Geçen yılın ardından

Ocak 

Dünya:

- 2020 yılına ekolojik krizin iki yıkıcı olayıyla girdik: Yangın ve salgın. Avustralya’da tarihin en büyük orman yangınları sürerken aynı anda Çin’in Wuhan kentinde hayvanlardan insanlara geçen yeni bir koronavirüsün yayılmakta olduğu haberleri geliyordu. İspanyol gribinden 100 yıl sonra yeryüzünü saracak ikinci büyük salgın geliyordu. Avustralya’da 2019 yılının temmuz ayından 2020 Mart’ına kadar neredeyse 8 ay süren tarihî yangınlarda 24 milyon hektarlık alan (240 bin kilometrekare) kül oldu. En az 33 insan yaşamını kaybetti, 3 bin ev yandı, yaklaşık 3 milyar hayvan hayatını veya doğal hayat ortamını kaybetti. Sydney, Canberra ve Adelaide gibi büyük şehirlerin gökyüzü haftalarca kızıla boyandı, devasa alanlar dumanla kaplandı, insanlar kimi yerde denize kaçarak canını kurtardı. Yangın bölgelerinde kendine has atmosfer olayları görüldü. 

- Çin'in Hubei eyaletinin başkenti Vuhan'da 1 Aralık 2019 tarihinde yeni bir koronavirüs türünün insanları enfekte ettiği resmen ilan edildi. Sonradan, bu virüsün ilk olarak 17 Kasım’da görüldüğü ortaya çıkacaktı. Covid-19 adı verilen virüsün yol açtığı hastalığa SARS-CoV-2 ya da açık adıyla şiddetli akut solunum yolu sendromu koronavirüsü 2 adı verildi. Hastalığın yol açtığı ilk ölüm 9 Ocak 2020'de meydana geldi. Yeni yılın ilk ayı bitmeden Çin hükûmeti şehri 23 Ocak 2020 tarihinden itibaren karantina altına aldı. Şehre geliş gidiş uluslararası uçuşlar da iptal edildi. 

- Ortadoğu’da yeni yıl dev bir suikastle geldi. İran Devrim Muhafızları Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani 3 Ocak’ta, ABD'nin Bağdat Uluslararası Havalimanı'na düzenlenmiş olduğu İHA saldırısı sonucunda öldürüldü. ABD yetkilileri, saldırının sebebi olarak Süleymani'nin 29 Aralık 2019'da ABD'nin Bağdat Büyükelçiliği çevresinde yapılan protesto gösterisinin ardındaki kişi olmasını gösterdi. Birkaç gün sonra da İran, Irak'ta ABD askerlerinin bulunduğu iki üssü vurdu. Trump yönetimi saldırıdan tek bir askerin bile burnunun kanamadığını açıkladı. Ama yetkililer daha sonra düzinelerce askerin beyin sarsıntısı geçirdiğini itiraf edecekti. Bu kargaşa esnasında İran, Tahran-Kiev seferini yapacak olan Ukrayna yolcu uçağını yanlışlıkla vurdu ve 176 yolcu hayatını kaybetti.

- Birleşik Krallık, ocak ayının son günü Avrupa Birliği’nden resmi olarak ayrıldı. Referandumda Brexit kararı çıkmasının ardından, üç yıl, üç başbakan ve iki seçimden sonra Britanya’nın AB üyeliği resmî olarak sona ermiş oldu. AB ile imzalanması gereken çıkış anlaşmasının bir türlü yapılamaması, yıl sonuna kadar kriz olmaya devam edecekti.

Türkiye:

- Ocak ayı ülkede kadın cinayetleri, cinayet davaları, kaybolan insanların esrarı, ünlü yazar ve hak savunucularının yargılandığı ağır ceza davalarıyla dolup taştı. 24 Nisan 2011'de zorunlu askerliğini yaptığı sırada terhisine 23 gün kala er Kıvanç Ağaoğlu tarafından piyade silahıyla öldürülen Sevag Balıkçı'nın dokuz yıldır süren cinayet davasının sonunda sanığa 16 yıl 8 ay hapis cezası verildi. HDP milletvekili Garo Paylan "Nihayet Bir Nefret Suçunun Cezalandırıldığını Gördük" dedi. Gene azınlık halka ait bir muamma Ocak başlarında kendini gösterdi. İstanbul Keldani Kilisesi Papazı Remzi Diril'in, Şırnak Beytüşşebap'a bağlı Kovankaya köyünde yaşayan 65 yaşındaki annesi Şimoni Diril ve 71 yaşındaki babası Hurmüz Diril'den 11 Ocak'tan beri haber alınamıyordu. İki Süryani yurttaşın cenazelerine Mart ayında ulaşılacak ama olayın esrarı çözülemeyecekti.

- İstinaf mahkemesi, tanınmış yazar ve gazeteci Ahmet Altan'a "terör örgütü propagandası yapmak" ve "Cumhurbaşkanına hakaret etmek" suçlamasıyla İstanbul 26. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından verilen 5 yıl 11 ay hapis cezasını onadı. Gezi Davası'nın 5. duruşmasında avukatların reddi hakim talepleri reddedildi. Avukatlar salonu terk ederken izleyiciler dışarı çıkartıldı. Mahkeme AİHM kararına rağmen Osman Kavala'yı tahliye etmedi.

- 24 Ocak tarihinde yerel saatle 20.55'te Elazığ ilinde 6,8 şiddetinde bir deprem gerçekleşti. 22 saniye süren depremde 41 kişi yaşamını kaybetti, 1607 kişi de yaralandı. Depremden Suriyeli genç Mahmud tarafından yaralı kurtarılan Dürdane Aydın, "Hani biz Suriyelilere taş atarız ya, işte bu Suriyeli çocuk benim üstümdeki taşları tırnaklarıyla kazıdı, elleri paramparça oldu ama beni oradan kurtardı" dedi. Enkazı tırnaklarıyla kazıyan gencin kollarıyla ellerindeki yara izlerini gören depremzede kadın, Mahmud'un annesinin Suriye'de yaşadığını öğrenince "Sen hiç üzülme. Ben artık senin hem annenim, hem de kardeşin. Seni artık bırakmam" diye ekledi.

İklim-Çevre:

- 2020’in ilk ayı, yeryüzünün gelmiş geçmiş en sıcak Ocak ayı olarak kayıtlara geçerken dev orman yangınlarının devam ettiği Avustralya’da susuz kalan binlerce deve yerli halk aborijinlerin bölgesine dalarak çevreye zarar verdikleri gerekçesiyle havadan vurularak öldürüldü. 

- Dünyanın en zenginlerinin her yıl bir araya gelerek dünya gündemini konuştukları Dünya Ekonomik Forumu 21 Ocak’ta Davos’ta başladı. Davos’taki en önemli konulardan biri iklim değişikliği ile mücadele oldu. Forum’da ilk gün ABD Başkanı Trump ve iklim aktivisti Greta Thunberg konuştular. Böylece dünya, zirvede birbirine taban tabana zıt iki konuşma dinlemiş oldu. Trump konuşmasında Greta ve iklim aktivistleri için “geçmişin ahmak falcılarının mirasçıları” diyerek aktivistleri felaket senaryoları yazmakla suçladı. Trump’tan sonra kürsüye gelen ve son derece çarpıcı bir konuşma yapan Greta ise şunları söyledi: “Size, bugün mevcut olmayan ve belki de hiçbir zaman olmayacak teknolojilere güvenmenizi söylemiyoruz. ‘Sıfır karbon emisyonuna’ veya ‘karbon nötrlüğüne’ ulaşmak için hile yapmanızı veya sayılarla oynamanızı da söylemiyoruz. Biz size Amazon gibi yağmur ormanları gittikçe çok daha yüksek bir oranda katledilirken birilerine Afrika gibi yerlere ağaç dikmesi için para vererek ‘emisyonlarınızı denkleştirmenizi’ söylemiyoruz… bu sağ ve sol meselesi değil. Parti politikalarınızı daha az umursayamazdık. Sürdürülebilirlik açısından sağ, sol, merkez hepsi başarısız oldu. Hiçbir politik ideoloji veya ekonomi modeli iklim ve ekolojik acil durumun üstesinden gelmeyi ve bütüncül, sürdürülebilir bir dünya yaratmayı başaramadı.” Greta konuşmasında üç talep dile getirdi:

• • Fosil yakıt arama ve çıkarma konusundaki tüm yatırımları derhal durdurun.
• • Hemen tüm fosil yakıt sübvansiyonlarına son verin.
• • Hemen ve tamamen fosil yakıtlardaki yatırımlarınızdan geri çekilin.

- Greenpeace Akdeniz'in, Gıda Mühendisi Bülent Şık ile 90 adet domates, salatalık ve biber örneğini inceleyerek hazırladığı "Soframızdaki Tehlike: Pestisit" raporunda çarpıcı veriler yer aldı. İncelenen 90 adet sebzenin 14'ünde kullanılması yasak pestisitler, 46'sında ise hormonal sistem üzerinde etkili pestisit/pestisitler tespit edildi. Ya Kanal Ya İstanbul Koordinasyonu öncülüğünde bir araya gelen yüzlerce kişi, Kanal İstanbul Projesi’ne karşı Avcılar ve Küçükçekmece’de ele ele verip yaşam zinciri oluşturdu. Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, baca filtrelerinin takmayan termik santrallere gereken çevresel yatırımları yapmaları için verilen sürenin dolmasının ardından beş termik santralin tamamen, bir termik santralin ise kısmi olarak kapatıldığını açıkladı. 

Covid-19:

- Ocak ayı sonunda Çin’de Covid-19 kaynaklı 132 kişi yaşamını kaybetmişti. Bloomberg’in verilerine göre 20-30 Ocak arasında küresel borsalardan 1,5 trilyon dolar buhar oldu.

- Ocak ayı başlarında Vuhan kentindeki yetkililer yeni bir koronavirüs türüyle ilgili haberlerin yayılmasını engellemeye çalışıyordu. Vuhan Merkez Hastanesi'nde göz doktoru olan Li Wenliang, 30 Aralık'ta meslektaşlarıyla iletişim halinde olduğu bir sosyal medya grubuna salgınla ilgili bir mesaj göndermiş ve hastalığın bulaşmaması için koruyucu giysi giymelerini önermişti. Bu konuda meslektaşlarını uyarmaya kalkıştığında polis, onu "söylentiler yaymakla" suçlayıp hakkında soruşturma başlattı. Dr. Li, sosyal medya üzerinden 10 Ocak'ta öksürmeye başladığını, ertesi gün ateşlendiğini, iki gün sonra da hastanelik olduğunu anlatıyordu. 10 gün sonra, Çinli yetkililer koronavirüs salgını nedeniyle acil durum ilan etti. Dr. Li, önce birkaç kez koronovirüs testi olduğunu, ancak tümünün negatif çıktığını, kendisinde virüs bulunamadığını söyledi. 30 Ocak'taki blogunda ise "Bugün nükleik asit testi pozitif çıktı, ortalık sakinleşti, sonunda teşhis kondu" diye yazdı.

- Bir önceki raporunda tehdide dönüşme riski için “küçük ihtimal” değerlendirmesini yapan Dünya Sağlık Örgütü, bir hata yaptıklarını, tehdidin küresel boyutta olduğunu duyurdu. 30 Ocak’ta da Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) henüz ağırlıklı olarak Wuhan’da görülen Covid-19’I için “Uluslararası Önem Arz Eden Halk Sağlığı Acil Durumu” ilan etti ama henüz pandemi ilan etmedi. İtalya’da ilk vakalar Ocak ayının son günü Roma’da iki Çinli turistte tespit edildi.

- ABD’de ise 20 Ocak’ta ilk koronavirüs vakası görüldü. Başkan Trump, CNBC muhabiri bir salgın konusunda endişesi olup olmadığı sorusunu şöyle yanıtladı: “Hayır, yok. Durum tamamen kontrolümüz altında. Çin'den gelen bir kişide var sadece ve onu kontrol altına aldık. Her şey yolunda devam edecek.” Bu açıklamadan bir hafta sonra Çin uçuşları tamamen durduruldu.

- Ocak ayının son gününde dünya çapında vaka sayısı 9.906, ölen sayısı da 213 oldu. Türkiye’de ise henüz vakaya rastlanmadı.

- Bianet’in derlediği kadın cinayetleri raporuna göre, erkekler, Ocak'ta 21 kadını öldürdü.

Ayın sözü:

- 'Biz Suriyelilere taş atıyoruz ya Mahmut isimli Suriyeli bir çocuk tırnaklarıyla toprağı kazıya kazıya elleri paramparça bizi enkaz altından çıkardı. O çocuğu asla unutamam''

Elazığ depreminin yaşanmasının hemen ardından Sürsürü Mahallesi'nde yıkılan binaya koşan Suriyeli üniversite öğrencisi Mahmud’un elleriyle kazarak enkazdan çıkarttığı Dürdane Aydın konuşuyor. (Onedio)

Şubat

Dünya:

- Şubat ayı dünyada, Ortadoğu’da ve Türkiye’de silahlı çatışma, savaş, ölüm, baskı ve tutuklama haberleri ile dolu bir şekilde başladı. Suriye'nin İdlib kentinde Suriye ordusu ile TSK arasında çatışmalar yaşandı. İki taraftan da çok sayıda insan hayatını kaybetti. Cumhurbaşkanı Erdoğan Suriye’ye Şubat sonuna kadar süre vererek “savaş diyebilirim” ve “Şehitler tepesi hiçbir zaman boş kalmayacak” dedi. Rusya’dan S-400 füzesi alarak ABD ile sorun yaşayan Türkiye, İdlib savaşı nedeniyle ABD’den de patriot füzeleri talep etti. Erdoğan, İdlib’te Türk askerlerine yönelik saldırı sonrasında Ukrayna ile ilişkileri geliştirme yönünde adım attı ve Ukrayna ile silah satışını da içeren ticari anlaşmalar imzaladı. Ayrıca Rusya’nın Kırım’ı ilhakını tanımadığını söyledi. 

- Yine Şubat ayı içinde General Hafter liderliğindeki Libya Ulusal Ordusu, Trablus'ta Türkiye'ye ait bir gemiyi vurduklarını duyurdu. Cumhurbaşkanı Erdoğan, olayın ardından “Arkadaşlar bizim kendimize ait iki tane Libya'da şehidimiz var” açıklamasında bulundu. Ölenlerin MİT mensubu olduğuna ve gizli bir törenle defnedildiğine dair haber yapan OdaTv gazetecileri tutuklandı. Azerbaycan’da yapılan parlamento seçimlerinde Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in başkanı olduğu Yeni Azerbaycan Partisi (YAP) 125 sandalyenin 72 ‘sini kazandığını ilan etti. Sonuçların çok erken açıklandığını ve usulsüzlükler yapıldığını söyleyen 20’den fazla muhalif ve bağımsız aday ise gözaltına alındı. Almanya'nın Hanau kentinde, aralarında Türkiye vatandaşlarının da bulunduğu 9 kişinin ölümüne yol açan ırkçı saldırılar 10 bin kişinin katıldığı yürüyüşle protesto edildi. 

Türkiye:

- Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, 6,8 şiddetinde gerçekleşen depremin adından Elazığ'da binaların durumuna ilişkin açıklamalarda bulundu. Kurum, 323 binanın acil yıkılacağını belirtirken depremin ardından Elazığ'daki binaların yüzde 25'e yakınının ağır ve orta hasarlı olduğunu belirtti. 

- Van'da bir minibüsün üzerine düşen çığın altında kalan vatandaşları arayan arama kurtarma ekibinin üzerine de çığ düştü. Toplamda 38 kişi hayatını kaybetti.

- Gezi Parkı eylemleri gerekçesiyle 840 gündür tutuklu bulunan Osman Kavala ve tutuksuz 15 sanığın yargılandığı davanın 6. duruşması 18 Şubat’ta gerçekleşti. Silivri’de İstanbul 30. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülen duruşmada Osman Kavala, Mücella Yapıcı, Yiğit Aksakoğlu, Can Dündar’ın da aralarında bulunduğu 9 sanık haklarında isnat edilen tüm suçlardan beraat etti. İfadesi alınmayan yedi sanığın dosyası ise ayrıldı. Ancak tahliye hazırlığındaki Osman Kavala, tahliye aracı içerisindeyken durduruldu ve kendisine 15 Temmuz darbe girişimi soruşturması kapsamında "Anayasal Düzeni Bozmaya Teşebbüs" suçundan gözaltı kararı verildiği duyuruldu. Kavala tekrar cezaevine götürüldü. Hakimler ve Savcılar Kurulu (HSK) 1. Dairesi ise Gezi Parkı davası kararını veren İstanbul 30. Ağır Ceza Mahkemesi heyetinde görevli 3 hakim hakkında inceleme ve soruşturma izni verdi. 

- İran’dan giren 13 mülteci, Van’ın Çaldıran İlçesinde tipiye yakalandıkları dağda donarak yaşamlarını yitirirken İran'da meydana gelen 5,9 büyüklüğündeki deprem nedeniyle Van Başkale'de bazı kerpiç evler yıkıldı, iki köyden 9 kişi öldü.

- Ay sonuna doğru, Türkiye, Suriye’de çatışmalar sürerken umduğu desteği bulamayınca göçmenlerin Avrupa’ya geçişini serbest bıraktı. Cumhurbaşkanı Erdoğan "Biz dün ne yaptık? Kapıları açtık, bu sabah itibarıyla sınırı geçenler 18 bin oldu. Bugün herhalde 25 bin 30 bini bulur" dedi. 

İklim-Çevre:

- Bilim insanları, Antarktika’da ‘Kıyamet Günü’ buzulu olarak isimlendirilen Britanya büyüklüğündeki dev Thwaites-tveytıs buzulunun rekor hızla eridiğini duyurdu. Araştırma raporunda, dünyada deniz suyu seviyesindeki yükselişin yüzde dördüne tek başına sebep olan buzulun, Batı Antarktika Buz Tabakası'nın tam merkezinde yer aldığı için, “kilit taşı” konumunda olduğu belirtiliyordu. 

- Birleşmiş Milletler, Doğu Afrika'da tarım alanları ile otlakları istila eden çekirge sürülerinin kontrol altına alınamaması halinde Etiyopya, Kenya, Uganda, Tanzanya ve Somali'de, yani toplam nüfus olarak 385 milyonu aşkın insanın yaşam alanlarında açlık tehlikesinin baş gösterebileceği uyarısında bulundu. 

- Covid -19 salgınının henüz dünyanın batısını vurmadığı Şubat ayında Fridays for Future (Gelecek için Cumalar) hareketi Hamburgda 60 bin kişilik dev bir okul grevi ve gösteri gerçekleştirdi. Extinction Rebellion (Yokoluş İsyanı) ise Londra’da gerçekleştirdiği 5 bin kişilik gösteriyle 2020 yılının stratejisini ilan etti. Strateji, yıl sonuna kadar Birleşik Krallık’ta 1 milyon aktivist kazanma ve toplumun en az %50’sinin birinci önceliğinin iklim aciliyeti olmasını içeriyordu. Ancak, salgın bu stratejinin gerçekleşmesini sekteye uğrattı. Şubat ayının son Cuma günü İngiltere’nin Bristol kentinde gerçekleşen iklim grevine Greta Thunberg de katıldı. 20 bin kişinin katıldığı bu eylemde Greta, siyasetçiler çocuk gibi davrandıkları için çocukların yetişkin gibi davranmak durumunda kaldıklarını söyledi.

Covid-19: 

- Çin dışında gerçekleşen ilk COVID-19 kaynaklı ölüm 1 Şubat 2020 tarihinde Filipinler'de meydana geldi. Çin, Wuhan’da 10 gün içerisinde 1000 kişilik bir hastane inşa etti. Ülkenin Wuhan bölgesinde başlayan salgınla ilgili ilk uyarıları yapan ve fakat çalıştığı hastanede kendisi de virüsü kapan doktor Li Venliang'ın 6 Şubat’ta öldüğü duyuruldu. Asya-Pasifik bölgesi dışında Covid-19’dan ölen ilk insan, Wuhan’dan Fransa’ya turist olarak gelen 80 yaşında bir Çinli oldu.

- Henüz koronavirüs hakkında küresel salgın ilan etmeyen Dünya Sağlık Örgütü "Virüsün yayılmasını durdurmak için gereken en önemli şey hasta insanların maske kullanması. Virüse yakalanmamış insanlar için ise sadece maske kullanımı yüzde 100 başarı sağlamaz. El yıkama gibi diğer önlemlerin de uygulanması gereklidir” açıklaması yaptı.

