21 Kasım 2006
Temiz ve sınırsız enerji üretme yolunda büyük bir adım olarak görülen Uluslararası Termonükleer Füzyon (Iter) programına taraf Avrupa Birliği, ABD, Çin, Güney Kore, Hindistan, Japonya ve Rusya deneysel füzyon reaktörünün inşası anlaşmasını imzaladı.
Fransız Cumhurbaşkanlığı Sarayı Elysee'de imzalanan, 10 milyar avroyu geçen anlaşma, termonükleer deneysel reaktörün inşasının 2008'de başlamasını ve 10 yıl içinde bitmesini öngörüyor.
Güneş'in merkezinde olup bitenlerden yola çıkarak temiz enerji üretme yolunda büyük bir adım olarak görülen Uluslararası Termonükleer Füzyon (Iter) programı, imzalanan anlaşmayla hukuksal ve mali çerçevesi belirlenerek, yeni bir aşamaya giriyor.
Özellikle reaktörün inşa yeri konusunda yıllardır süren zorlu müzakereler ve 28 Haziran 2005'te reaktöre Fransa'nın güneyindeki Marsilya kenti yakınlarındaki Cadarache'ın ev sahipliği yapmasına karar verilmesinin ardından, bugünkü imza töreniyle Iter projesi sanallıktan çıkarak gerçekleşme yoluna giriyor. Kimi ülkeler, anlaşmayı 6 ay içinde ulusal meclislerinde onaylayacak.
İnşasının 10 yıl sürmesi ve 2018'te işletilmeye başlaması beklenen reaktörün 4,6 milyar, projenin tamamının da 10 milyar avroya mal olması bekleniyor.
Nükleer silahlarda ve elektrik santrallerinde kullanılan atom çekirdeğinin bölünmesiyle enerji elde edilen nükleer fizyon yöntemine alternatif olarak düşünülen nükleer füzyon (çekirdek kaynaşması), güneşin içinde olup bitenlerin meydana gelişi sırasındaki yolu izlemeyi amaçlıyor.
Uzmanlar, 1 kilo füzyon yakıtının 10 milyon litre petrole eşdeğer enerji üreteceğini belirtirken, en iyimser bilim adamları dahi bu alanda bir sanayi üretimi için 40 yıl gerektiğini düşünüyor.
Iter programını yürütecek Uluslararası Iter Kurumuna başkanlık edecek Japon Kaname Ikeda ve 60 kadar bilim adamı Cadarache'a yerleşmeye başlarlarken, proje yaşama geçtiğinde 1000 kadar bilim insanı görev alacak. Reaktörü inşa çalışmalarının, 2008'de başlaması öngörülüyor.
Projeye ev sahipliği yapmanın prestij dışında ekonomik kazanımları da yüksek bulunuyor. Reaktörün yalnız inşasının 10 yıl sürmesiyle, 2 binden fazla kişiye iş olanağı sağlanması bekleniyor.
Nükleer füzyonda (hafif elementlerin atom çekirdeklerinin, daha ağır bir elementin çekirdeğini oluşturmak üzere birleşmesi), birleşen çekirdeklerin, küçük atom numaralı elementlerin çekirdekleri olması durumunda önemli ölçüde enerji açığa çıkıyor. Amacı sürekli nükleer füzyon tepkimesi yaratma olan Iter projesiyle, güvenli ve etkili temiz enerji kaynağı elde edilmesi hedefleniyor.
Alman asıllı fizikçi Hans A. Bethe, 1939'da Güneş ve benzeri yıldızların saldığı enerjinin, 4 hidrojen çekirdeğinin birleşerek bir helyum çekirdeği oluşturması biçimindeki bir ısıveren (eksotermik) kaynaşma tepkimesinden kaynaklandığını keşfetmişti.
ABD, İngiltere ve eski SSCB'de 1950'lerin başlarında, kontrollü çekirdek birleşmesinden enerji üretilmesi konusunda çalışmalar başladı.
Nükleer silah ve santrallerde elektrik üretiminde kullanılan ve atom çekirdeğinin bölünmesiyle enerji elde edilen nükleer fizyon yöntemine karşılık, hidrojenin kullanıldığı çekirdek birleşmesi (füzyon) sonrasında, bölünmedeki (fizyon) gibi yüksek radyasyon açığa çıkmıyor.
