'Kumarbaz’ı, 'Suç ve Ceza’yı ya da 'Yeraltından Notlar’ı kaleme alan o ‘el’i, nereye kadar görmezden gelebiliriz?
Aslolan metindir, şiarına ne kadar bağlı kalmaya çalışsak da; yaşam ile yapıt arasındaki bağlantıya dair merakımıza engel olmak her zaman kolay değil. 'Kumarbaz’ı, 'Suç ve Ceza’yı ya da 'Yeraltından Notlar’ı kaleme alan o ‘el’i, nereye kadar görmezden gelebiliriz örneğin? Kafkaesk bir atmosfer, derken, Kafka’nın yaşamını da kendimize hatırlatmıyor muyuz aslında? Tim Parks da şöyle diyor: “Okurlar, yazdığı romanlar aracılığıyla karşılaştıkları o kişinin kim olduğunu bilmek ister. Edebiyattaki bu yaşam ve yapıt bağdaşması, şu ya da bu fikrin sadece nereden gelmiş olabileceğinin saptanmasından çok daha karmaşıktır.”
Tim Parks ile Türkçede Kanat Kitap sayesinde tanışmıştık. İlk olarak 2004 yılında yayımlanan Kader romanını 'Europa', 'Sevgili Mimi' ve 'Mimi’nin Hayaleti' romanları izlemişti. Son zamanlarda ise ‘edebiyat-dışı’, daha doğrusu edebiyata ‘dışarıdan’ bakan kitaplarını okur olduk Tim Parks’ın. “Kurmacaya ihtiyacımız var mı? Her kitabı ille de bitirmemiz mi lazım? Yeni mecra ve formatlar okuma deneyimimizi nasıl etkiliyor? Bakış açımızı onaylamak için mi, yoksa sorgulamak için mi okuruz? ‘En büyük’ romancılara kim, neye göre karar veriyor? Yazar biyografileri ne işe yarar? Roman yazmak artık bir ‘iş’ haline mi geldi?” gibi soruların izini sürdüğü denemelerinin bir araya geldiği 'Ben Buradan Okuyorum' ve filozof-robotik mühendisi Riccardo Manzotti ile ‘Bilinç nedir ve nerededir?’ sorusu etrafında gerçekleştirdiği uzun soluklu söyleşisini içeren 'Zihnin Ucu Bucağı' kitapları 2017 ve 2018’de Metis Yayınları tarafından yayımlandı.Şimdi de elimizde, ünlü romancıların eserleriyle hayatlarındaki kesişmeleri irdelediği 'Yaşam ve Yapıt' kitabını tutuyoruz. “Özünde her bir deneme, hangi değerlerin, daha doğrusu rekabet halindeki değerler arasındaki hangi gerilimlerin incelenen roman için en önemlileri olduğunu saptamaya ve ardından bu gerilimlerin yapıt aracılığıyla oluşan okur ve yazar arasındaki ilişkiyi nasıl biçimlendirdiğini göstermeye çalışıyor.” Kitabın altbaşlığına da yansıtıldığı gibi, “yazarlar, okurlar ve yazar-okur karşılaşmaları”....
Yukarıda andığımız isimlerden Kafka yok bu kitapta ama Dostoyevski var. ‘Klasik’ isimlerin yaşamöykülerine az çok aşina olduğumuz düşünülürse, Tim Parks’ın 'Yaşam ve Yapıt' kitabındaki denemelerinde daha çok ‘çağdaş’ isimlere yer vermiş olması ayrıca kıymetli. Charles Dickens, Anton Çehov, Thomas Hardy’nin yanı sıra J. M. Coetzee, Colm Tóibín, Peter Stamm, Dave Eggers gibi isimlere rastlamak sevindirici. Zaten eminim her okur, kendisine özgü bir okuma sırası gözetecektir bu kitapta. Ben ilk olarak Georges Simenon bölümüyle başladım örneğin. Sonrasında okuduğum bölüm şu cümlelerle başlıyordu: “Haruki Murakami’nin yaşamını ve yapıtlarını ele alırken birey ve topluluk arasındaki ilişkiyi, dahil edilme ve dışlanma, ait olma ve terk etme sorularına dikkat ederek incelemek önemlidir.” Şimdi sırada Stieg Larrson var...
YAŞAM VE YAPIT
Tim Parks
Çeviren: Şakir Özüdoğru
Ayrıntı Yayınları, 2019, 288 s.