- Japonya'nın Yokohama Limanı'nda demirli İngiltere bandıralı yolcu gemisi Diamond Princess'te 10 yolcunun koronavirüs taşıdığı tespit edildi. Gemi, Yaklaşık 3,700 yolcu ve mürettebatıyla Yokohama Limanı'nda karantinaya alındı. İran’ın Kum kentinde ilk vaka tespit edildi. Ardından hızla ülke çapına yayıldı. İtalya’nın Lombardia ve Veneto bölgelerinde ilk vaka kümeleri görüldü. Kısa sürede kuzeydeki 14 şehirde karantina ilan edildi. İtalya’nın Bergamo kentindeki Şampiyonlar Ligi maçında, Atalanta ve Valencia karşı karşıya geldi. İspanya'nın Valencia takımının 2 bin 500 taraftarı maç için şehre gitti. Daha sonra Valencia kentinde görülen ilk vakalar bu taraftar grubu arasında görülecekti.

- Henüz az sayıda koronavirüs vakasının görüldüğü ABD’de Başkan Trump salgın hakkında “Yok olacak. Bir gün - bu bir mucize gibi - yok olacak” dedi. Bir başka konuşmasında ise Nisan ayına kadar virüsün yok olacağını söyledi. Başkan yıl boyunca sürdüreceği bu hafifseyici tutumunu, yıl sonlarında kendisi enfekte olunca biraz bırakır gibi olacak, ama maske gibi önemli önlemleri uygulamamaya devam edecekti. 

- Şubat ayında Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, koronavirüs hakkında "Eninde sonunda bize de gelebilir demiyorum, bize de gelme durumu her an olabilir. Çünkü komşumuz İran’da ciddi bir salgın var" dedi. Koca ayrıca “Herkesin maske kullanmasına gerek yok ama gribi olan, soğuk algınlığı belirti ve bulguları olanlar bulaştırmamak üzere maske kullanmalı… Hava sıcaklığının artmasıyla bu salgının azalacağı yönünde dünyada, DSÖ'de ve bizim Bilim Kurulu'nda bir kanaat söz konusu." dedi. Ne var ki, yıl sonunda az sayıda istisna dışında bütün dünyada ve Türkiye’de vaka ve ölüm rekorları birbiri ardından kırılınca, bu kanaatin yanlışlığı açıkça ortaya çıkacaktı.

- Bianet’in derlediği kadın cinayetleri raporuna göre, erkekler Şubat’ta 20 kadını öldürmüştü. 

Ayın sözü:

"Cumhurbaşkanı Erdoğan cübbe giymiş, müvekkilim hakkında tutuklama kararı vermiştir"

Gezi davasından beraat eden Osman Kavala'nın avukatı İlkan Koyuncu, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Kavala hakkında "Beraat ettirmeye kalktılar" demesi üzerine konuştu. (T24)

Mart

Dünya:

- Mart ayı da ülkede ve bölgede operasyon, çatışma, savaş haberleriyle açıldı. Ayın ilk günü Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Türkiye’nin Suriye rejimine verdiği süre dolduktan sonra İdlib’e yönelik “Bahar Kalkanı Harekâtı”nın başlatıldığını açıkladı. 

- ABD'li film yapımcısı Harvey Weinstein, çok sayıda kadına cinsel istismar, taciz ve tecavüz suçlarından 23 yıl hapis cezasına çarptırıldı. 5 farklı suçlamayla yargılanan Weinstein, cinsel istismar ve üçüncü derecede tecavüzden suçlu bulundu. Bu arada, 8 Mart Dünya Kadınlar Günü eylemlerinin en büyüğü Şili’de gerçekleşti. Şili’de dört aydır süren toplumsal mücadelenin de etkisiyle 1 milyon kadının sokaklara inmesiyle dünya çapında bir rekor kırıldı. 

Türkiye:

- Mart ayı göçmenler için de kâbus gibi geçti. İçişleri Bakanlığı, Türkiye’nin sınırı açmasıyla Yunanistan sınırını aşan göçmen sayısının 100 binden fazla olduğunu açıkladı. Ancak, sınır bölgesinde çalışma yapan STK’lar Türkiye-Yunanistan arasındaki tampon bölgede 10 bin kadar göçmen bulunduğunu, bu insanların kötü koşullar altında barındığını, Yunanistan’a ise birkaç bin göçmenin geçebildiğini açıkladılar. Biri çocuk en az iki mülteci sınırı geçmeye çalışırken hayatını kaybetmiş, Midilli’ye ulaşmak isteyenlerden ise üçü çocuk, dördü ölmüştü. Yunan paramiliterler sınırda silahlarıyla nöbet tutmaya başladı. 

- Aynı konuda AB’nin sınav notu çok yüksek sayılmazdı: Birlik, Yunanistan’ın göçmen karşıtı uygulamalarına destek verdi. Göçmenlerin maddi pazarlık konusu yapılması, Almanya şansölyesi Angela Merkel ile Türkiye’ye verilen maddi yardım hakkında görüşen Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sözlerine şu cümlelerle yansıdı: "Bana, '25 milyon' diyor. Sen al mültecileri, ben sana 100 milyon vereyim." Mart ayı sonlarında salgın krizi büyüyünce mülteciler, dokuz kentteki geri gönderme merkezlerine götürüldü, sınır yeniden kapatıldı.

- SEGBİS aracılığıyla Silivri Cezaevi'nden ifade veren Osman Kavala 1 Kasım 2017’de tutuklanıp 11 Ekim 2019’da re’sen tahliye edildiği dosyadan yeniden tutuklandı. Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi eski Eş Başkanı Selçuk Mızraklı hakkında 9 yıl 4 ay 15 gün hapis cezası verildi. Yine bu ay, İçişleri Bakanlığı, HDP’li 8 belediyeye daha kayyım atandığını duyurdu. Böylece, son atamalarla birlikte HDP yönetimindeki belediyelere atanan kayyım sayısı 40 oldu.

- Mart ayının son günlerinde Türkiye’de salgın tüm hızıyla yayılırken Kanal İstanbul projesinin ilk ihalesinin yapılması büyük tepki topladı. İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun "Millet can derdindeyken, birilerinin bugün Kanal İstanbul derdinde olması akıl alır gibi değil" sözlerine, Ulaştırma Bakanlığı sözcüsü “Türkiye Cumhuriyeti, salgın ile mücadele ederken üretim ve yatırımları da yapabilecek güçtedir” yanıtını verdi. Ertesi gün Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Mehmet Cahit Turhan, Cumhurbaşkanı kararı ile görevinden alındı.

İklim-Çevre:

- Cumhurbaşkanı kararıyla 11 ilde toplam 14 milyon metrekarelik alan "yayla alanı" olmaktan çıkarıldı. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ise 32 ilde binden fazla devlet arazisini satışa çıkarttı; üstelik 8 taksit imkânıyla! Çin’in üzerinde çekilen uydu görüntüleri, salgın nedeniyle kapatılan ekonomi sonrasında Çin’deki hava kirliliğinin radikal ölçüde azaldığını gözler önüne serdi.

- AB Komisyonu tarafından hazırlanan ve AB’nin karbon emisyonlarını 2050 yılına kadar sıfıra indirmeyi hedefleyen Yeşil Anlaşma Planı’na karşı Greta Thunberg “Eviniz yanıyorken onu söndürmeye başlamak için birkaç yıl daha bekleyemezsiniz. Ama Komisyonun bugün önerdiği şey tam da bu işte” diyerek AB’nin Paris hedeflerinden vazgeçtiğini belirtti. Greta “Bu iklim yasası, teslimiyettir. Doğa pazarlık etmez ve fizikle anlaşma yapamazsınız” diyordu.

- Afrika ve Amazonlar’da 30 yıl boyunca 300.000 ağacın izini süren bilim insanlarının Nature dergisinde yayınladığı araştırma sonuçlarına göre, dünyanın tropikal ormanlarının karbon tutma kapasitelerinin gitgide azaldığı ortaya kondu. 

- Mart’da çekirge sürüleri Afrika ufuklarını karartmaktaydı. İklim değişikliğinin bir sonucu olarak Doğu Afrika’ya yayılan çöl çekirgesi istilası, bu ay kıtaları aştı ve milyarlarca çekirge Asya’ya ilerledi. Sürünün tükettiği gıda 84 milyon kişinin bir günde tükettiğine denk düşüyordu.

Covid-19:

- ABD Başkanı Donald Trump, Mart ayının ilk gününde her yıl 30 binden fazla Amerikalının mevsimsel gripten öldüğünü ama koronavirüs teşhisi konan 15 ABD yurttaşının hiçbirinin ölmediğini söyledi. Ama, Martı ayı, dert ayı idi. ABD başkanının bu açıklamasının hemen ardından ABD’de koronavirüs kaynaklı ilk ölüm haberi geliverdi. 

- Kuzey Amerika’dan Güney Amerika’ya geçtiğimizde, şaşırtıcı bir paralelliğe şahit oluyorduk: Brezilya Başkanı Bolsonaro, koronavirüsün basit bir gripten farksız olduğunu ve yaşanan paniğin bir “medya aldatmacası” olduğunu söylüyordu. 

- Komşu İran’daysa komplo kurguları, panik ve ölümler kol geziyordu. Salgın nedeniyle panik yaşanan Bender Abbas şehrinde koronavirüs taşıyan hastaların bulunduğu iddia edilen bir klinik halk tarafından ateşe verildi. ABD’nin başını çektiği uluslararası ambargo nedeniyle yeterli ilaca ulaşamayan İran’da ölümler artıyor, halk arasında "alkol korona virüsü iyileştiriyor" söylentisi yayılıyor, bu sefer de alkol zehirlenmesinden 44 kişi hayatını kaybediyordu. Rusya’da da Covid komplo kurguları yaygınlaşmaktaydı: Başkan Putin basına verdiği demeçlerde pandemi için “dış tehdit”, “ithal bir salgın” nitelemelerini kullanmaya başladı.

- Oradan Avrupa’ya geçildiğinde, salgının merkezî noktalarından biri olan İtalya’da 8 Mart’ta ölü sayısı 366’ya ulaşınca 15 ilde birden karantina uygulaması başladı. Bir gün sonra, 9 Mart’ta Almanya’da koronavirüs kaynaklı ilk ölüm gerçekleşirken, onun komşusu Avusturya’da koronavirüs kayağa başlamıştı. Turistik bir kayak merkezinde koronavirüs vakaları görülmesi üzerine tüm merkezin kapatılmasıyla binlerce kişi bir gün içinde tahliye ediliyor, salgının Avrupa’ya yayılmasında o kayak merkezinin önemli rol oynadığı iddiası dile getiriliyordu.

- Yine bu ay, isyanlar, yasaklar, şiddet ve kaos iklimi yaşanmaya başladı. Salgının en hızlı yayıldığı Avrupa ülkesi haline gelen İtalya’da önlemlerin yetersizliği ve karantina koşullarının berbatlığına karşı hapishanelerde isyan çıktı. 7 mahpus vurularak öldürüldü. Tüm ülke kapatıldı ve sokağa çıkma konusunda sert yasaklar uygulanmaya koyuldu. Sağlık sistemi çöktü. Yeterli yoğun bakım ünitesi ve solunum cihazı bulunamaz oldu. Doktorlar trajik bir şekilde “Sophie’nin seçimi”ni yapmak, yani hasta tercih etmek durumunda kaldı. Gönüllüler ise üç boyutlu (3D) yazıcıyla vantilatör-vana üreterek hastanelere yollamaya başladılar. Ancak, imalatçı şirket, bu gönüllüleri dava açmakla tehdit etti. İşçiler birçok şehirde grev başlattı. Grevler sonucu sendikalarla hükümet arasında iş güvenliği protokolü imzalandı. 

- Ayın ikinci haftası bitmeden, 11 Mart 2020'de Dünya Sağlık Örgütü tarafından dünyada küresel salgın ilan ediliyor, bundan iki gün sonra, 13 Mart’ta Avrupa'nın artık koronavirüs krizinin merkez üssü hâline geldiği bildiriliyordu.

- Salgın Avrupa Birliği’nde de krize neden oldu. İspanya’da ulusal acil durum ilan edildi ve ülkede hayati sektörler hariç tüm ekonomi durduruldu. Kapatma kararından kısa süre sonra ülkede tüm hastaneler ve sağlık kuruluşları devlet kontrolüne geçirildi. Böylece, İspanya, özel sağlık kuruluşlarını kamulaştıran tek ülke oldu. Bu esnada, İtalya ve İspanya’da halk akşamları özveriyle çalışan sağlık çalışanları için alkış eylemlerine başladı. 

- Mart’ta Asya kıtasına bakarsak: Malezya'da bir camideki etkinliğe katılan 16 bin kişi arasında 100 kadar yeni korona vakası tespit edildi. Aslında Şubat sonunda gerçekleşen dört günlük cemaat etkinliğinin etkileri iki hafta sonra görülmekteydi. Etkinliğin ülkedeki vaka sayısını yarı yarıya arttırdığı ortaya çıkmış, Malezya, salgından en kötü etkilenen Güneydoğu Asya ülkesi konumuna gelivermişti.

- Portekiz ise ülkede bulunan tüm mültecilere salgın nedeniyle Haziran ayına kadar oturma izni vererek tüm sağlık hizmetlerinden ücretsiz yararlandıracağını açıkladı ve bu konuda dünyada muhtemelen tek örnek ülke oldu.

- Koronavirüsün hem vaka, hem vefat olarak Türkiye’de kendini göstermesi, ilk olarak mart ayında olacaktı. Brüksel’de Corona virüsüne ilişkin bir uluslararası toplantıda konuşma yapan Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Güya Batı ülkeleri, ama yüzlerce insan ölüyor. Dikkat etmiyorlar ama biz dikkat edeceğiz” diye demeç verdikten tam iki gün sonra, 11 Mart’ta Türkiye’de ilk Covid-19 vakası görüldü. İlk ölüm olayı ise bunun üzerinden bir hafta geçmeden 17 Mart’ta yaşanacaktı. 

- Koronavirüse karşı alınan önlemler kapsamında Umre’den dönen 10 binin üzerinde kişi sağlık taramasının ardından üniversite öğrencilerinin kaldığı Ankara ve Konya’daki yurtlara yerleştirildi. Umreden dönen 5 kişide Covid-19 görüldüğü açıklandı. Umre’den önceki haftalarda dönen binlerce hacının hiçbir test yapılmadan ve tedbir alınmadan evlerine gönderilmesi tartışma konusu oldu.

- Cumhurbaşkanı Erdoğan, koronavirüsle mücadele amacıyla "Ekonomik İstikrar Kalkanı" paketini açıkladı ve paketi hayata geçirmek için 100 milyar TL'lik kaynak ayırdıklarını belirtti. Erdoğan paket kapsamında en düşük emekli maaşını 1.500 liraya yükselttiklerini de açıkladı. Paket kapsamında İstanbul ve Ankara’da başlatılacak bir çalışmayla 65 yaş üzerindeki tüm yaşlılara koruyucu maske ve kolonya dağıtılacağı da açıklandı. 

- Mart ayının son haftasında ise Türkiye’de radikal tedbirlere geçildi. Tüm yurtdışı uçuşlar durduruldu. Yüz yüze eğitim durdurulup çevrimiçi (online) eğitime geçildi. 30 büyükşehirde ve Zonguldak’ta şehirdışı seyahat yasağı uygulamasına geçildi. 65 yaş üzeri yurttaşlara sokağa çıkma yasağı getirildi. Birçok gazete, matbaa çalışanlarını zora sokmamak için basılı yayınlarını durdurdu. 

- Dünyada Coronavirüsü konusunda sınıfsal ayrım çok belirgin hale gelmişti. Guardian gazetesi süper zenginlerin yanlarına özel doktorlarını da alarak özel jetleriyle virüsün yayılmadığı ülkelere ve sığınaklara kaçtığını yazdı. Haberde, ‘süper zengin’ addedilen birçok kişinin şehir dışındaki evlerine ve Yeni Zelanda gibi ‘ücra’ ülkelerdeki özel tasarım “felaket sığınaklarına” kaçtığı, ayrıca özel jet rezervasyonlarında ve sığınak inşası siparişlerinde patlama yaşandığı belirtildi.

- Mart’ın son günlerinde Cumhurbaşkanı Erdoğan, salgınla mücadele için "Milli Dayanışma Kampanyası" başlattıklarını açıkladı. Erdoğan’ın, "'Biz bize yeteriz Türkiyem” diyerek başlattığı kampanya için, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bir yardım hesabı açtı. Vatandaşlardan para yardımı yapmaları istendi. Fakat, Başta Ankara ve İstanbul olmak üzere CHP’li belediyelerin korona virüsüne karşı yardım kampanyası başlatmasının ardından İçişleri Bakanlığı, yardım toplama faaliyetlerinde bulunanlar hakkında yasal işlem yapılacağını açıkladı. Genelgenin ardından İBB’nin bağış hesabının bloke edildiği açıklandı.

- Mart ayının son gününde dünya çapında vaka sayısı 769.016’a, ölen sayısı 40.885’e, Türkiye’de ise vaka (hasta) sayısı 13.531’e, ölü sayısı da 214’e yükselmişti. 

- Bianet’in derlediği kadın cinayetleri raporuna göre, erkekler, Mart ayında 25 kadını öldürdü.

Ayın sözü:

"Hak temelli uluslar ötesi dayanışma ağları kurulmadığı, bu küresel tahakküm savaşlarına karşı barışın dili yükseltilmediği takdirde söz konusu olan artık "insanlığımızın striptizi" olacak."

Mülteciler alanında faaliyet gösteren Halkların Köprüsü Derneği eski yönetim kurulu üyesi Prof. Dr. Zerrin Kurtoğlu’nun mülteci krizi hakkındaki sözleri (Agos)

Nisan 

Dünya:

- Nisan ayı tam da 1 Nisan şakasına yakışır tuhaflıkları, belirsizlikleri ve belirsiz bir geleceği yansıtan haberlerle başladı. Uluslararası Para Fonu’nun Dünya Belirsizlik Endeksi, tarihin en yüksek seviyesine çıkmıştı. Bertelsmann Vakfı’nın iki yılda bir yayınladığı Dönüşüm Endeksi araştırması, dünya genelinde demokrasilerin zayıfladığını ortaya koydu. Demokrasisi zayıflayan ülkeler arasında Türkiye de yer aldı ve bir otokrasi olarak sınıflandırıldı. AKP ve MHP, muhalefet partileri tarafından sağlık çalışanlarına yönelik şiddetin cezasını artırmaya yönelik hazırlanan ve bir gün önce kendileri tarafından reddedilen teklifi kendileri meclise getirince yasa geçti. Pandeminin baş göstermesinden beri hiç vakanın açıklanmadığı nadir ülkelerden Türkmenistan’da ‘koronavirüs’ sözcüğü yasaklandı. Sözcük medyadan da, okul, hastane ve iş yerlerinde dağıtılan sağlık broşürlerinden de çıkarıldı.

- Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi raportörü Boriss Cilevičs-çileviç, Türkiye ve İspanya’dan siyasi tutukluları serbest bırakmasını istedi. Cilevičs, cezaevlerindeki mahkûm ve mahpus sayısı fazlalığına dikkat çekerek, koronavirüs kaynaklı siyasi tutukluların ilk etapta serbest bırakılacaklar arasında olması gerektiğini kaydetti. Brezilya Devlet Başkanı Jair Bolsonaro sokağa çıktı, eyalet valilerinin pandemi sırasında evde kalınması için uyguladığı tedbirleri protesto eden ve darbe çağrısı yapan yüzlerce kişinin katıldığı eylemde boy gösterdi.

Türkiye:

- Halkların Demokratik Partisi Adana Milletvekili Tülay Hatimoğulları, koronavirüs kapsamında evde kal çağrısıyla kadınların daha çok şiddete maruz kalmasını Meclis gündemine taşıdı. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, 2 günlük sokağa çıkma yasağının yaklaşık 2 saat önce açıklanmasının ve on binlerce insanın ihtiyaçlarını karşılamak için sokağa dökülmesinin ardından gelen tepkiler üzerine Twitter hesabından yaptığı paylaşımla istifa ettiğini duyurdu; ancak, istifası Cumhurbaşkanlığı tarafından kabul edilmedi. 

- Türkiye’de Covid-19 Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması kanunu mecliste kabul edildi. Yine bu ay, koronavirüs tedbirleri kapsamında Cezaevi Affı diye bilinen yasa da mecliste kabul edildi. Yasadan siyasi mahkûmlar faydalanamazken “organize suç örgütü yönetmek”ten tutuklu bulunan Alaattin Çakıcı gibi isimler faydalandı ve serbest bırakıldı. Çakıcı cezaevinden 700 araçlık bir konvoyla gövde gösterisi yaparak çıktı. 

- Diyarbakır Barosu, Cuma hutbesinde “eşcinsellerin virüs yaydığını” söyleyen Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş hakkında açıklama yaptı. Açıklamada şöyle deniyordu: “Kendisini ayrımcı ve nefret söylemi içeren ifadelerinden dolayı kınıyor, nefrete inat, yaşamı savunmaya devam edeceğimizi kamuoyuna saygıyla bildiriyoruz.” Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı, açıklamanın ardından Diyarbakır Barosu yöneticileri hakkında “halkın bir kesiminin benimsediği dini değerleri aşağılama” suçunu işledikleri iddiasıyla soruşturma başlattı.

