Haziran 2017

"Uluslar ve halklar, büyük ölçüde kendi kendilerini besledikleri hikâyelerden oluşurlar. Eğer kendilerine yalan hikâyeler anlatırlarsa, bu yalanların gelecekteki sonuçlarına katlanmak zorunda kalacaklardır. Yok eğer kendilerine, kendi gerçekleriyle yüzleşen hikâyeler anlatacak olurlarsa, o zaman kendi hikâyelerini gelecekteki çiçeklenmeler için özgür kılmış olacaklardır.”

Ben Okri, A Way of Being Free, 1997

Amerikan Uzay dairesi Nasa'nın 137 yılın en sıcak Haziran ayı ölçümlerini yaptığı 2017 yılının tam ortasında, NASA’nın bağlı olduğu devletin başkanı milyarder emlakçi ve TV yıldızı Donald Trump, dünyanın kişi başına en fazla karbon emisyonu yapan ülkesini, gezegeni iklim yıkımından kurtarmak için son çaba olan Paris İklim Anlaşmasından çektiğini açıkladı.

"Trump kömürden yana" Trump "temiz kömür"ün dönüşünü müjdeliyor. (Saul Loeb / AFP / Getty Image)

Avrupa ülkelerinde ABD’de ve birçok dünya ülkesinde sokaklara taşan binlerce  protestocunun yanı sıra, başta Çin ve Avrupa Birliği olmak üzere, diğer imzacı ülkelerin tepkisini çeken bu kararın ardından, ABD antlaşmayı şu ana kadar imzalamayan Suriye ve Nikaragua'nın yanında yer almış, fakat bu iki ülke de bir kaç ay sonra anlaşmayı imzalayarak ABD hükümetini dünyada tek başına bırakmıştı.

"Trump'ı yok say, iklim değişikliğini değil."  (Jake Conroy / Rainforest Action Network)

ABD'nin, aralarında New York, San Diego, Colorado Springs, Boulder, Seattle, Los Angeles, Chicago ve başkent Washington'ın da olduğu 40 eyaletinin 140 kent ve kasabasında, yaklaşık 150 ayrı protesto gösterisinden göklere yükselen talep netti: "İklim Suçunu durdurun!"

Pedrogao Grande, Portekiz, 18 Haziran 2017 (Rafael Marchante / Reuters)

Portekiz’in orta kesimlerinde aniden çıkan büyük orman yangınlarından kaçmaya çalışan ve fakat bunu başaramayan 65 insan ve sayısını hiçbir zaman bilemeyeceğimiz orman sakini hayatını kaybederken, Antalya’nın Alanya ilçesinde bir günde iki farklı yerde ortaya çıkan yangınların arasında kalan söndürme ekiplerine "kaçın!" talimatı geliyordu. 29 Haziran Cuma günü İstanbul’da 37.2 derece olarak ölçülen hava sıcaklığı, 106 yıldan beri kayıtlara geçen en yüksek hararet oldu.

Bu korkunç sıcakların ortasında, Batı Afrika'dan Avrupa'ya gitmek isteyen 44 göçmen Sahra Çölü'nde susuzluktan kavrularak hayatını kaybetti. Aralarında kadınlar ve bebekler de vardı. Mülteci mutabakatı çerçevesinde AB’nin doğrudan 222 milyon avro ödediği, dünyada da ikinci büyük “göçmen alıcısı” konumunda bulunan Türk hükümeti ise, Suriye sınırının 650 kilometrelik bölümüne duvar çekmişti. Küçük bir bölümü kalan Suriye hattını tamamladıktan sonra, Türkiye’nin İran ve Irak sınırına da duvar örmeye hazırlandığı yolunda haberler gelmeye başlamıştı. 

Türkiye - Suriye sınırı (Ümit Bektaş / Reuters)

Duvarın öte yakasında kalan Suriye'de ABD Esad rejimine bağlı güçleri hedef almaya yöneliyor, ABD destekli Suriye Demokratik Güçleri (SDG) Rakka'yı IŞİD'in elinden alma yolunda ilerlemeye devam ediyordu. Dünya Sağlık Örgütü’nün, Suriye'de yeni çocuk felci salgınının Mart ayından beri en az 17 çocuğu felçli bıraktığını duyurduğu sıralarda, BM, Haziran ayı içinde Irak'ta düzenlenen terör saldırıları ve çatışmalarda 415 sivilin öldürüldüğünü duyurmuştu. Irak ordusu Musul’da IŞİD lideri Bagdadi'nin halifeliğini ilan ettiği camiye kadar ilerlemiş, ilerlediği bölgelerde hem kendi sivil kayıpları, hem de IŞİD'in toplu mezarları ortaya çıkmaya başlamıştı.

