Geçtiğimiz günlerde yitirdiğimiz müzik üstadı Nikiforos Metaxas’ı Açık Dergi'de ve Sandıktaki Sesler'de andık.
Geçtiğimiz günlerde yitirdiğimiz müzik üstadı Nikiforos Metaxas’ı andık. Metaxas 24 Kasım Salı günü Aya Kostantinos ve Eleni Kilisesi'nde (nam-ı diğer Karamanlı Kilisesi) yapılan cenaze merasiminin ardından dostları ve Heybeliada İlm-i Musiki Derneği'nden müsikişinasların katıldığı bir toplantıda anıldı. Açık Dergi'de biz de hem Nikiforos Metaxas’ı andık, hem de bu toplantıdan bir kayıt dinledik.
Nikiforos Metaxas’ı, nam-ı diğer Niko'yu anlatmak için sözü Ioannis Grigoriadis'e bırakalım:
“Metaxas, İyon Denizi’nde bulunan Kefalonya adasında 1944 senesinde doğdu. İki sene sonra, Yunan iç savaş yıllarında, ailesi Orta Afrika’ya göç etti. Çocukluk yıllarını Rodezya ve Kongo’da geçiren Metaksas, Latince ve eski Yunanca edebiyatı üzerine eğitim gördü. Daha sonra Kanada ve İngiltere’de eğitimini tamamlayan Metaksas,ilgi odağını edebiyattan müziğe çevirdi. Afrika ve Kelt halk müziği üzerinde çalışmalar yapan Metaksas, daha sonra Yunanistan’a dönüp Aynoroz’da bir buçuk sene Bizans müziğini usta keşişlerden öğrenmişti. Bizans müziği üzerine ilgisi Osmanlı ve Türk müziğini de kapsadı. 1985 senesinde kazandığı bir burs sayesinde kanun sanatını araştırmak üzere İstanbul’a taşındı.
Nikiforos Metaxas'ın İstanbul'a geliş öyküsü de öyle bir kalemde geçilecek gibi değil; Niko'nun ölümünün ardından kaleme aldığı yazıda Murat Meriç şöyle açıklamış gizemi:
"Mart 2001’de Roll’da yayımlanan söyleşisinde İstanbul’u ve gelişini anlatmıştı Niko. Ney üstadı Niyazi Sayın’ın bir taksimine takılmış ve kendini bu şehirde bulmuş: ‘Selanik’te geleneksel müzikler üzerine çalışıyordum, Bizans müziği, Yunan halk müziği… Bir gün birisi bir kaset getirdi, bir Bayatî Mevlevi ayini… Orada öyle bir ney taksimi vardı ki, kulaklarıma inanamamıştım. İstanbul’a onunla tanışmak için geldim ve kapısını çaldım.’ Beylerbeyi’nde oturan Sayın’a yakın olmak için Çengelköy’e yerleşen Niko, İstanbul’u şöyle tarif ediyor: ‘Herkes ağlıyor burada, ezan bile ağlıyor. Gurbetin ve hasretin şehri İstanbul.”
Niko İstanbul'a böylece geldikten sonra, adeta ayrılamıyor buradan (aradaki kısa Kefalonya ve Afrika seyahatlerini saymazsak tabii). Yunan ve Türk müzisyenleri bir araya getirdiği “Bosphorus” müzik topluluğunu 1986’da başlatarak "Türk-Yunan dostluğunu" popüler olana yenilmeyen bir müzikal anlayışla tesis etmeye çalışıyor.
Hem iki halk arasındaki, hem de her bir halkın kendi içinde yaşadığı ayrılıkları ve ayrımları tamir etmede müziğin bir köprü olabileceğini düşünen Nikiforos, daha sonra da Bosphorus Cultural Alliance'ı başlatarak, Heybeliada Uluslararası Müzik Araştırma Merkezi'nintemellerini bu niyetle atıyor.
Heybeliada Uluslararası Müzik Araştırma Merkezi hakkında ayrıntılı bilgi buarada.
Daha sonra malesef aşmaya çalıştığı bu ayrılıklar ve bunlardan da önce Yunanistan'daki ekonomik krizden ötürü, Merkez fikri neredeyse son aşamadayken rafa kalkıyor. Konu netameli, biz de sözü Faruk Berksan’a bırakıyoruz. Samatya'daki anmada söz alan Faruk Berksan (Niko'nun kurucusu olduğu Heybeliada İlm-i Musiki Derneği Yönetim Kurulu Başkanı) Heybeliada Uluslararası Müzik Araştırma Merkezi'nin kuruluş felsefesini, fikrini ve bu fikrin hayata geçmesinde karşılaşılan engelleri de anlattı. Bizim bildiğimiz ise "büyük fikirlerin adamı" Nikiforos, Okul'un kurulduğunu ne yazık ki sağlığında göremedi. "Niko’nun ölümü yeni bir başlangıç. Akademi için gereken adımları atmak, boynumuzun borcu," demiş Murat Meriç Birgün'de çıkan yazısında; bu fikri paylaşıyor ve sizleri Niko'nun ardından Samatya'da yapılan merasimden kayıtları sunduğumuz yayınla başbaşa bırakıyoruz.
İndirmek için: mp3, 26.2 Mb.
Açık Dergi Söyleşileri’nin podcast servisine ulaşmak için tıklayın.
***
Geçtiğimiz hafta Cumartesi günü de Ariana Ferentinou ve Niyazi Dalyancı'nın hazırladığı Sandıktaki Sesler'de de özel bir programla Nikiforos Metaxas' andık.
İndirmek için: mp3, 53.5 Mb.
28 Kasım 2015 tarihinde Açık Radyo'da yayınlanmıştır.