İklim-Çevre:

- Nisanda Fridays for Future yani Gelecek İçin Cumalar’ın çağrısıyla beşinci küresel iklim grevi gerçekleşti. Ancak, küresel koronavirüs salgını nedeniyle Greta Thunberg grevleri dijital platforma taşıdıklarını duyurdu. FFF, 87.000 grev noktasında, 230.000'den fazla canlı yayın izleyicisinin katıldığı, 40.000 tweetin atıldığı bir dijital grev yaşandığını duyurdu. Türkiye’de ise Sıfır Gelecek ve FFF Türkiye çağrısıyla 3 Nisan’da online bir iklim grevi gerçekleşti. FFF basın açıklamasında “Bir krizi yaşıyoruz, bir başka kriz istemiyoruz” diyen genç aktivistler, tıpkı korona krizinde olduğu gibi, iklim krizinde de bilimin ardında birleşilmesi için çağrıda bulundu. 

- ABD’de Covid-19’la mücadele kapsamında, halkın büyük bölümünün “Evde kal” çağrısına uyması sayesinde, büyükşehirlerde hava kirliliğinin yüzde 30 azaldığı belirtildi. İtalyan bilim insanlarının yaptığı bir araştırmada, hava kirliliğine sebep olan parçacıklarda koronavürüse benzer yapı tespit edildi. Böylece, hava kirliliğinin salgının yayılmasında etkili olabileceği saptanmış oldu. Yeryüzünün en büyük nükleer kazasının gerçekleştiği Çernobil’de yine bu ay gerçekleşen yangında 100 hektarlık alan yandı ve radyasyon seviyesinin 16.5 kat arttığı saptandı. 

Covid-19:

- Trajik Nisan-1 şakaları Nisan boyunca devam etti:.Filipinler Devlet Başkanı Rodrigo Duterte koronavirüsün yayılmasını önlemek için alınan tedbirleri ihlal edenin oracıkta vurulmasını emretti. Başkan, virüsün yayılıp sağlık sisteminin çökmesine sebep olmaması için herkesin karantina önlemlerine uymasının hayatî olduğunu belirten canalıcı açıklamasını yapmıştı. Türkiye’de Koronavirüs tedbirleri kapsamında yaşlılara ve gençlere yasak getirildi, orta yaş serbest bırakıldı. Önce 65 yaş üzerindekilere, hemen sonra da 20 yaş altına sokağa çıkma yasağı getirildi. Ancak, bir süre sonra 18-20 yaş arası işçiler, 20 yaşın altına uygulanan sokağa çıkma yasağı kapsamından çıkarıldı. Salgın döneminde, işçi çıkarmak üç ay süreyle yasaklandı.

- Yine Türkiye’de kapalı alanlarda maske zorunluluğu getirilirken Sağlık Bakanlığı, 20-65 yaş arasındaki “orta yaş”lı vatandaşlara PTT tarafından ücretsiz maske dağıtılacağını duyurdu. Ardından, maske satışları yasaklandı. Bunun da ardından maske dağıtımının e-devlet üzerinden başvuru ile yapılacağı ve verilecek kod ile eczanelerden alınacağı söylendi. Bir ara marketlerde girişte ücretsiz olarak dağıtılacağı da söylendiyse de bu tedbir hiç uygulanmadı. Son bir kararla ücretsiz dağıtım uygulaması son buldu: maskeler eczane ve marketlerden satın alınabilecekti.

- CHP’nin eczacı vekillerinden Erkan Aydın, Covid-19’un “meslek hastalığı” sayılıp sağlık sektöründe çalışan herkesin devletten yasal haklarını kolaylıkla tazmin etmelerine dönük bir yasa teklifi verdiyse de bu teklif Meclis’te kabul edilmedi. Bu talebin TTB ve SES tarafından dile getirilmesine yıl boyunca devam edilecekti.

- Yılın başından itibaren toplam vaka ve ölüm sayısından başka hiçbir bilgi paylaşmayan Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 1 Nisan’da ilk kez illere göre ölü ve vaka sayısını açıkladı. Koca şunları söyledi: “Bugüne kadar illerimizdeki dağılımı göstermemiştik. Sebep, İtalya bunun benzerini yaptı, bir bölgeden bütün İtalya’ya virüs yayıldı. Ama dün itibariyle 1 ilimizde görülmemişti. O ilimizde de dün itibariyle görülen 2 vakamız oldu. Bütün illerimizde artık bu virüsün olduğunu biliyoruz. O nedenle açıklamakta bir sakınca olmadığını düşünüyoruz.”

- Nisan ayından itibaren haftasonları 30 Büyükşehir ve Zonguldak'ta sokağa çıkma yasağı uygulamasına geçildi.

- Nisan’ın son gününde dünya çapında vaka sayısı 3.105.579’a, ölen sayısı da 224.681’a yükselmiş, Türkiye’de vaka sayısı 120.204’e, ölü sayısı da 3.174’e çıkmıştı.

- Bianet’in derlediği kadın cinayetleri raporuna göre, erkekler, Nisan’da 11 kadını öldürmüştü.

Ayın sözü:

“Koronavirüs bize bir şey gösterdiyse, o da toplumumuzun sürdürülebilir olmadığı... Kendimize yeni bir yol seçmek zorundayız.”

İklim aktivisti Greta Thunberg, Covid-19 karşısında gösterilen bilime dayalı küresel tepkinin iklim krizine de uygulanması gerektiğini söylüyor. (Guardian)

Mayıs

Dünya:

- Bu ay içinde dünya çapında istatistiklerin, rakamların, çağrı ve uyarıların birbiri peşi sıra yayınlanmasına tanık olundu. Önce Uluslararası Yazarlar Derneği PEN dünyaya seslendi: Yayınladığı raporda bir önceki yılda dünya çapında yazar, gazeteci ve yayımcılara yönelik 212 saldırı kaydedildiğini, çalışmalarından dolayı iki yazarın da cinayete kurban gittiğini açıkladı. PEN, muhalif seslerin susturulması için hapis cezası ve gözaltı yöntemlerine başvurulduğunu belirtirken, dünyada hakim karşısına çıkan 37 yazardan 10’unun Türkiye'de olduğuna, ülkede tutuklu 100'ü aşkın gazeteci arasında 4 edebiyatçının bulunduğuna dikkat çekiyor, bu tehlikeli gidişatın durdurulmasını istiyordu.

- Koronavirüs kaynaklı ölümlerin 100 bine dayandığı ABD’de New York Times gazetesi ilk sayfasında, korona nedeniyle ölenlerin isimleri “Hesaplanamaz bir Kayıp” manşetiyle verdi. Altbaşlık “Onlar sadece bir listedeki isimler değildi. Onlar bizdik” şeklindeydi. Britanya’da 2 bin 500 kişiyle yapılan bir ankete göre, insanların yaklaşık yarısı COVID-19 hakkındaki komplo teorilerine inanıyor, yaklaşık yüzde 20'si virüsün yayılmasından Yahudilerin, bir diğer yüzde 20’si de Müslümanların sorumlu olduğunu düşünüyordu.

- Guardian’ın özel haberi de bu sırada geldi: AB 3 yıl önce, 2017’de pandemi çıkmasına fırsat vermeyecek şekilde korona virüsü gibi patojenlere karşı süratle aşı geliştirilmesi önerisinde bulunmuş ancak, teklif küresel ilaç devleri tarafından reddedilmişti. Yenilikçi İlaçlar Girişimi’nin- IMI yeni ilaçlar geliştirilmesinin hızlandırılması konusunda piyasanın yanlışlarını telafi etmek yerine piyasa önceliklerine göre tavır aldığı ortaya çıktı.

- Ünlü “Şok Doktrini” kitabının yazarı aktivist Naomi Klein, Intercept’te yayınladığı bir makalede, salgın dönemini fırsata çevirerek büyük kârlar elde eden özellikle dijital sektör devleri için “pandemik şok doktrini” kavramını kullanmaktaydı. Yeni Yeşil Düzen (Green New Deal) hareketinin yükseldiği bir dönemde salgın kapsamında online eğitimlere geçilmesi, kovid hastalarının telefon uygulamaları ile takip edilmesi gibi yöntemler sayesinde bir tür Yeni Ekran Anlaşması’nın (Screen New Deal) yapılmakta olduğunu yazıyordu Klein.

- Fransa’nın kuzeydoğusundaki yerel seçimlerde Tilloy-lez-Marchiennes belediyesinin yeni başkanı trans kadın Marie Cau oldu. Seçim kampanyasının merkezine ekolojik çalışmaları ve yerel ekonomiyi koyan Marie Cau, ülkenin ilk trans belediye başkanı olarak tarihe geçti.

- Ayın son günlerinde twitter, Trump’ın gerçek dışı iddialarının yer aldığı tweetlere uyarı işareti koymaya başladı. 3 Kasım seçimlerinde mektupla oy kullanma sırasında hile yapılacağını iddia eden tweet’lerine uyarı işareti konmasına sinirlenen Trump, twitter’ı genel seçimlere müdahale etmekle suçladı.

- 25 Mayıs’ta ABD’nin Minneapolis kentinde beyaz bir polis memurunun George Floyd adlı siyah bir vatandaşı öldürmesi, ülke çapında protesto gösterilerine yol açtı. Sosyal medyaya yansıyan görüntülerde polis, elleri kelepçeli olan George Floyd’un 8 dakika 46 saniye boyunca boynuna bastırırken Floyd'un "Nefes alamıyorum" dediği duyuluyor, sonra da sesi soluğu kesiliyordu. Protestolar önce tüm ülkeye, ardından dünyaya yayıldı. ABD tarihinin en önemli olaylarından birine dönüşecek olan gösteriler birkaç ay boyunca her gün devam etti. 

Türkiye:

- Cumhurbaşkanı Erdoğan, koronavirüs normalleşme adımlarını açıklarken muhafelete yüklenip ‘kılıç artığı’ ifadesini kullandı ve tepki çekti. Bu sözleri takip eden günlerde önce İstanbul’da Cevizlik Mahallesi’ndeki bir Ermeni kilisesinin dış kapısı ateşe verildi. Gözaltına alınan fail ifadesinde “Koronavirüsü bunlar başımıza bela ettiği için yaktım” dediği iddia edildi. Emniyet yetkilileri failin akli dengesinin yerinde olmadığını söyledi. Ardından, Üsküdar'daki bir başka Ermeni Kilisesi'nin giriş kapısı üzerindeki haç, kapıya tırmanan biri tarafından kırılarak yere atıldı. 

- İstanbul’da sağlık çalışanları, Sağlık Bakanı Fahrettin Koca tarafından üç ay boyunca verileceği açıklanan ek ödemenin maaşlara tam olarak yansımamasını protesto etti. "Hakkınız ödenmez dediler, ödemediler" yazılı dövizler taşıdılar.

- Ahmet Altan, tutulduğu cezaevinden Washington Post’a bir yazı kaleme aldı. Yazı şu paragrafla başlıyordu: “Herkesin evinde hapis olduğu bugünlerde gerçek bir hapishanede olmak, insanda deniz altındaki bir akvaryumda oturuyormuş duygusu yaratıyor. Bize 24 saat “karantinada” tuttuktan sonra verdikleri bir gün gecikmeli gazetelerden ve seyredebildiğimiz kısıtlı sayıdaki televizyon kanalından ölümcül bir telaşa kapıldığınızı görüyorum. Ben 70 yaşındayım ve hapisteyim. Suyun altında oturmayı da ölümün hedefinde olmayı da birçoğunuzdan daha iyi bilen biri olarak size şunu söylemek istiyorum: Ümitsizliğe kapılmayın. Tarihin, dev bir fay gibi bütün hayatı sallayarak kırılmasını yaşıyoruz. Bu kırılma bize ümitli bir gelecek vaat ediyor.”

- 27 Mayıs darbesinin 60. yıl dönümünde Yassıada Demokrasi ve Özgürlükler Adası adıyla açıldı. Açılış Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından gerçekleştirildi. Adalar Savunması ise yaptığı açıklamada “Bugün Yassıada’da açılışı yapılan yer bir “özgürlük ve demokrasi adası değil bir doğa, tarih ve hukuk katliamı anıtıdır” dedi.

İklim-Çevre:

- 2020 Mayıs’ında kıyamet alametleri her yerdeydi. Hawaii’deki Mauna Loa Gözlemevi, 1 Mayıs’ta insanlık tarihinde atmosferde kaydedilen en yüksek karbon parçacığı sayısını açıkladı; milyonda 418 parça (ppm). Birleşik Krallık Meteoroloji Dairesi, 30 yıllık çalışmanın ardından, insanın iklim üzerindeki parmak izini her yerde görmenin mümkün olduğunu açıkladı. Rapora göre, 1990'lardan bu yana küresel sıcaklıklar yarım derece artmış, Arktik deniz buzu yaklaşık 2 milyon km² küçülmüş, deniz seviyeleri yaklaşık 10 cm yükselmiş ve atmosferdeki karbondioksit, milyonda 60 parçacık (% 17) artmıştı.

- Öte yandan, Uzay Araştırma Ajansı'nın uydu verilerine göre, Brezilya ve öteki Latin Amerika ülkelerindeki Amazon yağmur ormanlarındaki ormansızlaşma Ocak'tan Mart'a kadar geçen sürede bir önceki yılın aynı dönemine göre %51 artış kaydetmişti! 

- Yine mayısta bir evrensel rekor kırıldı: Avustralya'da, 46.000 yıldır sürekli yerleşimin olduğu kutsal alan, bir demir cevheri madeninin genişletilmesiyle tahrip edildi. Son Buzul Çağı boyunca sürekli insan yerleşimi izlerini gösteren ve Aborijinlere ait kutsal bölge, Rio Tinto şirketi tarafından maden yatağı açılması için dinamitle patlatıldı.

- Mayıs’ta Türkiye de rekorsuz kalmadı. Kandilli Rasathanesi’nin 1911'den bu yana yapılan ölçümlerine göre, bu yıl İstanbul'da Ocak ayından 13 Mayıs'a kadar alınan sıcaklık ortalaması yükselerek rekor kırmıştı. Sıcaklık ortalaması, 109 yıllık verilerin en yükseği idi.

- Bu esnada Pakistan, tarihinin en büyük çekirge istilasını yaşıyordu. Çekirgeler kış mahsullerini yok etmeye başladıktan sonra Pakistan hükümeti ulusal acil durum ilan etti. Çekirgeler, komşu Hindistan’ı da etkiliyordu. 50 bine yakın hektar tarlanın mahsulü yok olmuştu.

- Kazdağları’nda altın madeni projesine karşı 288 gündür nöbet tutan çevrecilere Kabahatler Kanunu’na muhalefetten, Çanakkale Orman Bölge Müdürlüğü tarafından kişi başı günlük 3 bin 180 liradan 4 günde toplamda 57 bin 240 lira idari para cezası kesildi.

Covid-19:

- Önceki aylarda İran ve İtalya’da yaşanan koronavirüs salgını kaynaklı hapishane isyanlarına bu ay Venezuela da katıldı. Salgın kapsamında tüm görüşlerin yasaklanmasına karşı Guanare şehrindeki hapishanede başlayan isyana müdahale edilmesi sonucu en az 46 mahpus öldürüldü çok daha fazlası da yaralandı. 

- ABD’de Mayıs ayı boyunca çok sayıda eyalette şehirlerin kapatılmasına karşı aşırı sağcıların ve paramiliterlerin eylemleri gerçekleşti. Silahlı gruplar Michigan’da devlet binasına girip “çalışmamıza izin verin” sloganı attı. Chicago'da düzenlenen "Illinois'yi Yeniden Aç" protestosuna katılanlarda Nazilik gündemdeydi. Saldırgan gruptan bir kişi Auschwitz toplama kampının kapılarında yazan bir Nazi sloganını güncelleştiren “Arbeit macht frei, JB” (Çalışmak özgürleştirir JB) yazılı pankartla görüldü. Pankart, Yahudi vali J.B. Pritzker'ı hedef alıyordu. 

- Avrupa’da salgın tedbirlerini “yaz tatili” hafifletme tartışmaları sürerken aşırı sağcılar başta Almanya olmak üzere birçok ülkede salgın tedbirlerini protesto eden gösteriler düzenledi. Aşırı sağın koronavirüs, maske ve aşı hakkında komplo teorilerini içeren dövizler taşıdığı görüldü. 

- Mayıs ayında Bloomberg haber ajansı, önemli bir skandalı açığa çıkardı. ABD’de salgınla mücadele kapsamında Mart ayında açıklanan 2,2 trilyon dolarlık ekonomik destek programının 1,9 milyar doları 37 fosil yakıt şirketine aktarılmıştı.

- Henüz 2 ayı bulan koronavirüs kısıtlamaları döneminde Ekoloji Birliği, krizi fırsata çeviren şirketlerin ekolojik yıkıma yol açan projelerini listeledi. Listede ülke genelinde maden, HES, termik, inşaat, baraj yapımı gibi 54 olay yer alıyordu. Salgın bahanesiyle protesto gösterileri yasaklanmıştı; buna rağmen mücadele eden aktivistlere müdahale edildi.

- 65 yaş üstü vatandaşlar 50 gün süren sokağa çıkma yasağından sonra ilk defa 10 Mayıs’ta, yasağın kalkmasıyla birlikte sokağa çıktı. Şehirlerarası dolaşım yasağı konusunda da 65 üzeri yurttaşlara en az bir ay boyunca dönmemek şartıyla tek yönlü olarak istedikleri yerleşim yerlerine gidiş izni verilmeye başlandı.

- Hükümet, 23-26 Mayıs tarihlerine denk gelen Ramazan Bayramı’nda 81 ilde sokağa çıkma kısıtlaması uygulanacağını, ayrıca 15 il için geçerli olan şehirlerarası seyahat kısıtlamasının da 15 gün süreyle uzatıldığını açıkladı. Böylece tarihte ilk kez bayramlaşmalar yapılamadı, bayram namazı kılınamadı.

- Türkiye’de alınan sıkı tedbirler sonrası vakaların hızla azaldığını belirten Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, "İkinci dalga riski şu dönemde düşünmüyoruz. Tedbirlere uyarsak, kontrollü sosyal hayatın gereğini uygularsak ikinci dalga beklemiyoruz” dedi. 

- Mayıs ayının son gününde dünya çapında vaka sayısı 5.946.272’ye, ölen sayısı da 367.707’ye yükseldi. Türkiye’de ise ay sonunda vaka sayısı 163.942’ye, ölü sayısı da 4.540’a yükseldi.

- Bianet’in derlediği kadın cinayetleri raporuna göre, erkekler, Mayıs'ta 19 kadını öldürdü.

Ayın sözü:

“İsyan, sesi duyulmayanların dilidir.”

Martin Luther King'in oğlu ve insan hakları aktivisti Martin Luther King III, Minneapolis'te yaşanan isyanla ilgili olarak babasının sözlerini hatırlattı. (Guardian)

Haziran

Dünya:

- 2020 yazına dört bir yanda adalet, özgürlük, eşitlik ve demokrasi protestoları ile girildi. ABD’de George Floyd’un polis tarafından herkesin gözleri önünde boğularak öldürülmesine tepki olarak gerçekleştirilen protestolar sürüyordu. Siyahların Hayatı Önemlidir (BLM) hareketi Haziran boyunca ülkenin dört bir yanındaki ırkçılık sembollerine karşı harekete geçmekteydi. İç Savaş’ın ırkçı Konfederasyon generallerine ve yerli katliamı yapmasıyla bilinen kişilere ait heykeller ya parçalanıyor ya da halk tepkisi sonucu yerel yönetimler tarafından meydanlardan ve sokaklardan kaldırılıyordu. Göstericiler tarafından yıkılan heykeller arasında Amerika kıtasına ilk ayak basan kâşif olduğu düşünülen İtalyan/İspanyol sömürgeci ve kitle katili Kristof Kolomb’un ABD’deki bir heykeli de vardı. 

- Floyd eylemleri sonrası süren gösterilerde şiddet olayları da yaşanıyordu. Paramiliter gruplar güvenliği sağlamak adına göstericilere müdahale edip ateş açtı. Göstericileri korumak için silahlı gruplar da ortalıkta belirmeye başladı. Haziran’ın henüz ilk haftasında gösterilerde ölenlerin sayısı 19’a yükselmişti bile. Eylemler nedeniyle 200 kadar şehirde sokağa çıkma yasağı ilan edilirken, Başkan Donald Trump Antifa hareketi için “terörist örgüt” tanımını kullanmaya başlıyordu. 

- Haziranda Siyahların Hayatı Önemlidir eylemleri İngiltere, Almanya, Fransa gibi ülkelere de sıçradı. ABD dışında da ırkçılık, sömürgecilik ve köle ticareti sembolleri yine ya göstericiler ya da yerel yönetimler tarafından kaldırılmaya başlandı. 

