Felsefe Light - XI

-
Aa
+
a
a
a

Artık sıra büyüklerde

Hem de enine boyuna da büyük ilk filozofumuz.Heykeltraş Sophroniskos'un oğlu, Atina'da doğmuş büyümüş yani büyük kent çocuğu, gençliğinde baba mesleği yapmış sonra çekiç sallamak işine gelmemiş, oldukça da şişman adamımız.Adamımız Sokrates.Adamın felsefe ile uğraşması yani filozof olması son derece normal. Söylentilere göre sürekli eşinden yakınırmış. Mutsuzluk ruhuna işlemiş garibimin.Yazılı hiçbir eseri yok. Ondan kalan ne varsa Platon'un diyaloglarından bize aktarılmış. Tabii başka öğrencilerinin eserlerini de unutmamak lazım. Özellikle Ksenophon adlı öğrencisi ''Sokrates'den Anılar'' adlı kitabı ile bize çok şey bırakmış.Tam bir sokak filozofu hazret. Atina'nın meydanlarında, surlarında veya ünlü bir kumandanın konağının bahçesinde etrafında sürekli gençler yarı felsefe yapar yarı da eşinden şikayet eder ve gençleri eğitirmiş. Üstelik de para filan almadan.Sokrates çağdaşı sofistler gibi yalnızca 'bilgi' ve 'ahlak' sorunları ile uğraşır. Sofistlerden onu ayıran maddi ilke para almaması felsefik ilke ise relativist bilgi, yani insandan insana değişen bilgi kuramına karşı olmasıdır.Sofistler doksa-sanı derken Sokrates episteme-bilgi demektedir. Doksa insandan insana değişirken bilgi tektir ve salt doğrudur. Bilgi genel geçerlidir, kesindir.Sokrates'in büyük ustalığı retorik (hitabet) sanatında idi. Sokrates'in anası bir ebe idi. Sokrates bunu kullanır ve ''Ben bir ebeyim, insan ruhunda uyku durumunda bulunan genel doğruları açığa çıkarıyorum, onların bilince çıkmasını sağlıyorum; insan ruhunda önceden var olan bilgiyi doğurabilmesine yardımcı olan bir ebeyim'' derdi.Adamı dokuz doğurttururdu üstad. Üstelik bunu son derece alçak gönüllüce yapar ve kendine sofist - bilge denmesine şiddetle karşı çıkardı.Bildiğim bir şey varsa o hiçbir şey bilmediğimdir.Sokrates genel doğruların ve bilginin insanda içgüdüsel olarak doğuştan bulunduğu postulatından hareket ederdi. Öyle olmasa içimden bir ses sık sık beni uyarıp doğruya yöneltmezdi diyordu.“Hiçkimse bilerek kötülük işlemez, kötülük bilginin eksikliğinden ileri gelir” der Sokrates. Erdemli yaşam mutlu yaşamdır ve erdem bilgidir onun için. O erdem ki onu göz göre göre ölüme yolcu etmiştir.Bu görüş sonradan Platon'un İdea öğretisini oluşturmakta temel aldığı görüşü oluşturmuştur. Çelişmeleri bulma sanatı olarak niteleyebileceğimiz diyalektik onun elinde sadece evreni inceleyip bilmede kullanılan bir araç olmaktan çıkıp idealist bir yaklaşımın temellendirilmesinde de kullanıldı.Bundan böyle artık bir fikrin ne hatalar taşıdığından ve nasıl çürütülmesi gerektiğinden çok ideal fikrin nasıl oluşturulduğuna hizmet edecekti diyalektik.Platon ve ondan sonraki idealistler için ise diyalektik hem antik bir belirleyici hem de bir yöntem oldu.Bakın ne kadar idealist ustamız. Artık bu kadar idealist olmanın adını enayilik koyduk günümüzde. Gerçekliğe ulaşmak için kafamıza giren her rastlantısal fikre kapılmamalıyız. Karışık, bulanık ve boş düşüncelerle sarılmıştır zihnimiz. Birçok önyargı taşırız, birçok keyfi öne sürmeler yaparız ve bunlar için hiçbir haklı gerekçemiz yoktur. Üzerinde fikir oluşturacağımız ya da yargı oluşturacağımız şeyleri sağlıklı olarak bilme zorunluluğumuz vardır. Kısacası düşünmeliyiz tahmin etmek yerine ve de gerekirse düşüncelerimizi de hiç komplekslenmeden değiştirmeli, düzeltmeliyiz.Günümüzün aceleci, çıkarcı, zamanı daraltılmış dünyasına göre değil tabii bunlar. Şimdi artık komprime haplar var. Eğer kendinize sosyalist görüşten bir elbise biçtirttiyseniz tüm liberal ama doğru görüşler kabul edilemez olacak, eğer liberalist bir mayo giyiyorsanız sakin ve akılcı da olsa sosyalist bir plajda yüzmeyi reddedeceksiniz.Sokratik ironi nedir bilir misiniz? Zarif bir tavır sergilerdi Sokrates tartışmalarında. Tartışılan konu hakkında tüm tartışmacılardan daha az bildiğini sanmanızı isterdi. Tartışma ilerledikçe bilgisi ortaya çıkar böylece çapraz-sınama yöntemi ile bilgiyi karşısındakilerin kafalarına kazımış olurdu. Her durumda tartışılan konuyu gündelik ve herkesin rastladığı türden örnekler vererek bezerdi. Buna tartışmada Sokratik Yöntem adı veriliyor.Peki hazretin diğer filozofların bilgi oluşturma ve hatta felsefe temeli yapma da kullandıkları evrenin doğası, kozmosun yapısı, ilk madde, göksel olaylar gibi yüksek sorunlardaki yaklaşımları nelerdi?

Çok basit. Böyle sorunlara kafa yormak budalaca davranmaktır. Bu kişiler çeşitli fenomenlerin hangi kuvvetler aracılığı ile oluştuğunu bulsalar istedikleri zaman rüzgarlar, sular ve bereketli mevsimler mi yaratacaklar? Bunlar boş işlerdir ona göre. Doğru olan erdemli, ölçülü, yiğit ve bilge olmaktır. Bu size mutluluğu getirir.Sanki kendisine getirmiş. Her gün karısı ile kavga eden adamdan mutluluk formülü alıyoruz.Bişey mi dediniz?Erdem Sokrates’in sadece düşünce ve ideali olmaz aynı zamanda ölümü de olur. Ispartalılar ile yapılan savaşta Atina kaybetmekte ve bunun bir suçlusu gerekmektedir. Ekonomi de bozulmuştur onun da bedeli ödenmelidir. Sokrates tanrıtanımazlık ve gençleri baştan çıkarmak ile suçlanıp ölüme mahkum edilir. Öğrencileri Sokrates’i ölümden kurtarmak için hapisten kurtarmaya gelirler ancak, Sokrates böyle bir kaçışın erdemli olmayacağını ve kendi öğretisine ters düşeceğini anlatır. Kendisine içmesi için baldıran zehri getiren celladına son enayiliğini yapar;

''Söyle bakalım iyi insan, sen bu işin ustasısın. Nasıl yapmam gerek.”