4 Ocak 2008Yurdagül Şimşek, Rıfat Başaran
Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) dün sosyal hayatı dumanaltından kurtaracak yasa teklifini kabul etti. Bir zamanlar, şehiriçi ve şehirlerarası otobüslerde bile sigaranın içildiği Türkiye'de, bir geçiş sürecinin ardından yeni, 'dumansız' bir dönem başlayacak. Sigara izmaritini yere atanlara bile 20 YTL ceza kesilecek. İşletme sahipleri ile sigara firmalarının lobi çalışmalarına karşın Meclis'te kabul edilen yasayla 18 ay sonra barlar, kahvehaneler, kafeteryalar, birahanelerde sigara yasak olacak, tiryakiler için özel bölümler bile olmayacak. Ancak oy kaybı riskini dikkate alan hükümet bu mekânlardaki sigara yasağını, 18 ay, yani Mart 2009'da yapılacak yerel seçimlerin sonrasına bırakmaya karar verdi. TBMM Genel Kurulu'nda, Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Yasa'da değişiklik öngören yasa ikiye karşı 240 oyla kabul edildi. 248 milletvekilinin katıldığı oylamada altı milletvekili de çekimser kaldı. Kamu hizmet binalarında, birden çok sayıda kişinin istihdam edildiği çalışma alanlarında, lokantalar ile kahvehane, kafeterya, birahane gibi eğlence hizmeti veren işletmelerde ve trenlerde sigara içenler için özel alanlar bile oluşturmama hükmü yoğun tepkileri de beraberinde getirdi.
Yasakta tereddüt Bu konuda her partinin yöneticisi ve milletvekillerine işletme sahipleri ile sigara firmalarının temsilcilerinin de aralarında yer aldığı çok sayıda tepki ulaştı. Bir çok milletvekili de, parti yöneticilerine eğlence merkezlerinde sorun yaşanacağını ifade ettiler. Bunun üzerine AKP yönetiminde sabah saatlerinde görüşmeleri haftaya erteleyerek 'yasaklara yumuşak geçiş formülü' üzerinde çalışma görüşü ağırlık kazandı. Ancak Sağlık Bakanı Recep Akdağ'ın karşı çıkması ve kamuyonuda 'Sigara lobisi kazandı' şeklinde yorumlanmaması için görüşmeleri ertelemekten vazgeçildi.
'Tiryaki seçmen' korkusu AKP yönetimi tepkileri ve Mart 2009'da yapılacak yerel seçimlerde oy kaybı riskini dikkate alarak yasanın uygulanmasında 'geçiş süreçleri' kararı aldı. AKP'nin verdiği önergelerle yürürlük tarihinde değişiklikler yapıldı. Lokantalar ile kahvehane (köyler dahil), kafeterya, birahane gibi eğlence hizmeti verilen işletmelerdeki yasağın, yasanın yayımı tarihinden 18 ay sonra yürürlüğe girmesi hükme bağlandı. Yasa, bu ay içinde Cumhurbaşkanı tarafından onaylanırsa bu tür yerlerdeki yasaklar 2009'un ikinci yarısında yani mart ayındaki yerel seçimlerden sonra yürürlüğe girebilecek. Yasanın diğer hükümlerinin yürürlük tarihi de yayımı tarihinden dört ay sonraya ertelendi.
Geçiş savunması Sağlık Bakanı Akdağ, Dünya Sağlık Örgütü'nün de lokanta, kahvehane, kafe ve birahanelerdeki yasaklar için 1.5 ila iki senelik bir geçiş süreci öngördüğünü vurgulayarak, "Biz sürekli Dünya Sağlık Örgütü'yle birlikte çalıştık. Bu öneriler işimizi kolaylaştıracak" dedi. Akdağ, yasanın diğer hükümleri için dört aylık geçiş sürecinin kısa olduğunu söyledi.
Lobicilere yanıt Akdağ, "İyi niyetten şüphe edilmemelidir. Mesele kanun uygulamasını doğru şekilde yapabilmektir. Bu kadar yüksek iradeyi gösteren hükümet ve Meclis, sigara lobilerinden etkilenmemiştir. Bugün yaptığımız bu kanun bu soruya cevaptır" diye konuştu.
