29 Eylül 2013Milliyet Gazetesi
Bu yıl poyrazın neredeyse esiri olduk ama ne denizi, yüzmeyi ne de onun fırtınalarını ve rüzgarlarını biliriz. Halbuki bu önemli konuda 500 yıllık bir şiirimiz bile var.
Aslında estikleri yönlere göre adlandırılan sekiz ana rüzgar var ama çoğumuz sadece iki rüzgarın adını bilir: Poyraz ve lodos. Poyraz kuzeydoğudan eser ve soğuk getirir; lodos ise güneybatıdan eser, sıcak ve nemli hava getirir. Piri Reis ta 1550’lerde “Kitab-ı Bahriye-Denizcilik Kitabı”nda bu rüzgar yönlerini şöyle çok güzel bir şekilde anlatmış:Herkesi denizden anlar sanma senSakın hepsi anlar sanma işindenEy hürmet sahibi deniz ehli ona derler kiO deniz ilmini tam bilir belkiO bütün mevsimlerin halini bilmelidirAyın gökte yürüyüşünü öğrenmelidir.Her yolda bir mürşidi kamil gerekBir denizci ilim ile amil gerekÖğrenmeli her işi hep noksansızKi denizde kazasız yol bulasızTedbirden sonra, bırakırlar işi Hakka.Böylece işleri yürür hep saat ve dakkaBilmeden hep sormalı bilmediğinDenizlerin İskenderi olan Pirimiz.Hep dolaştı bu denizi, bilirizBütün denizleri rahatlıklagezmesini sebebiDanışırdı, fikir alırdı görünce bir bileniİnsanların, bakmaz idi parasına, çuluna.İşit şimdi fırtınanın aslınıOluşunu gelişini faslınıYeldir o, eser gerçi ey yarTürlü şekil, çeşit çeşit ismi varMuhalif rüzgar vardır çok sert eserYağmur rüzgarı derler kamçılar geçerDalga kabarır yay gibi, aşar taşarFikirler ve akıllar onu görünce şaşarHeybetle gemiye dalga bindirirDinle gel sana anlatayım bu nedirSürer atı istemediği yolaHak bilir, sonunda ne işler olaYa batırır denizde ya vurur taşaEy Allahım, sakın gelmesin bu iş başaEğer bir limana girer ise kurtulurTövbe eder her şeye asiliği unutur.Fırtına işte budur söyledimKudretimle size tarif eyledimDinle şimdi, rüzgarları diyeyimOnları da size hep bildireyimBaşlıca rüzgarlar ki azizimDört tanedir rüzgarlar ki, kaydettimBiri şarktır ki doğu, öteki kuzey şimalBiri garptır ki, batı, ötekini güney alAslı bu dört rüzgardır ey bahtiyarÖtekiler bundan olur aşikarOnun için pusulada bu dördünün çizgisiSiyah ile kalın çizmek gemicinin adetiKi kara çizgi cümlesinin başıdırÖtekiler hepsi onun eşidir.Bu dört rüzgar kırmızı ile yazılırKarayel-Şoluk-Lodos-Poyraz anılırİşte bunlar da ayrılırlar, sekiz olur yelHepsi bunlardır rüzgarlar bilBu sekiz de tekrar sekize ayrılırOn altıya bölünür ayrı ayrı karılırBu on altı durmaz ki, artar yine yenidenBir on altı eklenir çizgi çizgi iğnedenFakat bunlar rüzgarlardan değildirOtuz iki tanedir tamamı da bunlarınHepsi birden yol bulmakla tanınır.Deniz ve rüzgar gibi temel doğa olaylarıyla birlikte, önce bilimin önemini ve tedbir almayı öğrenmek için bu büyük denizci, bilim ve irfan sahibi insanımızı daha iyi tanımalı ve tanıtmalıyız...
