Peru’nun Paita Limanı çevresindeki balıkçıların ima ettikleri o çocuk, Hz. İsa’nın bebekliğidir. Hemen hemen her yıl tekrarlanan ve El Niño olarak adlandırılan masum bir sıcak su akıntısı, sadece bir kaç hafta ya da bir ay sürer. Fakat, 1500’lü yıllara dek uzanan doğadaki izlerinden ve meteorolojik kayıtlardan anlaşıldığı üzere, bu masum sıcak su akıntısı her 2 ila 7 yılda bir ortaya çok kuvvetli bir şekilde çıkarak, dünyada alışılmışın dışında meteorolojik ve ekolojik olaylara yol açmaktadır. Özetle, meteorologlar için, El Niño/Güneyli Salınımları, kısaca ENSO olarak adı kısaltılmış büyük bir iklim olayıdıdır.
BALIKÇILARIN DOSTU EL NİNA ÇİFTÇİ DOSTU EL NİNO
ENSO dünya atmosferindeki havanın genel dolaşımını da etkiler. Böylece Dünya genelinde Rossby dalgalarının genliği, jet akımları, fırtınaların takip ettiği yollar ve musonlar, vb. yer değiştirir. ABD’nin batı kıyılarında yükselen okyanus su yüzey sıcaklıkları, yüksek basınç sırtını kuvvetlendirerek jet akımını kuzeye iter. Böylece ABD’nin batı kıyılarındaki fırtınalar kuzeye kayar. Atmosferin yukarı seviyelerindeki sırt ve oluk paternlerindeki değişiklik nedeniyle El Niño orta enlemlerin tümünde etkili olur.El Niño yılları Peru balıkçılığı için oldukça zararlı olmaktaysa da, bölgenin bol yağışlar almasına neden olur. El Niño’nun aksine La Niña yılları ise balıkçılık için uygun şartlar oluştururken bölgede kuraklığa neden olduğundan bu sefer de çiftçiler büyük ekonomik kayıplara uğrarlar. Çiftçilerin ekonomik kayıplarını en aza indirgemek için El Niño ve La Niña yıllarının önceden tahmin edilmesi büyük önem taşır. Böylece bölge çiftçileri El Niño yıllarında bol suya kavuşacağı için pirinç; La Niña yıllarında ise kuraklığa daha dayanıklı olan pamuk ekimine zamanında karar verebilmektedirler.
22 YIL ÖNCEKİ İSTANBUL KURAKLIĞININ NEDENİ
Türkiye gibi tropiklerin dışındaki ülkeler için de ENSO yıllarının tahmini tarım alanlarının planlanması, su kaynaklarının yönetimi, tahıl, petrol ve doğal gaz stoklarının belirlenmesinde büyük önem taşımakta. İşte bu nedenle, ABD’de bir çok kuruluş, El Niño’yu gözetleme, belirleme ve tahmin etmek için önemli çalışmalar yapmakta. İstanbul’da etkisi şiddetle hissedilen kuraklıktan dolayı suni yağmur yöntemine bile başvurulan 1988-1989 yılları, La Niña yılıydı. Şüphesiz sadece bir yıla bakarak La Niña’nın İstanbul’da mutlaka kuraklığa neden olacağını söyleyemeyiz ama bu önemli ihtimali ve sadece varolan sudan tasarruf yapılabileceği gerçeğini şu an kafamıza iyice yerleştirmeliyiz.
