Savaş kaygısı ile başetmek

Zeynep Türkmen*

Savaşlar Travmatiktir!

Savaşlar diğer afetler gibi travmatik olmakla birlikte, savaşların diğer afetlerden en önemli farkı ne kadar süreceğinin bilinmemesidir. Travma, yaşamımıza yönelik, vücut bütünlüğümüze yönelik, sevdiklerimize yönelik, öz inançlarımıza yönelik bir tehdittir. Bu durum sadece sıcak bölgede, savaş hattında yaşayan, olaydan doğrudan etkilenen, kayıpları olan kişiler için geçerli değildir; iyileştirme (yardım) çalışmalarına katılan da, bu duruma yazılı ve görsel basın kanalı ile kilometrelerce uzaktan tanık olan kişiler de olaydan etkilenerek yoğun baskı ve gerginlik hissedebilir. Özellikle çocuklar zaman, coğrafi bölge ve yer, mekan kavramlarına tam hakimiyetin olmadığı yaşlarda iseler, savaşı kendilerine ve sevdiklerine doğrudan yönelik bir tehdit olarak algılayabilirler. Savaşlar insan eliyle yapılan afetlerdendir. Afet hazırlığı olan, afetle karşılaştıklarında neler yapacaklarına ilişkin düşüncesi olan ve bunu zihninde sıklıkla tekrarlayan kişiler, psikolojik olarak daha az etkilenirler.

Savaş kaygısı için koruyucu önleyici olarak ya da savaş kaygısı ile başetmek için şu noktaların dikkate alınması çok önemlidir:

GÜNLÜK YAŞANTINIZI SÜRDÜRÜN

Günlük yaşantınızda yaptığınız işleri aynı şekilde yapmayı sürdürün; hertürlü ev işi, işiniz, hobileriniz. Bunları yapmak sizde yasantınızın dengede olduğu duygusu yaratır.

KENDiNiZE DiKKAT EDiN

Düzenli beslenin, bedensel hareketler yapın ve dinlenin. Yapmaktan hoşlandığınız aktivitelere zaman ayırın. Sosyal ilişkilerinizi sürdürün. Kendinize bakmak, neşenizi, iyilik halinizi korumak stresli zamanlarda sizin dengede kalmanızda ve sorunlarla başa çıkma becerinizin artmasında önemli rol oynar.

İLİŞKİLERİNİZİ GUÇLÜ TUTUN

Aile üyeleriyle, arkadaşlarınız ve yakınlarınızla bağlantınızı sürdürün. Diğer insanlarla bağlantılı olmak size sosyal destek sağlar ve güçlüklerle başa çıkma becerinizi artırır.

SÜREKLİ SAVAŞ HABERLERİNİ İZLEMEYİN; KENDİNİZE MOLA VERİN

Siz ve aile üyelerinizin savas ve savasla ilgili yazılı ve görsel haberlere ayırdığınız zaman üzerinde kontolünüz olduğundan emin olun. Eğer bir zaman dilimi vermek gerekirse, bu sürenin günde bir, bir buçuk saatten fazla olmamasına özen gösterin. Bu süreler dışında TV ya da radyoda savaşla ilgili haberler dışında baska programlar izlemenin sakıncası yoktur.

AİLE ACiL DURUM PLANI YAPIN

Aile Acil Durum Planınızın olması, beklenmedik olaylar üzerinde kontrol duygunuzu arttırır. Hertürlü beklenmedik durumlar için, aile üyeleri ile mahallenizde ve mahalleniz dışında buluşma noktaları belirleyin. Bulunduğunuz yerde, telefon görüşmelerinin kesintiye uğraması olasılığına karşı bölge dışı bağlantı kişisi belirleyin.

KÜÇÜK ÇOCUKLARDA ORTAYA ÇIKABİLECEK DAVRANIŞ ÖRNEKLERİ:

Ebeveynlerden ayrılamamakErken yaşlardaki davranış biçimlerine geri dönüşYatağa gitmekte isteksizlikKabus görmekDikkati toplayamamakOkula gitmekte isteksizlik ya da okula gitmeyi reddetmek

ÇOCUKLARA DAVRANIŞ İÇİN ÖNERİLER:

Çocuğa güven verici, destekleyici bir tutum içinde olunmasıKorkularını anlatmasının sağlanmasıSoru sormasının kolaylaştırılmasıSavaşla ilgili yayınları izlerken, mutlaka çocuğun yanında olup, gerekli açıklamaların yapılmasıBir süre için davranışlardaki değişikliğin görmezden gelinmesi, hoşgörülü olunmasıÇocuklara fiziksel olarak dokunulması, sarılıp okşanması çocuğu rahatlatır.

Bununla birlikte,

Tutamayacağınız sözleri asla vermeyin.Günlük yaşamdaki programlarınızı elinizden geldiğince eskisi gibi sürdürün, ani değişiklikler yapmayın.