- Bu arada Trump, salgın nedeniyle ara verdiği mitinglere yeniden başladı. Salgına rağmen ilk mitingini “Beyaz Amerika’nın kalbi” olarak bilinen Tulsa’da kapalı bir spor salonunda gerçekleştirdi. Ancak, miting muhalifleri tarafından “trollendi”. Tiktok uygulaması üzerinden örgütlenen onbinlerce genç, çevrimiçi (online) olarak satılan etkinlik biletlerini rezerve edip mitinge gitmeyince Trump küçük bir kalabalığa seslenmek zorunda kaldı. Tabii, mitinge katılanlar maskesiz ve mesafesizdi. 

- Bu arada yaz başı gerginlikleri sezonu da açılmıştı. Akdeniz'de NATO misyonu çerçevesinde görev yapan Fransız Courbet firkateyni, Tanzanya bandıralı bir gemiyi, ambargoyu delerek Libya'ya silah taşıdığı şüphesiyle denetlemek istedi. Fransa, gemiye eşlik eden Türk gemileri tarafından taciz edildiğini, Türk savaş gemilerinin Courbet'ye üç kez radar kilitlediğini açıkladı ve bu davranışları "aşırı agresif" olarak tanımlayıp, Türkiye'yi NATO'ya şikâyet etti. Türkiye ise iddiaları reddederek Fransa’yı gerçek dışı iddialarda bulunmakla itham etti. NATO’da olay hakkında soruşturma başlatıldı.

- Çin ve Hindistan arasındaki sınır anlaşmazlığı bulunan Ladakh bölgesindeki Galwan Vadisi’nde iki ülke askerleri arasında çatışma çıktı. İlginç bir biçimde, çatışmada silahlar değil tekmeler, yumruklar ve hatta çivili sopalar kullanıldı. Kavga-döğüşte 20 Hintli asker öldü. Hindistan, en az 40 Çinli askerin hayatını kaybettiğini söyledi. Çin ise ölümler olduğunu söylediyse de, sayı açıklamadı.

Türkiye:

- Ülke yaz aylarına tehdit, yürüyüş, yasak ve adalet haberleriyle girdi. Hrant Dink Vakfı mail yoluyla arka arkaya ölüm tehditleri aldıklarını duyurdu. “Bir gece ansızın gelebiliriz” sloganını da içeren tehditler, Hrant Dink Vakfı’nı “kardeş masalları” anlatmakla itham ediyor, Ermenilerin ülkeyi terk etmesini talep ediyor, Hrant’ın eşi Rakel Dink’i ve avukatlarını ölümle tehdit ediyordu. Yükselen kamuoyu tepkisi üzerine zanlılar kısa sürede yakalandıysa da olay yine “münferit bir olay” olarak adlandırıldı ve öyle de kaldı.

- HDP’nin Demokratik Mücadele Programı kapsamında 15 Haziran’da Edirne ve Hakkari’den başlattığı Darbeye Karşı Demokrasi Yürüyüşü Ankara’da, Meclis Parkı’nda yapılan buluşmayla tamamlandı. HDP’nin yürüyüş yaptığı birçok ilde “koronavirüs salgını kapsamında” yürüyüş yasakları getirildi.

- Bu yıl 28’incisi düzenlenen İstanbul LGBTİ+ Onur Haftası, COVID-19 pandemisi sebebiyle ilk kez dijital olarak gerçekleşti. “Atanmış Aile Evlerine Sığanlar, Sığınanlar, Sığamayanlar” atölyesi gibi çok sayıda çevrimiçi atölye gerçekleştirildi. 

- Öte yandan, Baro Başkanları, iktidarın hazırladığı ve baroların yapısını değiştirecek, “çoklu baro” kanun değişikliğine karşı farklı şehirlerden başlattıkları Savunma Yürüyüşü’nü gerçekleştirdiler; ama yürüyüşün ardından ulaştıkları başkent Ankara’ya alınmadılar. 

- Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın YKS'ye girecek öğrencilerle sosyal medya üzerinden yaptığı video konferans yayını, gençlerin "Size oy moy yok" yorumları yapması üzerine yoruma kapatıldı. Öğrencilerin tepkisi sonucu #OyMoyYok etiketi kısa sürede Twitter'da ilk sıraya yükseldi. 

- Haziran ayında 19 habercinin davaları dört gün içinde gerçekleşti. Davalarda, “MİT Ajanı cenazesi”, “Çorlu davası”, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan’ın “Hermes çantası”, “RedHack’in ele geçirdiği Bakan Albayrak’a ait e-postaları”, “Afrin operasyonu”, “Mahmur Kampı’nın IŞİD’in eline geçmesi” gibi konuların haberleştirilmesi yargılandı. Davalarda üç gazeteci Ferhat Çelik, Aydın Keser ve Barış Terkoğlu tahliye edildi.

- Twitter, Türkiye'de açılan ve AKP'ye destek veren 7 bin 340 "sahte devlet bağlantılı enformasyon operasyonu yapan" hesabı kapattığını duyurdu. MİT TIR’larının durdurulmasına ilişkin davada hakkında yakalama kararı bulunan gazeteci Can Dündar’a ait, internetten yayın yapan “Özgürüz Radyo” ve “ozguruz20.org” internet sitesi, mahkeme tarafından erişime kapatıldı.

İklim-Çevre:

- Sibirya'daki Ambarnaya Nehri'ne bir elektrik santralinden 20 bin ton dizel yakıtı sızması üzerine bölgede acil durum ilan edildi. Sibirya’nın çilesi yakıt akması ile sınırlı kalmadı. Avrupalı araştırmacılar, ortalama sıcaklıkların Haziran ayı için normalin 10 °C üzerine çıktığını açıkladı. Araştırma, Kuzey Kutbu'nun dünyanın geri kalanından daha hızlı ısındığını ortaya koymuş oldu.

- Haziran sıcaklarında İtalya'da küresel ısıtmaya karşı buzulları korumak için karların üzeri dev brandalarda kaplandı! bu ilginç ve yaratıcı yöntemin ilk kez kullanıldığı 2008 yılında 30 bin metrekare buzun kaplandığı projede hedef büyütülmüş, bu yıl 100 bin metrekare olarak açıklanıyordu. Bir Fransız STK tarafından ise deniz kirliliği üzerine araştırma yapıldı ve ilginç sonuçlara ulaşıldı. Dalgıçlar, “Kovid atıkları” olarak tanımladıkları atıklar bulmuştu: eldivenler, maskeler ve şişe el dezenfektanları.

- Gene haziran ayında Uluslararası Enerji Ajansı İcra Direktörü Fatih Birol, çarpıcı bir raporla dünyayı uyardı: İklim krizinin seyrini değiştirmesi ve sera gazı emisyonlarında kapanma sonrası yeniden yükselmeyi önlemesi için dünyanın önünde yalnızca altı ayı bulunuyordu. Tam bu sırada, Kuzey Kutup Dairesi'nin kuzeyindeki küçük bir Sibirya kasabasında sıcaklık 38 derece ölçüldü. Bu, 1885'te kayıtların başlamasından bu yana bölgedeki en yüksek sıcaklıktı.

- 17 yaşındaki İsveçli iklim aktivisiti Greta Thunberg seyahat boyunca tuttuğu günlükler üzerinden İsveç Radyosu için “Krizdeki Gezegende Altı Hafta” başlıklı 12 bölümlük bir vakayiname yayınladı. Kaydın Türkçe çevirisi Açık Radyo internet sitesinde de yayınlandı.

Covid-19:

- ABD'de Covid-19'den yaşamını yitirenlerin sayısı 100 bini geçerken, ülkenin güneybatısındaki Navajo yerlilerinin yaşadığı bölge, nüfusa oranla en fazla vakanın görüldüğü yer oldu. Haziran’da ABD'de Koronavirüs'ün ekonomik yansıması, işsizlik maaşı başvurusunda bulunanların sayısının 43 milyona dayanarak tarihi bir rekor kırmasıyla iyice ortaya çıktı.

- Uluslararası Çalışma Örgütü'nün (ILO) verilerine göre dünya çapında koronavirüse karşı alınan önlemler nedeniyle gemilerde yaklaşık 200 bin denizci mahsur kalmıştı. ILO, durumun çok sayıda personel için giderek kötüleştiğini, görev süreleri çoktan dolmasına rağmen dört aydır evlerine dönemeyen mürettebatın kontrat süreleri uzatılarak çalışmaya devam ettiğini kaydetti.

- Koronavirüs salgınıyla mücadele kapsamında alınan kısıtlayıcı tedbirlerin dünya genelinde kademeli olarak hafifletildiği dönemde, Imperial College London’da yapılan bir araştırma, Avrupa’daki önlemlerin yaklaşık 3 milyon insanın hayatını kurtarmış olabileceğini ortaya koydu. Buna karşılık, İngiltere’de korona virüsü salgını sırasında çok sayıda yaşlının evlerinde tek başına öldüğü ve bazılarının cesetlerinin ancak iki hafta sonra bulunduğu ortaya çıktı. Guardian gazetesinin haberine göre, mart, nisan ve mayısta yani bahar aylarında 700 kişi evlerinde ölü bulunmuştu.

- Haziran ayının son gününde dünya çapında vaka sayısı 10.182.385 ölen sayısı da 502.291’e yükseldi. Türkiye’de ise ay sonunda vaka sayısı 199.906’e, ölü sayısı da 5.131’e yükseldi.

- Bianet’in derlediği kadın cinayetleri raporuna göre, erkekler, Haziran’da 21 kadını öldürdü.

Ayın sözü:

“Açıkçası, iklim adaletsizliği ile ırk adaletsizliği birbirinden ayrı iki dava gibi görünmüyor artık.”

Ünlü oyuncu ve aktivist Jane Fonda, günümüzde sokaklarda 1960'lardaki isyanlardan farklı, daha geniş çaplı bir enerji olduğunu söylüyor. (New Yorker)

Temmuz

Dünya:

- Rusya’da, Devlet Başkanı Vladimir Putin’in iki kez daha devlet başkanlığına adaylığını koyabilmesinin önünü açan anayasa değişikliği, yapılan referandum ile kabul edildi. Yüzde 65 katılımlı referandumda, seçmenlerin yüzde 77,9’u “evet” oyu kullandı. Böylece, 2024 yılında görev süresi dolacak olan Putin’in, 2036 yılına kadar görevde kalabilmesinin ve dünyanın en uzun ömürlü devlet başkanı olmasının da önü açılmış oldu.

- ABD'de George Floyd'un gözaltında ölümü ile ilgili tutuklanan 3 polis memuru da kefaletle serbest bırakıldı. Floyd’u boynuna basarak öldüren polis memurunun tutukluğu ise bir süre daha devam edecekti. Başkan Trump, 4 Temmuz Bağımsızlık Günü’nde büyük bir ziyafet verdi. Bundan bir gün önce ise Güney Dakota’da yerli halklara ait Rushmore Dağı'nda bir konuşma yaptı. Ülke ırkçılık karşıtı eylemlerle sarsılır, konfederasyon liderlerinin heykelleri yıkılırken Trump’ın, ABD kurucu liderlerinin dev heykellerinin kazındığı Rushmore’a gitmesi büyük tepki çekti. ABD’de Siyahların eylemleri sürerken Trump polislerin siyahlardan çok beyazları öldürdüğünü de söyleyecekti ama aynı gün Washington Post bilgi doğrulama ekibi, Başkanın 2017’den itibaren 20 binden fazla yalan beyanda bulunduğunu açıklayacaktı. 

- Hong Kong’da demokrasi eylemleri ay boyunca devam ederken, dünyada eşine nadir rastlanan bir olay da cereyan etti ve Hong Kong demokrasi aktivistleri tarafından yazılan kitaplar şehrin kütüphanelerinden kaybolmaya başladı! Kitaplarına artık ulaşılamayan yazarlar arasında şehrin önde gelen genç aktivistlerinden Joshua Wong ve demokrasi yanlısı milletvekili Tanya Chan da bulunuyordu.

- Uzak Asya’dan Yakın Doğu’ya gelirsek Temmuz’da Ortadoğu da çok hareketliydi. Filistinliler Gazze ve Batı Şeria’da Trump’ın “barış vizyonu”na karşı eylemler düzenledi. Floyd eylemlerine gönderme yaparak Filistinlilerin Hayatı Önemlidir dövizleri taşıdılar. İsrail’de hükümet ortağı ve Savunma Bakanı Benny Gantz, Batı Şeria’nın ilhakı konusunda hükümete karşı çıktı. 

- Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi "Fransa'nın mültecilere insan onurunu aşağılayan kötü koşullar sunduğuna" hükmetti. Üç mültecinin devlete karşı açtığı davada Mahkeme, davacılara maddi tazminat ödenmesini hükme bağladı. Fransa yönetimi, kararın kendilerini bağlayıp bağlamayacağı hakkında yorum yapmadı.

- Azerbaycan ile Ermenistan arasında sınır ihlali gerekçesiyle birkaç hafta süren çatışmalar yaşandı. Dağlık Karabağ’ın çok uzağında, aslında pek de ihtilaflı olmayan bölgede gerçekleşen ve iki tarafın da birbirini suçladığı çatışmalarda biri Azeri general ve çoğu Azerbaycan askeri olan 19 asker hayatını kaybetti. Çatışmalarda sivil ölümler de yaşanırken Bakü’de Ermenistan karşıtı eylemler yapıldı.

- ABD Yüksek Mahkemesi, Oklahoma'nın yarısının yerli toprakları olduğunu onayladı ve bir cinayet davası sırasında olayın geçtiği yerin yerli halka ait olduğunu belirtirken, tarihî bir karara imza atmış oldu. Çünkü böylece yerli Amerikalılar çok uzun yılların ardından ilk defa toprak anlaşmazlıkları konusunda ABD'de kesin bir hukuki zafer kazanmış oluyorlardı.

- ABD yüksek yargısından sonra dünya zenginlerinden de eşitlikçi bir hamle geldi. Yedi ülkeden milyonerler, korona krizi nedeniyle servetlerinin daha fazla vergilendirilmesi çağrısı yaptı. Çoğu ABD’li 83 milyoner, kaleme aldıkları açık mektupta, "Lütfen, lütfen bizi vergilendirin. Doğru olan bu. Tek seçeneğimiz bu. İnsanlık, paramızdan daha önemli" diye yazdılar. 

- On binlerce Polonya’lı kadın, hükûmetin aile içi şiddeti önleme ve şiddetle mücadele konusunda İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme planlarını protesto etmek için sokaklara döküldü. Yine Polonya’da bazı şehirler kendilerini arka arkaya Gay-Free Zone yani Eşcinsellerden Arınmış Bölge ilan etti. Bunun üzerine bu şehirlerin Hollanda ve diğer ülkelerdeki kardeş şehirleri, bu şehirlerarası işbirliğinden çekildiklerini duyurdu.

- ABD’de Public Accountability Initiative (Kamuya Hesap Verin Girişimi) adlı kuruluşun hazırladığı araştırma raporu, birçok şehirdeki polis vakıflarının Chevron, Shell ve Wells Fargo gibi fosil yakıt şirketlerince fonlandığını ortaya koydu. İklim krizinin sorumlusu olan şirketlerin iklim aktivistlerine ve beyaz olmayanlara yönelik polis baskısının da arkasındaki güçlerden biri olduğu da kanıtlanmış oldu.

Türkiye:

- Temmuzda büyük bir mülteci trajedisi oldu. İran üzerinden Türkiye’ye giriş yapan Afgan, Pakistanlı ve İranlı mültecileri taşıyan tekne Van Gölü’nde battı. 60 mülteci hayatını kaybetti.

- TBMM’ye sunulan çoklu baro yasasına karşı binlerce avukat birçok ilde eylemler ve yürüyüşler gerçekleştirmeye devam etti. Merkez olarak Ankara’da ülkedeki tüm avukatların davet edildiği Savunma Mitingi’nde olaylar çıktı, polis baskısı görüldü. Tüm itirazlara rağmen yasa meclisten geçirildi. Büyükşehirlerde birden fazla baronun kurulmasına izin çıkmış oldu. 

- Uludağ Üniversitesi, Türk Tabipleri Birliği (TTB) Covid-19 İzleme Grubu Üyesi Halk Sağlığı Uzmanı Prof. Dr. Kayıhan Pala hakkında soruşturma açtı. Pala suçlamaya konu olan söyleşisinde, “Türkiye’de henüz salgının tepe noktasını görmediğimizi düşünüyoruz” demişti. Bunun üzerine Bursa Valiliği tarafından yapılan “halkı yanlış bilgilendirdiği” ve “paniğe yönlendirici açıklamalar yaptığı” ihbarını değerlendiren Bursa Cumhuriyet Başsavcılığı soruşturmanın sonunda “görevsizlik” kararı verdi. Ancak savcılık, soruşturma dosyasını bu kez Uludağ Üniversitesi’ne gönderdi ve üniversite yönetimi de Pala hakkında soruşturma başlattı.

- Büyükada davasında 4 hak savunucusuna hapis cezaları verildi. Açıklanan kararda Taner Kılıç'a 6 yıl 3 ay, Günal Kuşun, İdil Eser, Özlem Dalkıran'a 2 yıl 1 ay hapis cezası verildi. Nalan Erkem, İlknur Üstün, Ali Gharavi, Peter Steudtner, Veli Acu, Nejat Taştan ve Şeyhmus Özbekli hakkında beraat kararı verildi.

- Ülkede yaz mevsiminin en büyük facialarından biri meydana geldi. Sakarya'nın Hendek ilçesindeki havai fişek fabrikasındaki patlamada yedi işçi hayatını kaybetti. Soruşturmada fabrikada daha önce de ölümlü patlama ve kazaların yaşandığı ortaya çıktı. Kazadan sadece birkaç gün sonra bu kez de fabrikada kalan malzemeyi imha etmeye götüren kamyon patladı. İçişleri Bakanlığı patlamanın malzemeyi kamyondan indirme esnasında gerçekleştiğini belirtilirken, 3 jandarma hayatını kaybetti. Olayın ardından İstanbul ve İzmir Büyükşehir Belediyeleri artık etkinliklerde havai fişek kullanmayacaklarını açıkladılar.

- Temmuz’da Ayasofya’nın yeniden ibadete açılması önemli bir gündem konusu haline geldi. Danıştay, tartışmalar sırasında aldığı kararla Ayasofya’nın müze olmaktan çıkarılıp cami olarak kullanılmasının yolunu açtı. Ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan, yapının Diyanet İşleri Başkanlığı’na devrini içeren kararnameyi imzaladı. Vatikan, Rus Ortodoks Kilisesi ve dünya liderleri karara tepki gösterdi. Ayasofya’da kılınan ilk Cuma namazına bizzat Erdoğan da katıldı ve bu namaza 350 bin kişinin katıldığını duyurdu.

- TCK 103 Cinsel İstismar Affına Karşı Kadın Platformu'nun çağrısıyla 30’u aşkın kentte kadınlar, istismar faillerine af getirecek olan yasa tasarısı ile İstanbul Sözleşmesi'nin geri çekilmek istenmesine karşı alanlara çıktı. İstanbul Sözleşmesi’nden çıkılması veya Sözleşme’de değişiklik yapılması Temmuz boyunca yoğun şekilde tartışıldı. Kadın örgütleri sokaklara indi. AKP içinde kadın vekiller ve kadın örgütleri, TÜSİAD sözleşmeyi savunanlar safında yer aldı. 

- İstinaf mahkemesinin bozma kararının ardından yeniden görülen Man Adası davasında CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun, Cumhurbaşkanı Erdoğan ve yakınlarına 556 bin lira tazminat ödemesi kararı verildi.

- Şırnak’ta 10 yaşında bir çocuğa tecavüz girişimi sırasında vatandaşlar tarafından bir uzman çavuşun yakalanmasının ardından Batman’da da bir uzman çavuşun 17 yaşındaki bir kız çocuğuna 20 gün boyunca tecavüz ettiği iddiası kızın intihar etmesi üzerine ortaya çıktı. Ancak uzman çavuş Musa Orhan’ın tutuksuz yargılanması kamuoyunda büyük yankı uyandırdı. Kadın örgütleri aylar süren dava sürecini takip etti ve eylemler düzenledi. 

- 7 gencin öldürüldüğü Bahçelievler Katliamı’ndan hüküm giyen Haluk Kırcı, katıldığı canlı yayında olay hakkında “Katliam değildi, intikamdı” ifadelerini kullandı.

- Muğla’da öldürülüp yakılan Pınar Gültekin cinayeti sonrası ülkenin dört bir yanında kadınlar sokaklara indi. Protesto eden kadınlara İzmir’de polis şiddet uyguladı. 