Bu sırada Londra'da, Paris'te, Filipinler’de terör saldırıları can almaya devam ediyor, Torino'da Şampiyonlar Ligi finalinin naklen yayınlandığı meydanda bomba paniğinde en 1500 kişi yaralanıyordu. İran'ın başkenti Tahran'da Meclis binasına ve İslam Devrimi'nin lideri Ayetullah Humeyni'nin türbesine giren IŞİD'e bağlı  silahlı saldırganlar 2 ayrı saldırıda en az 12 kişi öldürmüş, Somali'nin başkenti Mogadişu'da iki restoranı hedef alan bombalı saldırılarda ise ölü sayısı 30'u geçmişti. Tüm bu olaylarda ölen ve yaralananların hepsi sivildi.

Küresel Barış Endeksi'nin 2017 yılı raporunda Türkiye, 163 ülke arasında 146'ncı sırada yer almaktaydı. Almanya Dışişleri Bakanı Gabriel ile Türk mevkidaşı Çavuşoğlu arasındaki görüşmede İncirlik krizi çözülememiş, Almanya uçaklarını Türkiye'den Ürdün'e taşıma kararı almıştı. Türkiye'nin en büyük ticari ortağı olan Almanya'nın bu kararına Başbakan Yıldırım, 'Nasıl isterlerse öyle yapsınlar' açıklamasını yaptı. Bu sert terslemeden bir ay sonra, Türkiye'nin teröre destek verdikleri iddiasıyla suçladığı büyük Alman şirketlerinin de aralarında bulunduğu liste, "iletişim hatası" yapıldığı gerekçesiyle geri çekildi. Bu geri çekilişin ardından, Başbakan Alman şirket temsilcilerine verdiği kahvaltı davetinde, iki ülke arasındaki ilişkilerin kalıcı olarak olumsuz seyretmesinin “akla ziyan” olduğunu söyleyerek herkesi aklın yoluna davet etti ve gönülleri aldı.

Haziran’da Batman Kozluk’taki PKK saldırısında yaşamını yitiren müzik öğretmeni Şenay Aybüke Yalçın öğrencilerinin ve yakınlarının gözyaşları ile son yolculuğuna uğurlandı.

Kırkağaç'ta rahatsızlanarak hastanelik olan 150 askerle ilgili olarak Manisa Valisi Güvençer,  önce gastroenteroloji dalına “mevsimsel mide üşütmesi” tanısıyla önemli bir katkı yaptı; ardından “çocuklarımızın birbirinden psikolojik olarak etkilenerek sağlık kuruluşlarına müracaat etmesi vardır” şeklinde bir açıklama ile dünya tıp literatüründeki yerini sağlama aldı.

Şiddet, hamaset ve neoliberalizm sarmalındaki dünyadan gelen ender iyi haberlerin ikisi de Kolombiya'dandı bu ay: Barış anlaşması kapsamında FARC (Kolombiya Devrimci Silahlı Güçleri), elinde bulunan silahları teslim etmeye devam ediyor, böylece yarım yüzyıllık iç savaşın sonu gözükür gibi oluyordu. İkincisi, ülkenin 3. büyük şehri Kali’de telekomünikasyon hizmetlerinin özelleştirilmesine karşı çıkan kamu hizmetleri sendikası, uzun bir mücadele sonucunda belediye şirketinin özelleştirilmesi planlarını durdurmayı başarıyor, dahası kamu hizmetlerini iyileştirmek üzere bir Uruguay kamu şirketi ile de anlaşma imzalıyordu.  

2017 yılının Haziran ayında Dünyanın kucağına bir anda ortaya çıkan yepyeni bir kriz düştü. Yeryüzünün en zengin ülkelerinden Suudi Arabistan ve Birleşik Arab Emirlikleri’nin başını çektiği yeni hizip, yine en zengin ülkelerden Katar'la diplomatik ilişkilerini bir anda kesti. Kendilerini takip eden eski darbeci general, yeni Cumhurbaşkanı Sisi Yönetimindeki Mısır'a Yemen, Libya ve Maldivler gibi isimleri demokrasi ile pek sık yanyana anılmayan ülkelerin dahil olmasıyla dünya kendine yeni bir kutuplaşma buldu. Arap ülkelerinin Katar'la olan diplomatik ilişkilerini kesmesinin ardından İran, ABD Başkanı Trump'ı suçlarken, Türkiye’de Hükümet Sözcüsü’nün açıklamasına göre Cumhurbaşkanı Erdoğan araya girdi. Yiyecek-içecek bakımından dışa bağımlı Katar'a uçaklarla gıda ve su temin edilmeye başlandı. Aynı coğrafyanın petrol açısından kıt ama kültürel açıdan daha zengin ülkesi Yemen'de ise abluka altında yardım göremeyen halk açlık, susuzluk ve hastalıktan kırılmaktaydı.

Reuters'ın haberine göre Katar'a destek vermek için bir araya gelen 2 eski düşman İran ve Türkiye arasında buzlar erimeye başlamış, eski dost Suudi Arabistan ise Türkiye’yi Katar’ın yanında yer almakla suçlayarak, “Türk ürünlerini boykot edin’’ çağrılarına girişmişti. Katar, mülkiyetindeki Paris Saint-Germain takımına 263 milyon dolarlık rekor bedelle Barcelona yıldızı Brezilyalı Neymar’ı ve 12 milyar dolarlık başka bir rekor bedelle ABD yapımı F-15 savaş uçaklarını satın alarak dünyaya gücünü göstermiş ve tehlike biraz olsun azalmıştı.

