Ceyhan Usanmaz'ın, Edgar Cabanas ve Eva Illouz'un birlikte kaleme aldıkları Mutlu Yurttaş İmalatı isimli kitabı üzerine kaleme aldığı yazıyı sizlerle paylaşıyoruz.
Yediğimiz bir akşam yemeğini anlatmak istediğimizde, keyifli bir akşam yemeği olduğunu söyleyebiliriz elbette; lezzetli bir yemek eşliğinde keyifli bir sohbet dönmüştür masada mesela, dolayısıyla keyifli bir akşam geçirmişizdir. Harika! Ama "keyifli bir tasarım" derken, tam olarak neyin kastedildiğini kestirmek o kadar kolay değil. Keyifli bir fikir, keyifli bir dille yazılmış bir kitap... Bazı Amerikalıların her deneyimi "fun" ile ifade etmesine benzer bir durum söz konusu sanırım burada! Yani, aslında buradaki "arıza" yalnızca Türkçeyle, diğer bir deyişle doğrudan dille ilgili değilmiş gibi görünüyor. "Tabii ki de" meselesinden farklı bir şey var bunun altında... Şunu sorabiliriz mesela: Her şeyi keyifle ilişkilendirmek mümkün mü gerçekten, dahası, zorunda mıyız? Edgar Cabanas ve Eva Illouz, birlikte kaleme aldıkları Mutlu Yurttaş İmalatı kitabında, benzeri bir "arızayı" çok daha geniş bir perspektiften ve ayrıntılarıyla mutluluk kavramı üzerinden tartışıyor.
Felsefenin yüzyıllardır peşinde koştuğu mutluluğa karşı olmak mümkün mü peki? Bu kitap da mutluluğa karşı değil elbette "ama mutluluk biliminin vaaz ettiği yaygın ama indirgemeci 'iyi yaşam' bakışına karşı." Mutluluk hakkındaki günümüz tartışmalarına genel olarak eleştirel bir sosyolojik çerçeveden katkıda bulunmayı amaçlıyor. Bu doğrultuda da mutluluğun, örneğin siyasetle ve özellikle de neoliberal ideoloji ile ilişkisini ele alıyor. Kurumsal alana odaklanıp "çalışanlar" perspektifinden de değerlendiriyor.
Mutlu Yurttaş İmalatı kitabının bence çok daha ilgi çekici olan dördüncü bölümünde de mutluluk, bir meta olarak analiz ediliyor. XXI. yüzyıl kapitalizminde mutluluğun pozitif terapiler, kişisel gelişim literatürü, koçluk hizmetleri, profesyonel danışmanlık, akıllı telefon uygulamaları ve kendini geliştirme ipuçları ve daha birçok şeyi kapsayan milyarlarca dolarlık küresel bir endüstrinin fetiş metası haline geldiği fikrini geliştiriyor.
Sonuç olarak arasında salındığımız iki uç var burada; mutluluk yüce bir kavram mı, yoksa itaatkâr bireyler, çalışanlar ya da vatandaşlar yaratmak için bir araç mı?
Eva Illouz, Edgar Cabanas
Mutlu Yurttaş İmalatı:
Mutluluk Endüstrisi Hayatımızı Nasıl Kontrol Ediyor?
çev. Tufan Göbekçin
İletişim Yayınları, 2023, 256 s.