İklim-Çevre:

- ABD bölge mahkemesi, Dakota Erişim Boru Hattı'nın 5 Ağustos'a kadar kapatılıp petrolün boşaltılmasını emrederek Yerli hareketinin ve iklim aktivistlerinin büyük bir zafer kazanmasını sağladı. Bir başka zafer haberi de Atlantic Coast Boru Hattı projesinden geldi. Yıllardır boru hattına karşı verilen mücadele sonucu, artan maliyet ve geciken yapım süreci nedeniyle projenin iptal edildiği açıklandı. Aynı günlerde iklim hareketi ve yerli halkları açısından üçüncü bir zafer haberi de yıllardır yapımına karşı mücadele verilen Keystone XL Boru Hattı projesinden geldi. ABD Yüksek Mahkemesi, Trump yönetiminin uzun süredir ertelenen projeyi başlatmak için yaptığı teklifi reddederek inşaatın başlamasına izin vermedi.

- Koronavirüsün ilk görüldüğü yer olan Wuhan’ı sel felaketi vurdu. En az 121 kişi öldü veya kayboldu, 875.000'den fazla kişi de tahliye edildi.

- Bir araştırma sonucuna göre yarısından fazlası insan kaynaklı olan atmosferdeki metan gazı oranı tehlikeli şekilde yükselmekteydi. Yılda 50 milyon ton metan gazı atmosfere karışıyordu. Araştırmaya göre sanayi devriminden bu yana atmosferdeki karbondioksit miktarı 1,7 kat artarken metan 2,6 kat artmıştı. 

- Nature dergisinde çıkan bir araştırmaya göre ise Güney Kutbu’nun her on yılda 0,6 derece ısınarak dünya ortalamasından 3 kat hızlı ısındığı ortaya çıktı. Bilim insanları Pasifik sularındaki ısınma sonucu Antarktika’ya sıcak su ve rüzgâr akışının bunun sebebi olduğunu ortaya koymaktaydılar.

- Hindistan'ın Assam eyaletinde ve komşu Nepal'de meydana gelen şiddetli sel, en az 200 kişiyi öldürdü ve milyonları yerinden etti; bu da koronavirüsün yayılmasını durdurma çabalarını ciddi şekilde engelledi. Assam'da şiddetli muson yağmurları Brahmaputra Nehri'nin kıyılarını patlatarak 2.000'den fazla köyün sel ve çamur kaymalarıyla kuşatılmasına ve iki hafta içinde 2.75 milyon insanın yerinden edilmesine neden olmuştu. Ayrıca Bangladeş, on yıllardır görülmüş en uzun süreli muson seline maruz kaldı. Bangladeş, Nepal ve kuzeydoğu Hindistan'da sel felaketlerinde 550 kişi öldü ve 9.6 milyon kişi felaketten etkilendi.

- Antarktika'daki deniz tabanından ilk aktif metan sızıntısı bilim insanları tarafından ortaya çıkarıldı. Donmuş su altı depolarından veya donmuş toprak bölgelerinden metan salımı, bilim insanlarını en çok endişelendiren önemli devrilme noktalarından biri.

- Çanakkale'nin Gelibolu ilçesinde çıkan ve birkaç gün süren orman yangınında 450 hektar orman kül oldu. Cudi dağı günler boyunca yandı. İtfaiyenin yangına müdahale etmesine güvenlik gerekçesiyle izin verilmedi. Yangını güvenlik güçlerinin başlatmış olabileceği iddia edildi. Aynı günlerde Diyarbakır’ın Lice ilçesinde çıkan orman yangınında 5 mahalle arasındaki 600 hektarlık alan yandı.

Covid-19:

- Brezilya’nın aşırı sağcı Başkanı Jair Bolsonaro, koronavirüs testinin pozitif çıktığını televizyonda canlı olarak duyurdu. Yine canlı yayında DSÖ tarafından kullanımı durdurulan hidroksiklorokin hapını içti. Birkaç gün sonra da iyi olduğunu göstermek için muhabirlerin önünde maskesini çıkardı. Bunun üzerine Brezilya Gazeteciler Birliği, Bolsonaro’ya gazetecilerin sağlığını riske atmaktan dava açacağını duyurdu.

- Dardanel ton balığı fabrikasında çok sayıda işçide koronavirüs görülmesi üzerine fabrika 14 günlüğüne karantinaya alındı. İlk kez yaşanan uygulamada tüm işçiler fabrikada kalmaya zorlanırken üretime devam edildi. DİSK/Gıda-İş Sendikası “kapalı çalışma” denilen uygulama için “Bu şekliyle bu fabrika bir çalışma kampına dönüştürülmüştür. Görüyoruz ki 21. yüzyılda işçilerin bir prangaları eksik” dedi.

- Temmuz ayının son gününde dünya çapında vaka sayısı 17.117.101’e ölen sayısı da 665.162’ye yükseldi. Türkiye’de ise ay sonunda vaka sayısı 230.873’e, ölü sayısı da 5.691’e yükseldi.

- Bianet’in derlediği kadın cinayetleri raporuna göre, erkekler Temmuz'da 32 kadını öldürdü

Ayın sözü:

“Anlattık, dinlemediniz. Başkentimize geldik, yürütmediniz. Adalet Komisyonuna almadınız, görüşmediniz. Basın yayınladı, ekranlarını kararttınız. Sosyal medyada göründük, kapatmaya kalktınız. Miting çağrısı yaptık, yasak koydunuz. Haberiniz olsun: vazgeçmeyeceğiz!”

3 Temmuz’da Baroların çağrısıyla 14.00’da Ankara’da yapılacak “Savunma Mitingi” öncesi gelen Ankara’da eylem yasağına karşı baro başkanlarının açıklaması. (Gazete Duvar)

Ağustos

Dünya:

- Ağustos ayında Akdeniz bölgesinde havalar âniden ısındı. Yunanistan ve Türkiye arasında aylar boyunca sürecek Navtex krizi başladı. Türkiye fosil yakıt arama gemilerini Ege ve Akdeniz’e gönderdi. Yunanistan da savaş gemilerini bölgeye gönderdi. Akdenizde askeri gerilim tırmanışa geçti. Yunanistan fırkateyni Limnos ile fosil yakıt arayan Kemal Reis gemisi çarpıştı. 

- Lübnan’da Beyrut Limanında depoda tutulan 2 bin 750 ton amonyum nitrat patladı. 200 kişi hayatını kaybetti, 6 binden fazla insan yaralandı. Patlamadan dört gün sonra Şehitler Meydanı'nda başlayan, 'Öfke Günü' protestoları kente yayıldı. Birçok bakanlık binası göstericiler tarafından işgal edildi.  Gösteriler haftalarca sürecekti.

- Ağustos’ta dünyanın bazı bölgelerinde seçim sıkıntısı da yaşanıyordu. Bolivya'da genel seçimlerin salgın nedeniyle ertelenmesini reddeden on binlerce kişi sokaklara döküldü. Belarus’ta gerçekleşen Başkanlık seçimlerinde ülkeyi 1994 yılından beri yöneten Lukaşenko’nun seçimleri %80 çoğunlukla kazandığı ilan edildi. Aday olan üç kişinin de hapse atılması sonrası, adaylardan birinin eşi Svetlana Tikhanovskaya aday olduğunu açıklamıştı. Sonuçlarının açıklanmasının ardından kitle gösterileri başladı.

- Rusya’da muhalif siyasetçi Navalni, Tomsk kentinden Moskova'ya yaptığı uçak yolculuğu sırasında zehirlendi. Navalni daha sonra iyileşerek siyasete geri dönecekti.

- Ağustos sıcağında Afrika, kana ve darbeye boğulmuştu. Güney Sudan’da bir askerin, bir gencin başındaki kırmızı şalı çıkarmasını istemesi ve gencin bunu reddetmesi üzerine askerlerle halk arasında silahlı çatışma çıktı, şiddet olaylarında en az 118 kişi öldü. Batı Afrika ülkesi Mali'de ise askerler darbe yapıp yönetime el koydu.

- Gelişmiş Batı’da eşitsizlik adeta ayyuka çıkmaktaydı. ABD'nin en zengin 12 kişisinin serveti, koronavirüs salgını döneminde 1 trilyon doları aştı. Bu, 6 ayda yaklaşık yüzde 40'lık bir artışa tekabül ediyordu. Ama aynı dönemde eşitlikçi girişimler de belki en beklenmedik yerlerde yeşermekteydi. Papa Françesko’yu Buenos Aires başpiskoposu olarak görev yaptığı dönemden tanıyan rahibe Mónica Astorga Cremona tarafından zor durumdaki trans kadınlara konut projesi Ağustos’ta hayata geçirildi. Cremona, 40-70 yaşları arasındaki 12 trans kadına konaklama imkânı sunmak amacıyla manastır arazisinde bir apartman inşa ettirdi.

- George Floyd eylemlerinin sürdüğü ABD’de bu sefer de Jacob Blake ismli siyah yurttaş ABD polisi tarafından 7 el ateş edilerek vuruldu. Bir kez daha onbinlerce kişi sokaklara indi. Yeni Zelanda'da 2019’da iki camiye saldırı düzenleyerek 51 kişiyi katleden, 40 kişiyi de yaralayan Brenton Tarrant bu ay ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırıldı.

- Dünya Sağlık Örgütü, Yemen'de 2019'dan Haziran 2020’ye kadar 17 bin 831 çocuğun tedavi edildiğini kaydederken, Yemen'de yaklaşık 2 milyon çocuğun akut yetersiz beslenme çektiğini de vurgulamaktaydı. BM’ye göre Yemen'de, nüfusun yüzde 80'i insani yardım ve korumaya ihtiyaç duymaktaydı.

Türkiye: 

- Ağustosta gündemin ön planında Kadınlar ve İstanbul Sözleşmesi vardı. Tartışma sürerken Cumhurbaşkanı’nın kızı Sümeyye Erdoğan’ın kurucuları arasında olduğu Kadın ve Demokrasi Derneği (KADEM) İstanbul Sözleşmesi’ni savundu. Ancak, LGBTİ+'ları da “neslin devamı için tehdit” diyerek hedef gösterdi. İstanbul Sözleşmesi'nin hedef alınmasının ardından 5 Ağustos’ta kadınlar alanlarda bir araya geldiler ve birçok şehirde "Haklarımızdan vazgeçmiyoruz, İstanbul Sözleşmesi'ni uygula" diyerek sokağa çıktılar. 

- Lübnan’ın başkenti Beyrut’taki patlamanın ardından kenti ziyaret eden Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, “Ben Türk’üm, ben Türkmen’im diyen soydaşlarımıza Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığı vereceğiz. Bu, Cumhurbaşkanımızın bizlere talimatıdır” ifadelerini kullandı. HDP Diyarbakır Milletvekili Garo Paylan, soru önergesi vererek, “Çok kimlikli Beyrut’ta ırkçılık yapmaktan utanmadınız mı?”, ve “Türkiye, Türk soyluların cumhuriyeti midir?” sorularına Çavuşoğlu’nun yanıt vermesini istedi.

- Çağdaş Hukukçular Derneği üyesi avukat Ebru Timtik adil yargılanma hakkı için başladığı ölüm orucunun 238. gününde hayatını kaybetti. Aynı gerekçeyle ölüm orucunu sürdüren Aytaç Ünsal’ın sağlık durumu nedeniyle tahliye edilmesi talepleri kamuoyunda yükseldi.

Covid-19:

- ABD Başkanı Trump dünya tıp tarihine geçecek bir açıklama yaparak,  "Daha az test yapsaydık, daha az vaka olurdu" dedi. Yunanistan’da ise Sakız Adası’ndaki Vial mülteci kampında ilk koronavirüs vakasının tespit edildiğini açıkladı. 3 bin 800 kişinin kaldığı kamp, bunun üçte birini barındırabilecek şekilde inşa edilmişti.

-BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, salgın döneminde 160 küsur ülkede 1 milyardan fazla sayıda öğrencinin okullarından uzak kaldığını, dünya genelinde en az 40 milyon öğrencinin de okul öncesi eğitimden mahrum kaldığını ve bunun nesiller arası bir eşitsizlik felaketine dönüşebileceğini söyledi.

- Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı'nın (UNDP) desteğiyle hazırlanan kapsamlı bir araştırma, Türkiye'de Covid-19 krizinin toplumsal cinsiyete dayalı iş bölümü üzerinde değişikliklere neden olduğunu ortaya koydu. Buna göre salgın döneminde kadınların hem hane içi ücretsiz alanda hem de ücretli çalışma alanında çalışma saatleri ve işyükü artmış, erkeklerinse toplam ortalama günlük iş yükü azalmıştı.

- Hollanda'da yaklaşık 40 vizon çiftliğinde koronavirüsünün insanlara geçmesi sebep gösterilerek milyonlarca vizonun zehirli gazla katledilmesine başlanmıştı. Daha sonra sayı 15 milyonu bulacaktı. Çin’de ise tescilli vaka sayısı azalınca, uçuş sefer sayısı büyük bir hızla artmış, Ağustos sonu itibarıyla sivil havacılıkta günlük uçuş sayısı 13 bini aşarak, salgın öncesindeki seviyenin yüzde 90’ına ulaşmıştı.

İklim-Çevre:

- Ağustos ayı bilim insanlarının iklim, kuraklık, kirlenme konularında dünyanın tüm liderlerine ağır uyarılar içeren raporlarının kol gezdiği bir ay oldu. Scientific Reports adlı bilim dergisinde yayımlanan bir araştırmaya göre gezegenin sıcaklık artışı bu yüzyılın sonuna kadar 2 derecenin altında tutulsa bile, deniz seviyesinin yükselmesi ve kasırgaların şiddeti artmaya devam edecek, çünkü buzulların erimesi daha yüzlerce yıl sürüp gidecek.

- Bir başka raporda, kömürlü termik santral sayısının 2020’nin ilk altı ayında ilk kez düşüşe geçtiği, endüstri döneminin başlangıcından bu yana ilk kez, açılan kömür santralinden daha fazlasının kapandığı açıklandı.

- Türkiye’de Temiz Hava Hakkı Platformu, ‘Kara Rapor 2020: Hava Kirliliği ve Sağlık Etkileri’ başlıklı çalışmasını yayınladı. Ürkütücü uyarıları içeren rapora göre, ülkede hava kirliliği, elde yeterli veri olan 51 ilin yüzde 98’inde, yani neredeyse tamamında Dünya Sağlık Örgütü sınır değerlerinin üzerinde gerçekleşmişti! Hava kirliliği, trafik kazalarının 6 kat fazlası ölüme yol açıyordu!

- Carleton Üniversitesi araştırması, Kanada Arktik bölgesindeki son bozulmamış buz tabakasının çöktüğünü ve Temmuz ayı sonunda iki gün içinde %40'ından fazlasını kaybettiğini bildiriyordu. Nature Climate Change’te yayınlanan araştırmaya göre 2035 yılında Arktik bölgesinde hiç buzul kalmayabilirdi. 

- Ohio Üniversitesi araştırmacıları Grönland’daki buzulların devrilme noktasını aştığını, artık buzlanmanın asla erimenin önüne geçemeyeceği açıkladı. Dünyanın en büyük ikinci buz tabakasının, küresel ısıtma şu an durdurulsa da erimeye devam edecek olması, insanlığın bugüne kadar aldığı en kötü haberlerden biriydi. 

- Dünya üzerinde şu ana dek ölçülen en yüksek sıcaklık, 54,4 C olarak California'daki Ölüm Vadisi Ulusal Parkı'nda kayıtlara geçti. Eski rekor da, yine Ölüm Vadisi'nde, 2013'te kaydedilmişti. Aynı günlerde Japonya’nın başkenti Tokyo’da ise yüksek sıcaklıklar nedeniyle Ağustos ayında 79 kişi hayatını kaybetti.

- "Cumhurbaşkanı Erdoğan Akdeniz'de ve Karadeniz’de tespit edilen doğalgaz kaynaklarını Türkiye halkına “müjde” olarak duyurdu. 

- Britanyalı bilim insanlarının uydu görüntülerinden yaptığı araştırmaya göre dünya 30 yılda 28 trilyon ton buzulunu kaybetmişti. Araştırmanın müellifleri, yüzyılın sonunda okyanusların 1 metre yükselebileceğini ve her bir santim yükselmenin yaklaşık 1 milyon insanın yerini-yurdunu terk etmesi anlamına geldiğini söylüyorlar.

- Ardı arkası kesilmeyen aşırı yağışlar Sudan’da bir ayda üç felakete sebep oldu. Yüzlerce kişi hayatını kaybetti yüz binlerce kişi evsiz kaldı. Laura Kasırgası ABD’yi vurdu, 16 kişi hayatını kaybetti. Muson yağmurları yüzünden Bangladeş’in dörtte biri sular altında kaldı. Çin’in  Yangtze nehrinin içinden geçtiği  Sichuan eyaletinde, şiddetli yağış ve sel yüzünden 100 binden fazla kişi tahliye edildi. UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan 1200 yıllık Buda heykelinin bir kısmı sular altında kaldı. Giresun'da etkili olan sağanak yağış yüzünden büyük bir sel felaketi yaşandı. Trajedide 16 kişi hayatını kaybetti.

- Aşırı sıcak geçen temmuz ayında Amazon yağmur ormanlarında çıkan 6803 yangın bir önceki yılın temmuzuna göre %28 artış gösterdi. Arjantin’de çıkan yangın ise bir aydır söndürülebilmiş değildi. Türkiye’de ise sadece bir gün içinde 11 ilde 14 orman yangını meydana geldi.

- Ağustos başında tarihin en büyük Kaliforniya Yangınları başladı. Kasım ortasına kadar süren yangınlarda 5 milyon hektar ormanlık alan yandı. 9 binden fazla noktada gerçekleşen yangınlarda 500 bin kişi evlerini terk etmek zorunda kaldı. Dumanlar Avrupa kıtasına kadar ulaştı, 22 megatondan fazla karbon atmosfere yayıldı. San Francisco’da güneş ışığının sızmasına izin vermeyen dumanlar tüm şehrin üstünü kapladı, distopya filmlerini andırır biçimde kentin üstünde gökyüzü kızıla büründü. Yangınlarda 31 kişi hayatını kaybetti. Daha önce ilk kez 2018’de yine Kaliforniya’da görülen alev hortumları (Firenado) bu yangınlar sırasında da kaydedildi. 

- İngiltere’de 1 Eylül’de başlayacak Yokoluş İsyanı eylemleri öncesinde XR kurucularından ve yakın zamanda Beyond Politics Partisi’ni kuran Roger Hallam tutuklandı. Pulitzer ödüllü gazeteci ve yazar Chris Hedges bu konuda yazdığı makalede Hallam’ın katıldığı beş kişilik gizli zoom toplantısında Yeşiller Partisi üyesinin toplantıyı kaydederek polise verdiğini ve Hallam’ın bu nedenle hapse girdiğini yazdı.

- Ağustos ayının son gününde dünya çapında Koronavirüs vaka sayısı 25.162.019’a ölen sayısı da 846.358’e yükseldi. Türkiye’de ise ay sonunda vaka sayısı 270.133’e, ölü sayısı da 6.370’e yükseldi.

- Bianet’in derlediği kadın cinayetleri raporuna göre, erkekler, Ağustos'ta 31 kadını öldürdü.

Ayın Sözü

“Eğer iklim değişikliğine inanmıyorsanız, Kaliforniya'ya gelin.”

Tarihinin en büyük yangın felaketini yaşayan Kaliforniya’da Vali Gavin Newsom bu sözleri paylaştı. (BBC Türkçe)

Eylül

Dünya:

- Almanya'da mültecilere yardım organizasyonları Alman Federal Meclisi önüne 13 bin boş sandalye yerleştirdi. Yapılan açıklama boş sandalyelerin, "Moria ve AB dış sınırlarındaki diğer tüm aşırı dolu kamplardaki sığınmacıların kabul edilmesi talebi için bir sembol olduğu" ifade ediliyordu. Kamuoyu baskısı üzerine Almanya Midilli adasından bin 500 sığınmacı alacağını açıkladı.

- Brown Üniversitesi Savaş Maliyetleri Projesi’nin yayınladığı rapora göre, ABD'nin 2001’den beri süregelen "Terörle Savaş"ı, Orta Doğu, Afrika ve Asya'da 8 ülkeden 59 milyon insanı zorla yerinden etmişti.

- ABD’de Portland’ta süren Siyahların Hayatı Önemlidir eylemi sırasında gösteri karşıtı silahlı bir paramiliter, göstericiler tarafından açılan ateş sonucu öldürüldü. Vice News’a röportaj veren eski asker Michael Reinoehl, paramiliterlerin saldırısına karşılık verdiğini söyledi. Bu açıklamadan saatler sonra gerçekleşen polis baskını sırasında Reinoehl, evinin önünde silahsız olarak dururken öldürüldü. Trump’ın “sadece 15 dakika sürdü ve işi bitti” dediği olay, ırkçılık karşıtları tarafından infaz olarak görüldü.

- Wikileaks kurucusu Julian Assange’ın duruşmaları Londra’da başladı. Salgın nedeniyle çok sayıda gazeteci duruşmaya alınmadı. Davaya müdahil olan ABD onun ABD’ye iadesini istedi. Sağlık durumu oldukça kötü olan Assange’ın avukatları tahliye talep ederken, partneri Stella Moris onun serbest bırakılması için kampanya başlattı. 160'tan fazla dünya lideri, politikacı ve diplomat Assange'ın, tutulduğu hapishaneden çıkarılmasını, ABD'ye iade edilmemesini talep eden bir açık mektup yayınladı.

