1.Çocuklarınızla birlikte olmak için her fırsatı kullanın; onlarla beraber geçirdiğiniz zamanları çoğaltın. Hiç olmazsa, akşam yemek saatlerinde, sofrada birlikte olun. Safları sıklaştırmak rahatlatıcı olur.
2.Başınıza gelebilecek tehlikeli durumlar hakkında konuşmak istediklerinde, susturmayın, dinleyin. Onun korkularını ve endişelerini dile getirmesine fırsat verin. Bütün bunların olması için oturup zaman ayırmanız gerekir. Ayaküstü geçiştirici konuşmalar yapmak yerine, oturun yere yanı başına, aklına gelenleri söylemesi için fırsat verin.
3.Sırf teselli olsun diye "yok bir şey" demeyin. Çünkü var bir şey... ama siz ve onu sevenler onu korumak için ellerinden gelen her şeyi yapmayacaklar mı? Aldığınız önlemleri tek tek söyleyin. Aç-susuz kalmayacaklarını, daima sığınabilecek bir yer olacağını belirtin.
4.Savaştan etkilenebilecek başkalarını korumak için çocuğunuzla birlikte neler yapabileceğinizi düşünün. Savaşı durdurmak için yetkililere mektup yazabilir, savaş bölgesindeki çocuklara ihtiyaçlarını karşılayacak malzemeler toplayıp gönderebilirsiniz.
5. Çocuk der ki: "Korkuyorum..." Çocuğunuzun korkusuna kulak verin, her zamankinden daha fazla ilgi ve yakınlık gösterin. Korkunun onun günlük davranışlarını engellemesine fırsat vermeyin, çekindiği ve kaçındığı şeyleri saptayıp, bunları yapması için yüreklendirin.
6. Anne-baba der ki: "Her zamankinden çok ilgi istiyor, çok bencilleşti..." Verilen yetmiyorsa, ihtiyaç giderek artıyorsa, onu rahatlatmak için daha fazla ve daha uzun dönemli zaman ayırmaktan çekinmeyin.
7. Savaş haberleri ve konuşmaları çocukları gerginleştirebilir. Çocuklar gerginleştiklerinde ne yaptıklarını çok iyi kontrol edemeyebilirler. Davranışlarını kontrol etmekte zorlandığında, çocuklara nerede duracağını gösteren yaklaşımlar işe yarar: tatlı-sert uyarılarda bulunabilirsiniz. Kendini tutmayı, durabilmeyi öğreten oyunlar oynatabilirsiniz.
* * *
Travma başladı bileSavaşın ruhsal travmasının etkisi binbir kanaldan yayılacak; savaşanlara, kaçanlara, göçenlere, seyredenlere... Bu kitlesellikte bir travmayla daha birkaç yıl önce Kocaeli depreminde karşılaştık. Ama savaşın travmasıyla başa çıkmak daha da zor olacak.