SAVAŞ KAYGISI İLE TEMEL BAŞETME KANALLARI

Her insanda karşılaştığı tehdit edici durumla başetmek için bir dizi başetme kanalı bulunur. Herkes, başetme kanallarının hepsini kullanma potansiyeline sahiptir. İNANÇ KANALIAnlam arama, değer sistemlerini ve öz inancı ve dini inançları, ruhani dünya, güven, umut, kendine güven ve yeterlilik duygusunu içerir. Bazen, dini aktivitelere geri dönüş, bazen de ruhani dünya üzerinde konuşma, kafa yorma, ya da kişinin iç güçlerine sığınması şeklinde dışa vurulabilir.

DUYGU KANALIGeniş duygu yelpazesini ve bunların sözel veya diğer ifade şekillerini içerir. Duygular hakkında konuşmak, duyguları isimlendirmek, ağlamak, dokunmak, birbirine sarılmak.

SOSYAL ETKİLEŞİM VE DESTEK KANALIBir gruba ait olmak, rolünün gereklerini yerine getirmek, destek almak ve vermek durumlarını içerir. Aile üyeleri, iş yerindeki , okuldaki kişilerle, komşularımızla ve aynı kaderi paylaştığımız kişlerle olan bütün bağlarımız ve etkileşimimiz.

HAYALGÜCÜ VE YARATICILIK KANALIResimler, rüyalar ve içten gelen hislerle (6'ncı his) yaratıcı çözümler bulmak konusunda etkindir. Mizahı kullanmak, her şey mümkündür yaklaşımı, acı veren şeylerden uzak durmak. Afet sonrası, yazmak, resim yapmak, her şeyin daha iyi olacağı gelecekteki durumları zihinde canlandırmak şeklinde dışa vurulabilir.

DÜŞÜNCE KANALIBilgi toplama, evrensel gerçekleri, problem çözme ve olumlu düşünmeyi içerir. Örneğin, eğitim ihtiyacı ya da bilgi ihtiyacı içinde olan kişiler bu kanalı etkin şekilde kullanıyor demektir. Bilgi almak, durumu anlamak için yapılabilecek pek çok aktivite vardır; araştırmak, okumak, yazılı ve görsel medyayı izlemek.

FİZİKSEL (ALGISAL VE MOTOR) KANALFarkında olarak veya olmadan yapılan hareketler, aşırı hareketlilikten tam gevşemeye varan çok geniş bir alanda etkilidir.Bu kanalın kullanımında hem fiziksel aktiviteler, özellikle nefes kontrolü*, hem de gevşeme egzersizleri** sözkonusudur. Bazı kişiler çok harekeli olarak bazıları da sakin, dingin bir şekilde kriz durumununa yanıt verirler. Alkol ve madde bağımlılığında ki artış da bu kanalın kullanımı ile ilgilidir.

Kaygı ile başetmede;* Nefes kontrolünün ve** gevşeme egzersizleri eşiliğinde, zihinde canlandırma tekniğinin öğrenilmesi çok yararlı olabilir.

Genellikle, travma altındaki kişiler, o ana kadar hangi başetme kanallarını kullanmışlarsa yine onları kullanacaklardır. Profesyonel meslek elemanları ile gönüllü yardım ekiplerinin bu kanallar ve kullanımı konusunda donanımlı olması durumunda, kişiye kuvvetli olduğu başetme kanalını kullanması için destek verebilirler ya da kullanmadığı bir kanalı kullanmasını sağlayabilirler.

Dilerseniz kendi başetme kanalınızla ilgili bir çalışma yapabilirsiniz:

Sadece bir iki dakika, kendi başetme kanalınız üzerine odaklaşın.

Bu ana kadar ağırlıklı olarak hangi kanalları kullanıyordunuz, bundan sonra kullanmayı düşündüğünüz kanallar var mı? Bunlar sizin başa çıkma kapasitesinizi artıracaktır.

Pek çogumuz için bu tür yazıları okumak, bir eğitime katılmak bir ‘tekrar’ niteliğindedir. Bu bizim başa çıkma becerimizi artırır çünkü, olayla karşılaştığımızda kullanabileceğimiz, harekete geçirebileceğimiz güçlü yönlerimiz ve kaynaklarımız üzerinde düşünürüz. Araştırmalar göstermiştir ki, hem profesyoneller hem de gönüllüler için, afete hazırlığı olanların başetme becerileri, olmayanlara kıyasla daha fazladır.

* Sosyal hizmet uzmanı. Çeşitli uluslararası kuruluşlarca desteklenen projelerde yer aldı, B.Ü. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü altında yürütülen Afete Hazırlık Eğitim Projesi’nde Program Koordinatörü, Eğitmen ve Eğitmen Eğitmeni olarak görev yapmaktadır. [email protected]