- Uluslararası Af Örgütü'nün paylaştığı yeni bir rapor, Arakanlı Müslümanlara (Rohingya) yönelik katliam haberleriyle adını duyuran Myanmar ordusunun küresel ticari bağlantılarını ortaya koydu. Myanmar ordusunun, madencilik, bira, tütün, hazır giyim ve bankacılık sektörleri dahil birçok alanda örtülü faaliyetler sürdürdüğünü ortaya koyan raporda Myanmar Economic Holdings Limited’in (MEHL) uluslararası ortakları bulunduğu ve şirketten yüksek oranlarda gelir topladığı açıklanıyordu.

- Gene bu ay, BM tarafından yapılan bir çağrı ile yeni bir küresel günümüz oldu: 29 Eylül Uluslararası Gıda Kaybı ve İsrafı Hakkında Farkındalık Günü. Açıklamada dünya gıda üretiminin üçte birinin çöpe gittiği, bunun dünya kaynaklarını israf etmesi yanında küresel ısınmaya da yol açtığı vurgulanıyordu. Çöpe giden gıdalar çürüyüp metan gazı çıkarıyordu ve bu da sera gazlarının % 8 ilâ % 10 kadarına denk geliyordu. Yine bu günlerde, tarihte yalnızca ikinci kez, Atlantik Okyanusu'nda aynı anda beş tropikal kasırga birden oluştu. Kasırgalar okyanus adalarını, Latin Amerika ülkelerini ve ABD’yi vurdu. 

- New York Times’ın yaptığı araştırma ile ABD Başkanı Trump’ın 11 yıl boyunca hiç federal gelir vergisi ödemediği ve 2017 vergi döneminde yani Başkanlığı sırasında da toplamda sadece 750 dolar gelir vergisi ödediği ortaya çıktı. Trump’sa, hiçbir kanıt göstermeksizin, milyonlarca dolar vergi ödediğini söyledi.

- ABD'de liberal değerlerin önemli simgeleri arasında görülen Yüksek Mahkeme Yargıcı Ruth Bader Ginsburg’un ölümünün ardından Başkan Trump kendi adayını da ilan etti. Trump’ın adayı kürtaj karşıtı ve fosil yakıt şirketlerine olan yakınlığıyla bilinen, tarikat üyesi Amy Coney Barrett idi.

- Avustralyalı bir düşünce kuruluşu, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde Müslüman Uygur Türklerini gözaltında tuttuğu 380 kamp inşa ettiğini, onlarca kamp inşaatının da iki yıldır devam ettiğini açıkladı.

- Ermenistan ile Azerbaycan arasında, tartışmalı Dağlık Karabağ bölgesinde başlayan ve tarafların birbirini suçladığı çatışmalar bu ay gerçek bir savaşa dönüştü. Azerbaycan ordusu eskiden kendisine ait olan reyonlara harekât başlattı. İki ülke de seferberlik ilan etti. Suriye İnsan Hakları Gözlemevi, Türkiye'nin cihatçı grupları Suriye'den Azerbaycan'a taşıdığını iddia etti. İki ülke arasında savaş devam ederken Kumkapı'da Türkiye Ermenileri Patrikhanesi'nin yakınında milliyetçi gruplar Azerbaycan ve Türk bayraklarıyla gösteri yaptı. Ermeni vatandaşların yoğunluklu olarak yaşadığı Kurtuluş semtinde de milliyetçi yürüyüşler gerçekleşti. Dağlık Karabağ’da başlayan savaş hakkında Mecliste bulunan HDP hariç dört parti ortak bir bildiri yayınlayarak Azerbaycan’ın yanında olduklarını ilan etti.

Türkiye:

- Libya'da hayatını kaybeden MİT personelinin haberleştirilmesine ilişkin davada karar çıktı. Davada, 6 gazeteci beraat etti. Ancak, gazetecilerin üçüne "İstihbarat faaliyeti ile ilgili bilgi ve belgeleri ifşa etmek" suçundan değişen oranlarda hapis cezası verildi. Davada tutuklu yargılanan gazetecilerin ise tahliyesine karar verildi.

- 12. Uluslararası Hrant Dink Ödülleri’nin bu yılki sahipleri 1050 gündür cezaevinde tutulan insan hakları savunucusu Osman Kavala ile Ortadoğu ve Kuzey Afrika genelinde feminist hareketin öncülerinden Mozn Hassan oldu. 

-Eski Ağrı Belediye Başkanı HDP'li Sırrı Sakık'a 5 yıl 10 ay hapis cezası verildi. MİT TIR'larının durdurulmasına ilişkin bilgi ve fotoğrafları yayınladığı gerekçesi ile yargılanan Can Dündar davadasında ise, önce kaçak sayılarak tüm mallarına el koyulmasına karar verildi. Yıl sonunda da 27 yıl 6 ay hapis cezasına çarptırılacaktı. Dündar’ın yaşamakta olduğu Almanya’dan iadesi talep edilecek ama talep Alman yetkililerince reddedilecekti.

- Van’da iki köylü, Osman Şiban ve Servet Turgut gözaltına alındıktan sonra işkenceye maruz kaldıklarını ve helikopterden atıldıklarını belirttiler. Köylülerin kaldırıldığı hastanede hazırlanan raporda “yüksekten düşme” değerlendirmesi yer aldı. Köylüler helikopterden atıldıktan sonra aşağıda bekleyen onlarca asker tarafından linç edildi. Birkaç gün sonra Servet Turgut, yoğun bakım servisinde yaşamını yitirdi.

- 2014 yılında yaşanan 'Kobani olayları' nedeniyle HDP’lilere yönelik operasyon başlatıldı. Aralarında Kars Belediye Başkanı Ayhan Bilgen’in de olduğu 82 kişi gözaltına alındı. 

- Türk Tabipleri Birliği’nin (TTB) 72’nci Büyük Kongresi’nde seçimi, “Yaşamdan, sağlık hakkından, meslek örgütümüzden vazgeçmiyoruz” sloganıyla seçime katılan Etkin Demokratik TTB Grubu kazandı. TTB Başkanlığı’na insan hakları aktivisti ve Adli Tıp Uzmanı Şebnem Korur Fincancı getirildi.

Covid-19:

- Türkiye’de alınan Covid 19 Tedbirleri kapsamında, ülke genelinde meskenler hariç olmak üzere tüm alanlarda maske takmak zorunlu oldu. Türk Tabipleri Birliği, Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikasının (SES) da desteğiyle tüm illerde “Yönetemiyorsunuz, Tükeniyoruz Haftası” ilan etti. 14 ve 18 Eylül tarihleri arasında siyah kurdele takma, yürüyüş ve Covid’den ölen sağlık çalışanları için saygı duruşu gibi eylemler gerçekleştirdi.

- İspanya’da Madrid bölgesinin başkanı Isabel Diaz Ayuso, yeni korona virüsü tedbirlerinin uygulanması için ordudan yardım istedi. Yerel yönetimin, başkent ve çevresinde vakaların arttığı yoksul mahallelerde ordudan destek talep etmesi bölgede protestolara neden oldu. Yoksul bölgelerde ayrımcılık yapıldığını söyleyen yerel sakinler 'zengin mahallelerde bu tedbirlerin uygulanmadığını' dile getirdi.

İklim-Çevre:

- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına bağlı Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MAPEG) 68 ilde toplamda 766 adet maden sahası için ihale başlattı. İhaleye çıkarılacak madencilikle ilgili alanlar, çoğunlukla orman ve mera alanları ile sulak ve verimli tarım alanlarını kapsıyordu.

- Yokoluş İsyanı daha önce ilan ettiği ve 10 gün süren iklim için İsyan hareketini İngiltere’de başlattı. Binlerce aktivist başta Londra olmak üzere çok sayıda şehirde sokakları trafiğe kapattı. Fosil yakıt şirketlerini ve fosil yakıt destekçisi bankalarını bastı. 

- Portekizli altı genç iklim aktivisti Türkiye’nin de dahil olduğu 33 Avrupa ülkesine karşı, saldıkları karbon emisyonları ile iklim değişikliğine sebep olmak ve çocukların geleceklerini olumsuz etkilemek suçlarından dolayı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde dava açtı.

- “I Am Greta” (Ben Greta’yım) belgesel filminin galasının yapıldığı Venedik film festivaline video bağlantısı ile bağlanan Greta Thunberg “Evet, daha fazla bilime ihtiyacımız var. Kesinlikle daha fazla araştırma yapmalıyız. Ancak her şeyden önce ihtiyacımız olan şey, sosyal ortamı, siyasi eylemi değiştirmek için harekete geçmek. … Belki de en faydalı olabileceğim yer burasıdır" dedi. 

- Kuzey Kore’yi vuran şiddetli Maysak Tayfunu, binden fazla ev, çiftlik ve kamusal yapıyı yıktı. Japonya’yı ise Haişen Tayfunu vurdu ve 8 milyon kişi için tahliye emri verildi. 11 eyalette 73 barajın suyu boşaltıldı. 

- ABD Eylül ayı süresince de dev orman yangınlarıyla boğuştu. Yangınlar sadece Kaliforniya değil Oregon ve Washington eyaletlerinde de yaşandı. Toplamda 500 bin kişi evlerini terk etmek zorunda kaldı. Başkan Trump ise orman yangınlarının kötü orman yönetiminden kaynaklandığı iddia etti -- gene.

- Ankara Polatlı'da kum fırtınası gerçekleşti ve en çok çadırlarda kalan mevsimlik tarım işçilerini etkiledi. Bursa’da çok sayıda ilçeyi etkileyen sel felaketi, Adana’da birkaç hafta boyunca büyük orman yangınları yaşandı. Cudi dağındaki orman yangınları üçüncü ayında da devam etti. Balıkesir’in Ayvalık ilçesinde de birkaç gün süren büyük bir yangın felaketi yaşandı.

- Eylül ayında 6. Küresel iklim Grevi gerçekleştirildi. Salgın nedeniyle bir yıl önceki kadar büyük olmasa da dünya çapında 3 bin noktada sokak eylemleri yapıldı. En büyüğü 20 bin kişinin katıldığı Berlin’deki eylemdi. Greta Thunberg ve arkadaşları ise İsveç’te salgın tedbirleri kapsamında 50 kişiyi aşmayan gruplar halinde onlarca noktada eylemler yaptı. İzmir, Tekirdağ ve İstanbul’da sokakta basın açıklamaları ve çeşitli etkinlikler yapıldı.

- Manhattan'ın neredeyse iki katı büyüklüğünde bir buz parçası Grönland'ın en büyük buzulundan koptu ve okyanusa daldı; araştırmacılar ve çevreciler, bunun, rekor kıran Kuzey Kutbu sıcaklığının sonucu olarak gerçekleşen korkunç bir fenomen olarak görülmesi gerektiğini açıkladılar.

- Yunanistan’ı Ianos Kasırgası vurdu. Kasırgada en az üç kişinin öldüğü, bir kişiden haber alınamadığı açıklandı. Kasırga ülkenin orta bölgelerinden geçip Girit adasına ulaşırken, çok sayıda ev ve sokak su altında kaldı. Yaklaşık 5 bin ev ve yollar su altında kaldı, köprüler çöktü.

- BM'nin 75. Yıldönümünde ilk kez bir Genel Kurul çevrimiçi (online) gerçekleştirdi. Toplantıya iklim değişikliği sorunu damgasını vurdu. Marshall Adaları Başkanı David Kabua, ülkesinin BM’ye Eylül 1991’de yani 30 yıl önce üye olduğunu ama devletler derhal harekete geçmezse artık üye olamayacağını çünkü iklim değişikliğinden dolayı ortadan kalkan ilk ülke olacağını belirtti.

- Uluslararası yardım kuruluşu Oxfam'ın araştırması, iklim değişikliğine yol açan sera gazı emisyonlarından en çok dünyadaki zenginlerin sorumlu olduğunu ortaya koydu. 1990-2015 arasındaki sera gazı emisyonlarının gelir gruplarına göre mercek altına alındığı araştırmaya göre, Dünya nüfusunun yüzde 10'una tekabül eden 630 milyon kişi, sera gazı emisyonlarının yüzde 52'sinden sorumluyken, en zengin yüzde 1'lik kesim tek başına yüzde 15'lik emisyona neden olmakta.

- Türkiye’de ise Kazdağları’ndaki madencilik faaliyetlerine karşı 425 gündür nöbette olan yaşam savunucularına sabahın erken saatlerinde jandarma baskını düzenlendi. Müdahale sonrası çok sayıda kitle örgütü Çanakkale Valiliği’ne tepki gösterdi. Tarlaların ortasına kurulmak istenen biyogaz enerji santraline karşı direnen Çapaklı köylülerinin arazileri Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile 'kamulaştırıldı'.

- Eylül ayının son gününde dünya çapında covid-19 vaka sayısı 33.578.623’e ölen sayısı da 1.006.967’ye yükseldi. Türkiye’de ise ay sonunda vaka sayısı 318.663’e, ölü sayısı da 8.195’e yükseldi.

- Bianet’in derlediği kadın cinayetleri raporuna göre, erkekler, Eylül’de 20 kadını öldürdü.

Ayın Sözü

“Bu savaşın kazananı olmaz! Ama kaybedeni, Ermeni ve Azeri halkları olacaktır. Ateşkesin sağlanması için sorumluluk alalım.”

Garo Paylan Ermenistan-Azerbaycan arasında çıkan savaşa dair barış çağrısı yaptı ve Türkiye’nin yangına benzin dökmemesi gerektiğini söyledi. (Independent Türkçe)

Ekim

Dünya:

- Ekim ayı savaş ve barış haberleriyle dopdolu bir şekilde başladı ve sürdü. Ermeni, Gürcü ve Azerbaycanlı onlarca savaş karşıtı aktivist, yazdıkları ortak bir açıklamayla savaşa karşı barış çağrısı yaptı. Dağlık Karabağ savaşında iki defa ateşkes ilan edildi ancak ikisi de birkaç saat içerisinde delindi ve savaş devam etti. 

- ABD Başkanı Donald Trump’ın covid-19 testinin pozitif çıktığı açıklandı. Kısa sürede iyileşen Trump başkan adaylarının ikinci münazara programını iptal etti. Hastanenin önünde resmî makam aracıyla destekçilerinin etrafında tur atıp el salladı, hastaneden çıkar çıkmaz da Beyaz Ev’de basının karşısına geçip ilk iş maskesini çıkardı ve “eskisinden bile iyi olduğunu” söyledi. Seçimlere sadece bir iki hafta kaldığı için de hızla mitinglere koştu. Bu mitinglerde neredeyse herkes maskesizdi. 

- Katolik dünyasının ruhani lideri Papa Françesko, koronavirüs salgınının serbest piyasa kapitalizminin başarısızlığını dünyaya kanıtladığını söyledi. Papa, dünyanın diyalog ve dayanışmayı destekleyen; her ne pahasına olursa olsun savaşı reddeden yeni bir politikaya ihtiyacı olduğunu kaydetti.  Papa’nın Covid-19 sonrası dünya vizyonu, sosyal öğretilerinin temel ögelerini anlattığı ``"Fratelli Tutti" (Hepimiz Kardeşiz!) belgesinde (enciclica) ortaya kondu. Belgede eşitsizlikler yanında ekolojik yıkımdan da bahsediliyordu.

- Yılın en iyi haberlerinden biri bu ay Yunanistan’dan geldi. Aşırı sağcı Altın Şafak Partisi lideri ile yöneticilerinin yargılandığı davada mahkeme, partinin suç örgütü olduğu yönünde karar verdi. Mahkeme başyargıcı Maria Lepenioti, beş yıldan uzun süren davada Altın Şafak kurucu ve lideri Nikos Mihaloliakos'u ve 6 parti üyesini suç örgütü yöneticiliğinden suçlu bulundu. Mahkeme önünde salgına rağmen onbinlerce anti-faşist toplandı ve karar açıklandığında coşkulu tezahürat tüm dünya basınında yer aldı. Karardan bir hafta sonra mahkeme Altın Şafak üyelerine de ağır cezalar verdi. Aralarında 18 eski milletvekilinin bulunduğu 30 kişiye çeşitli cezalar verildi, hapis cezası alanların tutuklanması kararlaştırıldı.

- George Floyd’u boynuna basarak öldüren polis memuru Derek Chauvin 1 milyon dolar kefaletle serbest bırakıldı. Sonuçta, bu alenî cinayet olayının asli ve tali failleri olan dört polis de serbest kalmış oldu. 

- Kuzey Kıbrıs'ta 1974'ten beri BM kararı ile yerleşim ve iskana kapalı tutulan Maraş'ın (Varoşa) kamuya ait sahil bölümünün bir kısmı halkın kullanımına açıldı. KKTC’de cumhurbaşkanlığı seçimlerine haftalar kala alınan bu karara AB’den tepki geldi. Bu sırada Cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı, seçimlerde aday olmaması için Türkiye resmi makamlarınca tehdit edildiğini açıkladı. Cumhurbaşkanlığı seçimlerini Türkiye hükümetinin açıkça desteklediği Ulusal Birlik Partisi'nin adayı Ersin Tatar kazandı.

- Nobel Komitesi 2020 Nobel Barış Ödülü'ne BM Dünya Gıda Programı'nın (WFP) layık görüldüğünü açıkladı. Ödülün özellikle açlıkla mücadele çabalarından dolayı WFP’ye verildiğine işaret edildi. 

- ABD Başkanı Trump’ın Yüksek Mahkeme yargıç adayı Amy Coney Barrett, ABD Kongresi’nde vekillerin sorularını yanıtladı. Dünya yüzünde artan sera gazı salımları ile yükselen sıcaklıklar arasındaki bağlantıyı reddeden, ve iklim değişikliği konusunda kesin bir görüşü olmadığını söyleyen Barrett’a cevap, iklim aktivisti Greta’dan geldi: "Doğrusu, benim de 'iklim değişikliği ile ilgili bir görüşüm' yok. Tıpkı yerçekimi konusunda, ya da dünyanın yuvarlaklığı, fotosentez veya evrim hakkında da bir 'görüşüm olmadığı’ gibi ... Ama onların varlığını anlamak ve bilmek, 21. yüzyılda hayatı gerçekten çok kolaylaştırıyor." 

- Fransa'nın başkenti Paris'te, öğrencileriyle Charlie Hebdo dergisinde yayımlanan Hz. Muhammed karikatürüyle ilgili bir tartışma açtığı belirtilen lise öğretmeni Samuel Paty, okul yakınlarında başı kesilerek öldürüldü. Bıçaklı saldırganın, polis tarafından vurularak öldürüldüğü açıklandı.  Olaydan bir hafta sonra Nice kentinde bir bıçaklı saldırı daha gerçekleşti ve birinin başı kesilmek suretiyle toplam üç kişi daha yaşamını yitirdi. Saldırgan da polis tarafından vurularak öldürüldü. 

- Yeni Zelanda’da genel seçimleri İşçi Partisi kazandı. Faşist cami saldırısı sonrası başörtüsü takan, ülkede koronavirüs vakalarını birkaç ay boyunca sıfırlamayı başaran Başbakan Jacinda Ardern liderliğindeki parti, %49 oy oranı ile 1996’dan beri tek başına meclis çoğunluğunu kazanan ilk parti oldu. Ayrıca, bu seçimler sonucunda dünyanın en kapsayıcı parlamentolarından biri oluştu. Yeni parlamentonun yaklaşık yarısı kadınlardan oluşuyordu. Parlamentoda LGBTI+'ların oranı yüzde 11 olmuştu. Yerli Māori ve Pasifika halklarının parlamentodaki temsil oranı ise kendi topluluk nüfusu oranından fazlaydı.

- Buenos Aires Başpiskoposu olarak görev yaptığı dönemde eşcinsel evliliklere onay verdiği bilinen Papa Françesko dünyada Katolikler ve dinleri tarihinde görülmemiş devrimci açıklamalarına bir yenisini bu ay ilave etti. Yönetmen Evgeny Afineevsky’nin kendisi hakkında çektiği belgeselde eşcinsellerin de evlenme hakkı olduğunu söyleyerek eşcinsel evliliği destekleyen ilk Papa olarak tarihe geçti. 

- ABD’de 3 Kasım seçimlerine günler kala, birçok eyalette başlayan erken oy kullanma sürecinde 71 milyondan fazla kişi oy kullandı ve tarihi bir rekor kırıldı. Bir yıldır kitlesel eylemlere sahne olan Şili'de yapılan referandumda ise, 1990'da sona eren faşist Pinochet rejiminden kalma anayasanın yeniden yazılmasına yüzde 78’lik ezici çoğunluk onay verdi. Bolivya’da başkanlık seçimlerini önceki Başkan Evo Morales’in Sosyalizm İçin Hareketi’nin adayı Luis Arce kazandı. Böylece, ülkede yaşanan siyasi darbeden bir yıl sonra kitleler demokrasiyi geri getirip tarih yazdı. 