Haziran’ın iyi haberlerinden biri, ABD'de Yüksek Mahkeme’nin, Trump'ın nüfusu çoğunlukla Müslüman 6 ülke için getirdiği yasağın iki federal temyiz mahkemesi tarafından reddedilmesini uygun bulması oldu. Okyanusun öbür yanında da Birleşik Krallık’ta baskın seçimlerinde Muhafazakâr Parti'nin umduğunu bulamayıp çoğunluğu sağlayamaması sonrası, parti lideri Başbakan Theresa May üzerindeki basınç da giderek artmaya başlıyordu..

Yine dünyanın en zengin ülkelerinden biri olan İngiltere'nin en zengin şehri Londra'nın göbeğinde 24 katlı Grenfell Tower adlı sosyal konutta çıkan yangında çoğunlukla orta ve alt gelir grubuna dahil 79 kişi herkesin gözü önünde hayatını kaybetti.

Londra, 14 Haziran 2017 (Jeremy Selwyn / Evening Standart) 

Guardian gazetesinin haberine göre, azamî kâr hırsıyla yanıp tutuşan müteahhitlerin resmî denetimden kaçırarak kolay tutuşan ucuz maddelerle yalıttıkları binanın bunca kişiye mezar olması ardından sokaklar, "Grenfell için adalet" "May gitmeli" ve "Ellerinizde kan var!" yazılı pankartlar taşıyan insanların öfkesini gördü.

Türkiye ise insanların sokağa çıkıp taleplerin dile getirmesinin dahi iktidar tarafından engellendiği olağanüstü zamanlardan geçmeye devam etmekteydi.  Ülkenin son 10 yılına damga vuran Silivri Cezaevi, dünyada en fazla gazetecinin bulunduğu cezaevi olarak bilinmekteydi artık. Fethullahçı Terör Örgütü” (FETÖ) soruşturması kapsamında tutuklanan ve aralarında yazar Ahmet Altan, kardeşi Prof. Mehmet Altan, gazeteci Nazlı Ilıcak ile kapatılan Zaman Gazetesi'nin eski genel yayın yönetmeni Ekrem Dumanlı'nın da bulunduğu 17 sanıklı davanın duruşmaları devam ediyor, Tutuklu yazar ve akademisyen Mehmet Altan “17-25 Aralık soruşturmasının ardından 37 AKP'li milletvekilinin imzasıyla albay ve generallerin terfisi öne çekildi. Bu albay ve generallerden 10'u şimdi FETÖ'cü olmakla yargılanıyor. Ben mi darbeciyim, bu yasanın önünü açan mı?” diye soruyordu.

Yine bu ay, Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi yöneticilerinden Taner Kılıç'ın da aralarında bulunduğu 18 avukat ‘FETÖ’ soruşturması kapsamında gözaltına alındı. Uluslarası tepki çeken bu gözaltının ardından, mahkeme Kılıç’ın, bylock kullandığı iddiası, Zaman gazetesi abonesi olduğu, gazetenin genel yayın yönetmeninin kızkardeşiyle evli olduğu, ve çocuklarını KHK ile kapatılan okullarda okuttuğu gerekçeleriyle tutuklanmasına karar verdi.

AİHM’nin Türkiye’den yapılan dava başvurularını inceleme konusunda önceliği Cumhuriyet gazetesi yönetici, yazar ve gazetecilerine verdiğini açıkladığı günlerde, Oxford Üniversitesi bünyesindeki Reuters Gazetecilik Çalışma Enstitüsü, yıllık Dijital Haber Raporu'nda Türkiye'deki kullanıcıların yüzde 60'ının haberlerin doğruluğuna güvenmediğini ortaya çıkarıyordu.

CHP, 5 Temmuz Raporu'nda "kontrollü darbe" ifadesini tekrarlıyor, MİT'e ait TIR'ların durdurulmasıyla ilgili görüntülere ilişkin davada, hakkında 25 yıl hapis cezası verilen CHP milletvekili Enis Berberoğlu beklenmedik bir kararla tutuklanıyordu.

CHP Genel Başkanı Kılıçdaroğlu 15 Haziran'da Ankara'dan İstanbul'a doğru başladığı Adalet Yürüyüşü'nün ilk saatlerinde. (Adem Altan / AFP)

Berberoğlu, "Bu kararı verenler tarih önünde mahkûm olacak!" derken, partisinin genel başkanı Kılıçdaroğlu "Diktayı, 20 Temmuz darbesini yapanları istemiyoruz!" diyerek Ankara'dan İstanbul'a doğru yürüyüşe geçiyordu. TBMM'de CHP’lilerin “yok” sayılması için yönetmelik değiştirilmesine rağmen, binlerce insanın desteklediği ve katıldığı bu uzun yürüyüş Türkiye gündeminin birinci maddesi olarak Haziran ayının sonunu getiriyordu.