Tiryakiye sokak ve ev Tiryakiye sadece evlerinde ve sokakta sigara ve nargile içme olanağı tanıyan yasa ile gelen bazı hükümler şöyle: Tütün ürünleri kamu hizmet binalarının kapalı alanlarında; koridorları dahil olmak üzere her türlü eğitim, sağlık, üretim, ticaret sosyal, kültürel, spor, eğlence ve benzeri amaçlı özel hukuk kişilerine ait olan ve birden çok sayıda kişinin girebildiği binaların kapalı alanlarında yasak olacak. Taksiler dahil olmak üzere, karayolu, demiryolu, denizyolu ve havayolu toplu taşıma araçlarında da sigara içilmeyecek. Okulların, dershanelerin, kültür ve sosyal hizmet binalarının kapalı ve açık alanları da tiryakilere kapanacak. Lokantalar ile kahvehane, kafetarya, birahane gibi eğlence hizmeti veren işletmelerde de sigara içilmeyecek. Bu tür eğlence merkezleri ile kamu binalarında tiryakiler için özel alan da ayrılmayacak. Yaşlı bakım evlerinde, ruh ve sinir hastalıkları hastanelerinde, cezaevlerinde ve denizyolu araçlarının güvertelerinde tiryakiler için özel alanlar oluşturulabilecek. Otellerde tiryakilerin ayrı odaları olacak. Açık havada yapılan her türlü spor, kültür, sanat ve eğlence faaliyetlerinin yapıldığı yerler ile seyir alanlarında tütün ürünleri kullanılamayacak. Bu tesislerde sigara içenlere mahsus alanlar oluşturulabilecek.
Yasakları uygulamayan işletmelere 5 bin YTL para cezası Yeni yasayla gelen sigara yasaklarının uygulanmasının güvencesi para cezaları olacak. Belediye sınırları içinde cezaları zabıta, belediye sınırları dışında genel kolluk uygulayacak. Yasa tanımaz sigara tiryakilerine kesilecek cezalar şöyle:
Yasak yerlerde ve statlarda sigara içenlere, sigara firmalarının isim, amblemlerini, ürünlerinin marka ya da işaretlerini veya bunları çağrıştıracak alametleri kıyafet ve takı ve aksesusar olarak taşıyanlara 50 YTL ceza kesilecek. Sokağa izmarit, ağızlık, sigara paketi atanlar 20 YTL ceza ödeyecek. Yasakların uygulanması ve tedbirlerin alınması ile ilgili yükümlülüklerini yerine getirmeyen işletmeler, önce işletme iznini veren kurumlarca yazılı olarak uyarılacaklar. Verilen sürede yükümlülüklerini yerine getirmeyenlere, 500 YTL ila 5 bin YTL arasında idari para cezası verilecek. Reklam, ilan, promosyon yasaklarını ihlal edip, yetkili yerler dışında sigara satanlara 50 bin YTL'den 250 bin YTL'ye kadar idari para cezası uygulanacak. TV programlarında, dizi, klip, film, reklam ve tanıtım filmlerinde sigara içme görüntüsü yer almayacak. Bu yasağa aykırı hareket edenlere yerel yayınsa 1000-1500 YTL, bölgesel yayınsa 5 bin-10 bin YTL, ulusal yayın ise 50 bin-100 bin YTL arasında idari para cezası uygulanacak. Bu cezalara RTÜK karar verecek. Okul, hastane, stadyum, sinema benzeri sağlık eğitim ve öğretim kültür ve spor hizmeti verilen yerlerde sigara satanlara 1000 YTL para cezası verilecek. 18 yaşından küçüklere sigara satanlar hakkında TCK'nın, Sağlık İçin Tehlikeli Madde Temini başlıklı 194. maddesi çerçevesinde 6 aydan 1 yıla kadar hapis istemiyle dava açılacak. 18 yaşını doldurmamış kişileri, tütün ürünü işletmelerinde, pazarlanmasında ve satışında istihdam edenlere, her 18 yaşından küçük çalışan için 1000 YTL idari para cezası verilecek. Adet şeklinde ya da paket bölünerek sigara satanlar 250 YTL idari para cezası ile cezalandırılacak. Tütün ürünlerini ya da markalarını çağrıştıracak şekilde sakız, şeker, çerez, oyuncak, aksesuvar üreten ya da satanlara 1000 YTL'den 10 bin YTL'ye kadar para cezası uygulanacak. Bu tip ürünleri üretenlere de 20 bin YTL'den 100 bin YTL'ye kadar idari para cezası verilecek. Satış belgesiz olarak tütün ürünlerinin satışının yapıldığı veya satışa hazır tutulduğu yerlerdeki tütün ürünlerine el konulacak. Yasak ve buna uymamanın cezai sonuçlarını belirten uyarı levhalarını asmayanlarla sigara satışının serbest olduğu yerlerde '18 yaşından küçüklere satışın yasak olduğunu' belirten levha asmayanlara 1000 YTL ceza verilecek. Cezayı mahalli mülki amir uygulayacak. Yasağın uygulanması konusunda kendilerine yüklenen görevleri yerine getirmeyen memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında, görevi ihmal ya da görevi suiistimal suçu kapsamında dava açılacak. Ayrıca bunlar hakkında disiplin soruşturması başlatılacak.
Durdu'nun rüyası: Başbakan Erdoğan'dan sigara konusunda sık sık uyarı alan AKP'li Mahmut Durdu, Genel Kurul'da sigara paketini göstererek, "Rüyamda Başbakan benim başucumda belirdi. Bu sigaradan bana koca bir karton getirmiş, ikram ediyor" sözleri, gülüşmelere neden oldu. Durdu, sözlerine "Rüyamda, CHP de iktidar olmuştu" esprisiyle devam etti. 