Türkiye:

- Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi (ASAM), Azerbaycan-Ermenistan sınırında yaşanan çatışmalara ilişkin bildiri yayımladı. Bazı gazetelerde de ilan olarak yayınlanan bildiride HDP'li Garo Paylan'ın savaş karşıttı sözleri için “ihanet” dendi ve yargı ve TBMM göreve çağrıldı. ASAM’a karşı Garo Paylan ile dayanışmak üzere sayısı bini aşan sanatçı, aydın, yazar, aktivist, işçi imza kampanyası başlattı.

- 2015’te IŞİD’in düzenlediği saldırı sonucu 103 kişinin yaşamını yitirdiği, yüzlerce kişinin yaralandığı 10 Ekim Ankara Gar Katliamı davası kararları istinaf mahkemesi tarafından onandı. Dokuz sanığa 101’er kez ağırlaştırılmış müebbet, dokuz sanığa da örgüt üyeliğinden ve başka maddelerden ceza verildi. Saldırıda ölenler 10 Ekim’de anıldı; ancak, salgın tedbirleri kapsamında eylemlere sınırlılık getirildi ve polis müdahalesiyle gözaltılar oldu.

- Van'da ihbar sonrası durdurulan minibüste 72 sığınmacı bulundu, sığınmacılardan ikisinin havasızlıktan yaşamını yitirdiği anlaşıldı. Van'ın Erciş ilçesinde durdurulan bir TIR'ın dorsesinde ise 18’i çocuk olmak üzere toplam 210 sığınmacı bulundu.

- MİT tırları davasında yargılanan Can Dündar’ın taşınmaz mallarına ve banka hesabına el kondu. Yerel mahkeme aynı davada AYM’nin Berberoğlu hakkındaki yeniden yargılama kararını tanımadı. İstanbul 36. Ağır Ceza Mahkemesi ise, “anayasal düzeni değiştirmek” suçundan daha önce tahliye olmasına rağmen “tutukluluk halinin devamına” karar verdiği Osman Kavala hakkındaki kararını “yanlış karar verilmiş” diyerek kaldırdı. Böylece iki tahliye, bir beraat ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararına rağmen serbest bırakılmayan Kavala için bir de tahliye olduğu suçtan tutuklamaya devam kararı verilip, sonra da bu karar kaldırılmış oldu. 

- Emekli Korgeneral Engin Alan, emekli Albay Korkut Eken, organize suç örgütü liderliğinden hüküm giymiş Alaattin Çakıcı ve eski İçişleri Bakanı Mehmet Ağar Bodrum'da bir araya gelerek fotoğraf verdi. Basında “derin devlet yeniden ortaya çıktı” tartışması yaşandı.

Covid-19:

- Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, resmi vaka sayıları hakkında gelen itirazlara karşı, korona virüsü testi pozitif çıkan herkesin "hasta" olarak adlandırılmadığını açıkladı. Koca, 15 Ekim’den itibaren toplam vaka sayılarını da hasta sayılarının yanında ilan edeceklerini söylese de, bunu Ekim ayında yapmayacaktı. Kış mevsimiyle birlikte grip ve koronavirüsün iç içe geçmesinden endişelenirken Türkiye’nin sadece 800 bin grip aşısı getirebildiği ve onların da aile hekimleri tarafından merkezi olarak belirlenen bir risk puanlama sistemi uyarınca çok sınırlı sayıda kişiye yapılacağı ortaya çıktı.

-Sağlık Bakanlığı bir genelge ile, Covid-19 salgını sürecinde sağlık çalışanlarının istifa taleplerinin kabul edilmeyeceğini bildirdi. Yaş haddinden emekli olacaklar ile malûlen emekli olacaklar dışındakilere yönelik emeklilik işlemi de uygulanmayacaktı. Türkiye’nin alacağını duyurduğu Çin aşısının faz 3 çalışmaları kapsamında Türkiye’deki denemeleri başladı. 

İklim-Çevre:

- Ekim ayında neredeyse bütün dünyada yangınlar ve fırtınalar devam etti. 2020’nin ilk 8 ayında, Amazonlar, Avustralya ve Kaliforniya kadar dikkat çekmese de Brezilya'daki, dünyanın en büyük biyolojik çeşitliliğe sahip yerlerinden biri olan Pantanal sulak alanının yaklaşık dörtte biri, iklim değişikliğiyle körüklenen orman yangınlarında yok olmuştu. 

- Kaliforniya'yı kasıp kavuran orman yangınlarının son bulacağına dair çok az işaret vardı. Eyalette 4 milyon dönüm arazi yandı. Washington ve Oregon’da da yangınlar yaşanırken Colorado yangınları rekor kırdı. Tarihinin en büyük üç yangınını arka arkaya yaşayan eyaletin tarihinde ilk kez 40 bin hektardan fazla alan yanmış oldu. 

- Türkiye’nin güneyinde Hatay’da meydana gelen ve günler boyunca süren yangınlarda çok sayıda yerleşim alanı etkilenirken, yangın bölgesinde bir maden projesinin yürürlüğe konacağı ortaya çıktı. Doğu Akdeniz’de de ciddi kuraklık vardı ve Suriye’nin birçok yerinde orman yangınlarında binlerce hektar alan yandı: Onbinler zaten iç savaşın ve salgının vurduğu ülkede evlerini boşaltmak zorunda kaldılar – gene.  

-Avrupa’da ise fırtınalar, sular, seller vardı. Fransa ve İtalya’yı 1958’den beri görülmemiş kuvvette bir fırtına vurdu.  Çok sayıda yerleşim alanını sular altında bırakan Alex fırtınasında 2 kişi hayatını kaybetti.

-Ekim ayı, iklim aktivistlerinin hem Avrupa’da hem de Amerika’da liderleri topa tuttukları ay oldu. Greta Thunberg ve arkadaşları “medium” internet sitesi üzerinden yaptıkları bir açıklamada AB’nin karbon salım azaltma hedeflerinde sayılarla nasıl oynandığını, hileler yapıldığını net olarak ortaya koydu. AB Parlamentosu, Ortak Tarım Politikası (CAP) reform ve bütçesini Eylül’de onayladı. Çevresel açıdan çok az olumlu değişim içeren CAP için Greta Thunberg ve arkadaşları “iklim ve çevre konusunda bu teslimiyet”e karşı bir açık mektup ve sonuna kadar mücadele çağrısı yayınladılar.

- BM de yeni bir raporunda aşırı hava olaylarının son 20 yılda dramatik bir şekilde arttığını, dünya çapında ağır bir insani ve ekonomik zarara yol açtığını ve ileride muhtemelen daha fazla hasara yol açacağını açıklıyordu. Raporda, dünyada 2000'den 2019'a kadar 7.348 büyük afet olayı kaydedildiği, 1,23 milyon insanın hayatını kaybettiği, 4,2 milyar insanın (yani dünya nüfusunun yarısının!) etkilendiği ve bu aşırı hava olaylarının toplam 2,97 trilyon dolar gibi astronomik bir zarara neden olduğu belirtiliyordu.

- Ve kuraklık alarmı: İstanbul’da 25 Ekim itibariyle baraj doluluk oranları son 10 yılın en düşük ikinci seviyesinde idi. En düşük seviye ise yüzde 21,87 ile 25 Ekim 2014 yılında ölçülmüştü. 

- Ekim ayında arka arkaya AB, Japonya ve Güney Kore 2050 yılına kadar sıfır karbona geçeceklerini ilan ettiler. Çin ise 2060 yılına kadar sıfır karbon hedefine ulaşacağını Eylül sonunda ilan etmişti.

- Ayın son gününde dünya çapında Covid-19 vaka sayısı 45.533.267’ye, enfeksiyondan ölen sayısı da 1.188.352’ye yükseldi. Türkiye’de ise ay sonunda vaka sayısı 375.367’ye, ölü sayısı da 10.252’ye yükseldi.

- Bianet’in derlediği kadın cinayetleri raporuna göre, erkekler, Ekim’de 23 kadını öldürdü.

Ayın Sözü

“Dünya sistemlerinin kırılganlığı her şeyin serbest piyasa ile çözülemeyeceğini gösterdi. Sistem, birkaç kişiyi zenginleştirirken yoksulları sürekli olarak sınırlarda tutuyor.”

Katoliklerin ruhani lideri Papa Françesko, "Fratelli Tutti" (Hepimiz Kardeşiz) başlıklı bildirisinde "sapkın" küresel ekonomik sisteme yönelik eleştirisini dile getiriyor; bireyler için mutlak mülkiyet hakkı kavramını reddederek, bunun yerine ortak yararın (müştereklerin) konmasının önemini vurguluyor. (Euronews)

Kasım

Dünya:

- Kasım ayında dünyanın gözü, ABD’nin Başkanlık seçimlerindeydi. 3 Kasım Başkanlık seçimlerinde Joe Biden 81 milyon oyla ABD tarihinin en yüksek oy sayısına ulaşıp birinci oldu. Ayrıca,  Temsilciler Meclisi ve çok sayıda eyalet meclisi seçimleri de yapıldı. Demokrat Parti sol kanadının oluşturduğu Adalet Demokratları, üye sayısını arttırdı. LGBT+ aday sayısı da önceki seçim dönemine göre yüzde 41 artışla 1006’ya çıkarak Amerikan demokrasi tarihine damga vurdu. 

- Uluslararası Göç Örgütü (IOM), 2020’nin en ölümcül tekne faciasını duyurdu: Senegal’den İspanya'nın Kanarya Adaları'na gitmek isteyen 200 göçmeni taşıyan tekne batmış, en az 140 kişi ölmüştü. Olaydan sonraki üç günde Akdeniz’de gerçekleşen çeşitli tekne facialarında toplam 110 mülteci daha hayatını kaybetti.

- Kasım’da terör dünyada kol geziyordu. Afganistan’da IŞİD, Kabil Üniversitesi çıkışında silahlı saldırıda 35 kişiyi öldürüp onlarca kişiyi yaraladı. Fransa’da Macron’un “İslam’da reform” gerektiğini söylemesi, Charlie Hebdo’nun Muhammed karikatürlerini yeniden yayımlaması ve karikatürü öğrencilerine gösteren öğretmenin başının kesilmesinin ardından Avrupa’da terör saldırıları sürdü. Avusturya’nın başkenti Viyana’da bir IŞİD militanı silahlı saldırıyla 4 kişiyi katletti. Saldırgan vurularak öldürülmeden önce 17 kişiyi de yaralamıştı. Mozambik’te bir köydeki futbol sahasını "infaz mekânına" çeviren IŞİD militanları, 50'den fazla kişiyi kafalarını keserek öldürdü.

 - BBC Africa Eye ekibi, Kenya’nın başkenti Nairobi'de evsiz annelerden çalınan bebeklerin karaborsada satıldıklarını ortaya çıkardı. Bebeklerin bazıları büyü ayinlerinde kurban edilmek üzere satın alınıyordu. Africa Eye, bebeklerin kaçırılıp zengin ailelere 400 dolardan başlayan fiyatlarla satıldığını ortaya koydu.

- Azerbaycan’ın reyonların ötesine geçip Ermeni çoğunluğun bulunduğu Karabağ bölgesindeki Şuşa kentine girerek ele geçirmesi üzerine Ermenistan ateşkes ilan ettiğini açıkladı. Karabağ’ın çevresindeki tüm reyonlar Azerbaycan’a bırakıldı. Dağlık Karabağ içerisindeki Şuşa’nın da Azerbaycan’da kalması Ermenistan’da muhalifleri sokağa döktü. Başbakan Paşinyan’ı binlerce kişi protesto etti. Dört bakan istifa etti. Yeni sınıra tampon bölge kuruldu ve bu bölgeye Rusya askerleri yerleşti. İki taraftan da toplamda 6 bin civarında askerin öldüğü açıklandı.

- Avustralya Genelkurmay Başkanlığı, Afganistan'da görev yapan ülkenin özel birliklerinin 39 kişiyi yasadışı şekilde öldürdüğüne dair "sağlam ve inandırıcı deliller" olduğunu açıklarken, İngiltere askeri harcamalarını son 30 yılın en yüksek düzeyine çıkarma kararı aldı. Başbakan Boris Johnson, bu kararı koronavirüs salgınına rağmen aldıklarını belirterek "çünkü savunmamız hepsinden önce gelmeli" dedi. İran’da nükleer programın başındaki nükleer fizikçi Muhsin Fahrizade, uğradığı suikast sonucu hayatını kaybetti. İran, saldırıdan İsrail’i sorumlu tuttu.

- İskoçya, hijyenik ped ve tamponlara ücretsiz erişim sağlayan ilk ülke oldu. Bu kanunla birlikte, İskoçya'da ilkokul ve üniversiteler de dahil olmak üzere tüm kamu binalarında ped ve tampon gibi ürünler ücretsiz olarak erişime sunulacak.

- Hindistan'da, yaklaşık 250 milyon işçi ve köylü, hükümetin emek reformu yasa taslağını geri çekmesi için greve gitti. Bu, tarihin en büyük grevi olarak kayda geçti.

Türkiye:

- Ekim ayının son günü İzmir’de gerçekleşen 6,9 büyüklüğündeki depremde 17 bina yıkıldı. Dört gün süren kurtarma çalışmaları sona erdiğinde 117 kişinin hayatını kaybettiği açıklandı. Ülkenin dört bir yanından arama kurtarma için gönüllü ekipler İzmir’e koştu. Soma'da çalıştıkları madenlerde haklarını alamadıkları için eyleme başlayan madenciler de Manisa’daki direniş çadırını bırakıp yardıma koştu ve çok sayıda kişiyi enkazdan kurtardı. Deprem nedeniyle eğitime ara verildi. Covid vakalarında ise ciddi bir yükseliş yaşandı. Depremin ardından Sığacık'ta tsunami gerçekleşti ve deniz yükseldi. Ani olayda tekerlekli sandalyeli bir yurttaş hayatını kaybetti. Yıkılan binaların çoğunun önceden hasarlı raporu olmasına rağmen kullanılmaya devam edildiği ortaya çıktı. 

- Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın damadı, Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, Instagram hesabından 'sağlık sorunları nedeniyle' görevinden istifa ettiğini duyurdu. Ancak, haber ana akım medyada 24 saat boyunca verilmedi. Resmî açıklama sonrası, istifa haberi Albayrak’ın Cumhurbaşkanı’ndan af istediği ve bunun kabul edildiği şeklinde verildi. Albayrak’ın “affının” ardından Erdoğan, Murat Uysal 'ı Merkez Bankası Başkanlığı görevinden aldı. 

- Gazeteci ve yazar Ahmet Altan tutukluluğunun 1500. gününde bir kampanya ile gündeme taşındı. Türkiye’den ve dünyadan çok sayıda gazeteci, milletvekili ve yazar Altan’ın serbest bırakılmasını talep etti. AİHM, "terör örgütü propagandası" yapmakla yargılanan Cumhuriyet gazetesi eski yönetici ve yazarlarıyla ilgili davada ise, "terör örgütü propagandası" yapıldığına dair ipucu bulunmadığı kararına vardı ve davacıların her birine 16 biner Euro manevi tazminat ödenmesini kararlaştırdı. 

- Organize suç örgütü yöneticisi Alaattin Çakıcı koronavirüs tedbirleri kapsamında salıverilmesinin ardından Kasım ayında arka arkaya CHP lideri Kılıçdaroğlu ve daha birçok kişiye ağır hakaretler içeren açıklamalarda bulunup tehdit yağdırdı. MHP Başkanı Bahçeli ise Çakıcı’yı “dava arkadaşı” olarak savundu. 

- Cumhurbaşkanlığı Yüksek İstişare Kurulu (YİK) üyesi Bülent Arınç yargı kararları hakkında gündeme oturan açıklamalarda bulundu: Kavala'nın tutuklu kalmasına hayret ediyorum, Demirtaş'ın tahliyesi olabilir; delil uyduramazsınız, çocuk bile yazmaz bu iddianameleri! Bu sözlerine Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın çok sert yanıt vermesi üzerine Arınç, YİK üyeliğinden istifa etti.

- CHP İstanbul Milletvekili Sezgin Tanrıkulu, “25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Dayanışma ve Mücadele Günü Raporu” nu açıkladı. Raporda, mecliste kadın cinayetlerinden söz edilen sürenin toplamda 57 saniye olduğu belirtiliyordu.

Covid-19:

- Covid-19 salgınının ilk aşamalarında, Tyson Foods gıda şirketi yöneticilerinin Iowa'daki domuz işleme fabrikasında kaç işçinin ölümcül koronavirüs ile enfekte olacağına dair bahis oynadıkları ortaya çıktı. Bin küsur işçinin çalıştığı fabrikada çalışanların üçte biri covid-19 hastalığına yakalanırken beş işçi ölmüştü. 

- Türkiye’de vaka sayılarındaki radikal artış nedeniyle mesai sonrası ve hafta sonları sokağa çıkma yasakları ile cafe, restaurant, eğlence mekânı yasakları geri getirildi. Ne var ki, yılın son günlerine kadar yapılan resmî açıklamalarda vaka ve vefat sayısında azalma olmadığı, aksine bunların arttığı görülecekti. Sağlık Bakanlığı Kasım’da yeniden günlük vaka sayısını açıklamaya başladı. Aylardır sadece hasta sayısı açıklanıyordu. 

İklim-Çevre:

- Guardian’da çıkan bir araştırmaya göre, dünya nüfusunun yalnızca %1'ini temsil eden ve çok sık uçak kullanan "süper kirleticiler", 2018'de küresel havacılık sektörünün sebep olduğu karbon emisyonlarının yarısını gerçekleştirdi. Süper uçanların başını, kendinden sonraki 10 ülkenin toplam uçuş sayısından tek başına daha fazla uçuş gerçekleştiren ABD çekiyordu.

- Dünyanın en çok sera gazı üreten ikinci ülkesi olan ABD, verilen sürenin dolmasının ardından Paris İklim Anlaşması’ndan resmi olarak çıktı. Seçimleri kazanan Joe Biden, başkanlığı döneminde yapacağı ilk işlerden biri olarak anlaşmaya geri döneceğini söyledi.

- 2020’de tüm dünya yalancıktan da olsa sıfır karbona geçiş kararları alırken karbon salımı konusunda en gerçekçi açıklama Rusya’dan geldi. Rusya, fosil yakıt üretiminde %50'lik bir büyümeyi hedeflediğini açıkladı. Ama tabii, temiz olduğu iddia edilen hidrojen enerjisi üretiminde ve karbon yakalama teknolojisinin geliştirilmesinde dünya lideri olma vaad ve planlarıyla birlikte. 

- Birleşik Krallık’ta 2. Dünya Savaşı’ndan kalan deniz mayınları ile bombalarının patlatılmaması için kampanya başlatıldı. 2015 tarihli bir araştırma, Hollanda sularında her patlamanın 15-60 arası balinayı sağır ettiğini bulmuştu. Birleşik Krallık denizlerinde tahminen 100.000 ton mayın ve bomba bulunuyor. 

- Vice News tarafından elde edilen sızdırılmış belgeler, Amazon şirketinin bütün dünyada potansiyel düşmanlarını gözleyip izlediğini ortaya koydu. Dünyanın en zengin adamı Jeff Bezos’un şirketi Amazon, kendisine yönelik tehdit olarak Yokoluş İsyanı’nı (Extinction Rebellion), Greenpeace’i ve Greta Thunberg'in Gelecek için Cumalar (Fridays for Future/FFF) grubunu görüyormuş. Amazon, FFF’in "özellikle gençler ve öğrenciler üzerindeki" etkisini artırdığını, "giderek büyüdüğünü ve daha fazla kişiyi cezbettiğini" not etmiş.

- Kasım’da, salgın nedeniyle ertelenen İklim Zirvesi COP26 yerine FFF aktivistleri 140 ülkeden katılımın gerçekleştiği iki haftalık bir “Sahte COP26” zirvesi düzenlediler ve seneye İskoçya’da gerçekleşecek COP26’nın sorumlusu Nigel Topping’e 18 politika önerisi içeren bir “anlaşma” metni sundular.

- Ekvador'daki Amazon ormanlarında yaşayan yerli halkın liderlerinden Nemonte Nenquimo, taban hareketlerinin önemini öne çıkaran Goldman Çevre Ödülü'nü bu yıl kazanan altı kişiden biri oldu ve "Çevre Kahramanı" ilan edildi.

- Kasım ayının son gününde dünya çapında Covid-19 vaka sayısı 62.508.051 ölen sayısı da 1.458.637 yükseldi. Türkiye’de ise ay sonunda vaka sayısı 586.091, ölü sayısı da 13.558’e yükseldi.

- Bianet’in derlediği kadın cinayetleri raporuna göre, erkekler, Kasım’da 31 kadını öldürdü.

Ayın Sözü

“Trump'ı mağlup etmek gerçekten çok önemli bir halk zaferi. Pek çok insan Joe Biden'a oy vermedi, Trump'a karşı oy kullandı, çünkü onun temsil ettiği muazzam tehdidi görüyorlar.”

Naomi Klein’ın ABD başkanlık seçimi değerlendirmesi. (Guardian)

Aralık

Dünya:

- 2020’nin son ayına özürlerle başladık. Yeni Zelanda'nın en büyük medya kuruluşu Stuff, ülkenin yerli halkı Māorilere dair haberlerindeki ırkçılık nedeniyle kamuoyundan özür diledi. 1800'lü yıllarda yapılan yayınlarda Māorilerden 'alt ırk' olarak söz edildiğini belirten gazete, Māori dilinde 'Özür diliyoruz' anlamına gelen 'No matou te he' manşetiyle çıktı.

- Hollanda hükümeti, kimlik belgesinde cinsiyet değişikliğine gitmek isteyen trans bireyleri geçmişte kısırlaştırma veya cinsiyet geçiş operasyonuna zorlayan yasa nedeniyle kamuoyundan özür diledi. Hükümetin resmi özrünün yanı sıra, eski yasa sürecinde cinsiyet değiştirme ya da kısırlaştırmaya zorlanan 2 bin civarındaki trans bireye, kişi başı 5'er bin euro tazminat ödeneceği belirtiliyordu.

- Aralıkta bir de dünya rekoru haberi geldi: Dünya Bankası verilerine göre altyapı yatırımlarında en fazla kamu ihalesi alan ilk 10 şirketin 5'i Türkiye'dendi.  Limak , Cengiz, Kolin, Kalyon ve MNG Holdingler. Dünya Bankası’nın 137 ülkede 6 bin 400 ihalenin incelendiği altyapı ihaleleri raporuna göre, Limak holding 49 milyar dolarla ile dünya birincisi olmayı “başaracak,” ilk beşe Türkiye’den Cengiz İnşaat ve Kolin de girecekti.

Türkiye:

- Anayasa Mahkemesi (AYM) bireysel hak ihlalleri başvuruları konusunda arka arkaya önemli kararlar açıkladı. AYM, Ahmet Altan'ın bireysel başvurusunu kabul edilemez buldu. Tutuklu yargılanan Osman Kavala’nın “kişi hak ve özgürlüğü güvenliğinin ihlal edildiği” gerekçesiyle yaptığı bireysel başvuru da reddedildi. Kavala ile birlikte Gezi Davası’ndan yargılanarak 7 ay tutuklu kalan sivil toplum çalışanı Yiğit Aksakoğlu’nun başvurusu ise kabul edildi: Aksakoğlu'nun, insanları ayaklanmaya sevk etmeye çalıştığına yönelik bir olgu ve kanıt bulunmadığı vurgulanarak kendisine tazminat ödenmesine karar verildi. 

- İç hukukta bunlar yaşanırken Türkiye uluslararası hukuk âleminde bayağı zor durumda kalmıştı. AİHM Selahattin Demirtaş’ın derhal serbest bırakılmasının Ankara için hukukî bir yükümlülük olduğuna hükmetti. Karar gereği Ankara Demirtaş'a tazminat ödemeye de mahkûm edildi. Ancak, hükümet yetkilileri kararı tanımadıklarını açıkladılar. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi ise Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Osman Kavala için verdiği hak ihlali kararı kapsamında derhal tahliyesini isteyen ara kararını yayımladı. Ayrıca Türkiye, dünya bilim ve kültür âlemi içinde de dara düşmüştü. Ülke, Ahmet Altan hakkındaki hak ihlali nedeniyle Birleşmiş Milletlerin Eğitim, Bilim ve Kültür kuruluşu  UNESCO’ya şikâyet edilmiş, böylece tarihinde ilk kez UNESCO’ya şikâyet edilmiş oluyordu.

- Ülke içinde de hukuk ve yargı kurumları zor günlerden geçmekteydi. Hrant Dink davasında Savcı 22 sanığa ağırlaştırılmış müebbet, 11 sanığa beraat istedi. Mahkeme heyeti, 12 yıldır devam eden davada savunma için Dink ailesi avukatlarına sadece iki gün verince avukatlar savunma yapmama kararı aldı. MİT TIR'ları davasında yargılanan Cumhuriyet Gazetesi eski Genel Yayın Yönetmeni Can Dündar'a 27 yıl 6 ay hapis cezası verildi. "Cezaevinde çıplak arama" iddialarını dile getiren HDP milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu hakkında "FETÖ lehine kasıtlı paylaşım" soruşturması başlatıldı. Milletvekilliği düşürülen HDP'li Leyla Güven'e ise 22 yıl 3 ay hapis cezası verildi ve kendisi evinden gözaltına alınıp hapsedildi.

- Öte yandan, sivil toplumun işi daha da zorlaştırılmaktaydı. Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanun Teklifi içerisinde yer alan bir madde ile STK’lara kayyum atanması yetkisinin verilmesine karşı 600’den fazla STK açıklama yaptı. Ancak teklif hızla meclisten geçerek yasalaştı. 

- Medya yeteri kadar kontrol altında değilmiş gibi, çok sayıda önemli gazeteciden oluşan yeni ekibiyle yayına başlayan Olay TV, sadece 26 gün sonra ekranlarını karartmak zorunda kaldı. HDP açıklamalarına da diğer partiler kadar yer veren haber kanalına hükümetin baskı yaptığı söylense de kanal sahibi Çağlar bu iddiaları reddetti. 

- Yılın sonlarında kadınlar sosyal medya üzerinden çok sayıda ünlü yazarın, yayınevi editörünün, programcının tacizlerini ifşa eden bir kampanyaya başlayacaklardı. İfşa hareketi sonucu birçok kurum adı geçen erkeklerle ilişkisine son verdiğini açıkladı. 

- Yine yılın son günlerinde Asgari Ücret Tespit Komisyonu asgari ücreti 2 bin 825 lira olarak belirledi. Hiç bir sendika 3 bin liradan daha az asgari ücret teklifi vermezken karar hükümet ve işveren temsilcilerinin oylarıyla alınacaktı. 

Covid-19:

- Arjantin, tıbbi malzeme ve yoksullar ile küçük işletmelere yardımları da içeren koronavirüs önlemlerini karşılamak için ülkenin en zenginlerine yeni bir vergi getirdi. “Milyonerin vergisi" olarak adlandırılan tek seferlik verginin, varlıkları 200 milyon pesodan (yani 2,5 milyon dolardan) fazla olan 12.000 kişiden alınacağı açıklandı.

- Arka arkaya uluslararası kuruluşlar ve devletlerden onay alan koronavirüs aşıları ilk olarak Aralık ayının ilk haftasında Rusya’da yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Rusya kendi geliştirdiği Sputnik V aşısını halka uygulamaya başladı. Aşılamaya başlayan ikinci ülke ise Birleşik Krallık oldu. Birleşik Krallık Pfizer ile BioNTech'in aşısını kullanıyordu. Sonraki haftalarda ABD ve tüm AB ülkelerinde aşılar yapılmaya başlanacaktı. Türkiye ise Çin’in CoronaVac aşısından 50 milyon doz sipariş etti. Ancak sürekli olarak ertelenen aşılama tarihi sonucu Türkiye’de aşı uygulamalarına bu yıl başlanamadı. Uzmanların açıkladıklarına göre, iki aydan önce, yani 2021 Mart’ından önce aşılamaya başlanması imkânsızdı.

- Koronavirüs salgınının yayılmadığı tek kıta olan Antarktika'da da ilk Covid vakaları tespit edildi. Şili'ye ait bir araştırma üssünde toplam 36 vaka belirlenmişti.

İklim-Çevre:

- Rekor orman yangınları ve kuraklığın yaşandığı Kaliforniya’da su borsası kuruldu. Wall Street’te de işlem görmeye başlayan Nasdaq Veles Kaliforniya Su Endeksi kuraklık ve su kıtlığı üzerinden bir emtia haline gelecek suyun fiyatı üzerinde bahis oynama “fırsatı” yaratıyordu.

- Nature bilim dergisinde yayınlanan makaleye göre, insan üretimi olan şeylerin toplam kütlesi dünyadaki genel canlı biyokütlesini aşmıştı. Hatta tek başına üretilen plastik miktarının bile tüm kara hayvanları ve deniz canlılarının toplam biyokütlesinden daha fazla olduğu açıklandı. 

- Paris İklim Anlaşması’nın beşinci yıl dönümünden bir gün önce gerçekleşen küresel iklim grevinde Greta Thunberg “Benim için umut demokraside - güçlü olan aslında halk. Eğer yeteri kadar çok insan ayağa kalkarsa ve aynı mesajı tekrarlarsa, başarabileceklerimizin sınırı yok” dedi.

- Aralık ayında arka arkaya İstanbul, Trakya ve Çanakkale’deki barajlarda rekor azalma ve kuraklık haberleri yer aldı. Çanakkale’de su kullanım yasakları uygulanmaya başlandı. İBB Başkanı İmamoğlu ekolojik açıdan tartışmalı bir yöntem olan deniz suyu arıtma projesini hayata geçirebileceklerini, Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli ise yine çok tartışmalı bir başka yöntem olan yeraltı barajları yapımına başlayacaklarını söyledi. 

- Aralık ayının son gününde dünya çapında covid-19 vaka sayısı 83 milyona dayanırken ölen sayısı da 1 milyon 800 bini aştı. Türkiye’de ise yılın sonunda vaka sayısı 2 milyon 200 bini, ölü sayısı ise 22 bini aştı.

- Yılın son ayında ülke genelinde erkekler en az 26 kadını öldürdü. Toplamda 2020’de en az 286 kadın erkekler tarafından öldürülmüştü.

Ayın Sözü

“Açık Radyo’nun en büyük başarısı özgürlüklerin özellikle siyasi özgürlüklerin çok kısıtlı olduğu günümüz Türkiye’sinde bu küçük demokrasi ve açık düşünce adasını yaratmış olması ve onu incelikle besleyip korumuş olmasıdır. Bu adanın kendine göre bir kimlik ve ruhu vardır ve Açık Radyo’yu dinleyenler bu özgürlükçü çağdaş ruhu gururla benimserler.”

Nobel ödüllü yazar Orhan Pamuk'un Açık Radyo'nun Prince Claus Ödülü 2020'ye layık görülmesinin ardından ödül kitapçığı için kaleme aldığı yazıdan. (Açık Radyo)

2020 yılında aramızdan ayrılanlar

1 Ocak - János Aczél, Macar-Kanadalı matematikçi 

14 Ocak - Recep Aktuğ - Oyuncu

17 Ocak - Rahşan Ecevit, Demokratik Sol Parti ve Demokratik Sol Halk Partisi kurucusu ve ilk başkanı

20 Ocak - Hayrettin Karaca, çevre aktivisti, TEMA vakfı kurucusu 

26 Ocak - Kobe Bryant- Amerikalı Basketbol oyuncusu

31 Ocak - Mary Higgins Clark, Amerikalı Hikâye Yazarı ve romancı

3 milyar orman canlısı- Avustralya yangınlarında 

1 Şubat - Leons Briedis, Leton şair, romancı, deneme yazarı, edebiyat eleştirmeni ve yayıncı 

1 Şubat - Lila Garrett, Amerikalı radyo sunucusu ve senarist 

1 Şubat - Ömer Dönmez- Oyuncu

5 Şubat - Kirk Douglas, Amerikalı oyuncu

7 Şubat - Dr Li Wenliang - COVID-19 pandemisini kamuya duyuran doktor

16 Şubat - Larry Tesler, Amerikalı bilgisayar bilimcisi 

19 Şubat - Pop Smoke, rapçi

22 Şubat - Krishna Bose, Hint kadın siyasetçi, eğitimci, yazar

25 Şubat - Muhammed Hüsnü Mübarek, Mısırlı politikacı ve Cumhurbaşkanı

2 Mart -  Maria Janion, Polonyalı akademisyen, eleştirmen, edebiyat kuramcısı, feminist

2 Mart -  Viktor Josef Dammertz, Alman Piskopos 

7 Mart - McCoy Tyner - davulcu, müzisyen

14 Mart - Genesis P-Orridge müzisyen, şair, performans sanatçısı, okültist

17 Mart - Betty Williams, Kuzey İrlandalı barış gönüllüsü ve Nobel Barış Ödülü sahibi

20 Mart- Cengiz Bektaş- mimar, ozan ve yazar.

20 Mart- Muhterem Nur- sinema oyuncusu, şarkıcı 

21 Mart - Marguerite Derrida - piskanalist 

23 Mart - Lucien Sève, filozof, komünist siyasetçi, aktivist

24 Mart- Manu Dibango- jazz müzisyeni, saksafon sanatçısı

29 Mart- Alan Merrill- şarkıcı, müzisyen, oyuncu

30 Mart- Manolis Glezos- Yunan antifaşist devrimci

31 Mart- Wallace Roney, Jazz Trumpet Virtiözü

1 Nisan - Prof. Dr. Cemil Taşçıoğlu - COVID-19’u Türkiye’de ilk teşhis eden doktor

1 Nisan- Bucky Pizzarelli, gitarist

1 Nisan- Ellis Marsalis- piyanist, bestekar

7 Nisan- John Prine, müzisyen, şarkı yazarı

7 Nisan - Çağlan Tekil, müzik yazarı, radyocu

8 Nisan - Hal Willner, prodüktör, müzisyen

9 Nisan - Mort Drucker, karikatürist sanatçı

11 Nisan - John Horton Conway , İngiliz matematikçi

12 Nisan - Stirling Moss, eski Formula 1 pilotu

14 Nisan - Haydar Baş, siyasetçi, iş insanı

14 Nisan- Nevzat Erkmen, çevirmen, zeka oyunları uzmanı

15 Nisan - Henry Grimes, müzisyen

15 Nisan- Lee Konitz, müzisyen

16 Nisan - Luis Sepulveda - Slowfood kurucusu, yazar, aktivist

16 Nisan - Hélène Châtelain - Fransız oyuncu 

16 Nisan - Christophe, Fransız şarkıcı, müzisyen 

17 Nisan - Orhan Koloğlu, tarihçi ve yazar

17 Nisan - Seyhan Karabay, müzisyen

19 Nisan - Hikmet Dikmen, Emek Sineması gişe memuru, emekçi

19 Nisan - Semih Susan, sahaf 

28 Nisan - Ali El Hemdan, Suriyeli işçi

29 Nisan - Irrfan Khan, Hint Oyuncu

29 Nisan - Nurhan Büyükkürkciyan - Çevirmen

30 Nisan - Florian Schneider - elektronik müzik öncüsü, klavyeci 

30 Nisan - Tony Allen - Afrobeat’in öncülerinden, davulcu

2 Mayıs - Idir gerçek adıyla Ḥamid Ceryat- Berberi müzik sanatçısı, besteci

3 Mayıs - Murat Dilmener - Doktor

4 Mayıs - Dave Greenfield - müzisyen, besteci 

6 Mayıs - Özer Kızıltan- sinemacı, senaryo yazarı, yönetmen

7 Mayıs- İbrahim Gökçek- Grup Yorum gitaristi 

9 Mayıs - Little Richard - Rock’n’roll yıldızı

9 Mayıs-   Richard Sala - Karikatürist

13 Mayıs- Sunar Kural Aytuna- Yönetmen 

21 Mayıs - Oliver E. Williamson- Amerikalı ekonomist ve Nobel Ekonomi Ödülü sahibi

22 Mayıs - Mory Kanté- Gineli şarkıcı, müzisyen ve söz yazarı

25 Mayıs- Jimmy Cobb, jazz davulcusu 

25 Mayıs - George Floyd - polis tarafından boğularak öldürülen Amerikan vatandaşı

26 Mayıs -  İsmail Hakkı Karadayı, Türk orgeneral ve 22. Genelkurmay Başkanı

27 Mayıs- Larry Kramer- AIDS aktivisti  ve yazar

30 Mayıs - Ruşen Güneş - viyola sanatçısı - orkestra şefi 

31 Mayıs - Christo Vladimirov Javacheff - çağdaş sanatçı

31 Mayıs - Oruç Aruoba - Filozof, çevirmen, yazar 

9 Haziran - Ayşegül Atik, - dizi oyuncusu ve tiyatrocu

19 Haziran - Ian Holm, İngiliz oyuncu

21 Haziran- Zeev Sternhell- İsrailli siyaset bilimci 

23 Haziran- Joel Schumacher - yönetmen

29 Haziran- Hachalu Hundessa- Etiyopyalı şarkıcı ve aktivist 

29 Haziran- Mustafa Hamit Fişek- Sosyal psikolog

6 Temmuz- Ennio Morricone- İtalyan besteci

12 Temmuz -  Kelly Preston- Amerikalı oyuncu

14 Temmuz- Adalet Ağaoğlu- yazar

16 Temmuz- David Kaiser- iklim aktivisti

17 Temmuz- Huysuz Virjin yani Seyfi Dursunoğlu- oyuncu

17 Temmuz- John Lewis- ABD'de sivil haklar hareketi aktivisti

25 Temmuz - Olivia de Havilland- İngiliz aktris

31 Temmuz- Alan Parker-  yönetmen (Midnight Express yönetmeni)

4 Ağustos -  Üstün Asutay- Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu

6 Ağustos- Cavit Murtezaoğlu- İranlı müzisyen

13 Ağustos- Meral Niron- Tiyatrocu

13 Ağustos - Steve Grossman - Jazz müzisyeni, saksafoncu

27 Ağustos - Ebru Timtik - Avukat

29 Ağustos- Chadwick Boseman - aktör

31 Ağustos - Haldun Boysan- Oyuncu, seslendirme sanatçısı

3 Eylül- David Rolfe Graeber- ABD’li antropolog, anarşist aktivist ve yazar 

3 Eylül -  Gianni Serra- İtalyan film yönetmeni ve senarist 

4 Eylül- Birol Ünel - tiyatro ve sinema oyuncusu

5 Eylül- Erbil Tuşalp- Gazeteci 

11 Eylül - Toots Hibbert - Jamaikalı şarkıcı ve şarkı sözü yazarı 

15 Eylül - Suna Kıraç, İş insanı 

21 Eylül - Michael Lonsdale, Fransız oyuncu ve ressam

21 Eylül - Arthur Ashkin, Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi 

23 Eylül - Juliette Gréco - Fransız şarkıcı ve aktri

25 Eylül - Goran Paskaljević  - Yugoslav film yönetmeni 

29 Eylül - Helen Reddy, Avustralyalı müzisyen, aktivist, aktris ve söz yazarı

30 Eylül - Ali Bozer, Türk hukukçu ve siyasetçi

6 Ekim- Eddie Van Halen- Hollandalı müzisyen, gitar virtüözü. 

6 Ekim- John Lester Nash Jr. - Amerikalı reggie sanatçısı

7 Ekim- Mario Molina-  Meksikalı kimyager. 

18 Ekim- Sefa Ulaştır- Kurtalan Ekspres grubundan müzisyen

18 Ekim- Bekir Coşkun- gazeteci-yazar

26 Ekim - Osman Durmuş, doktor, eski Sağlık Bakanı

27 Ekim - Hikmet Karagöz, sinema ve dizi oyuncusu

30 Ekim- Mesut Yılmaz - siyasetçi

31 Ekim- Sean Connery- İskoçyalı aktör

1 Kasım- Robert Fisk- Gazeteci

1 Kasım- Yalçın Granit- Sporcu

1 Kasım- Betty Dodson- feminist yazar

1 Kasım -  Burhan Kuzu, hukukçu ve siyasetçi

6 Kasım- Fernando Solanas- Arjantinli film yönetmeni, senaryo yazarı ve sosyalist

15 milyon Vizon

6 Kasım- Timur Selçuk- müzisyen

12 Kasım -  Masatoshi Koshiba, Japon fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi 

19 Kasım - Reşit Karabacak, Türk güreşci

25 Kasım- Diego Armando Maradona - Arjantinli futbolcu 

27 Kasım - Muhsin Fahrizade, İranlı subay ve fizik profesörü

28 Kasım- Dave Prowse- aktör

30 Kasım -  Anne Sylvestre, Fransız şarkıcı ve söz yazarı 

1 Aralık  Hasna Begum, Bangladeşli filozof ve kadın hakları savunucusu

11 Aralık- Kim Ki-duk- Güney Koreli yönetmen

12 Aralık - Jack Steinberger, Amerikalı fizikçi ve Nobel fizik ödülü sahibi

12 Aralık- John Le Carré- İngiliz yazar 

14 Aralık- Erkut Taçkın- rock müzisyeni 

19 Aralık- Leo Panitch- Marksist düşünür, akademisyen 

23 Aralık -  Orhan Kural, akademisyen

28 Aralık - Mustafa Kandıralı- klarnet ustası

29 Aralık- Pierre Cardin, İtalyan asıllı Fransız modacı