Kültürel Miras ve Koruma: Kim İçin? Ne İçin?'de Asu Aksoy ve Burçin Altınsay, Antakya Tarihi Şehri'nin Dünya Anıtlar Fonu’nun Dünya Anıtları İzleme/Takip 2025 Listesi’ne dünyanın dört bir yanından seçilen 25 kültürel miras alanı arasında yer almasını Antakya’yı listeye aday gösteren Yavuz Özkaya ve Buse Ceren Gül ile konuşuyoruz.
15 Ocak’ta World Monuments Fund (WMF) - Dünya Anıtlar Fonu, 2025 yılı World Monuments Watch (WMW) - Dünya Anıtları İzleme/Takip Listesi'ni açıkladı. WMF, 1965’ten beri dünya kültürel mirasının korunması için çalışan bu amaçla kaynak oluşturan bir kuruluş. WMW ise WMF'nin 1996 yılından beri yürüttüğü bir program. Dünyanın dört bir yanında çeşitli tehditlerle ve sorunlarla karşılaşan kültürel miras alanları, yerel topluluklar, kişiler veya kurumlar tarafından listeye aday gösterilebiliyor. İki yılda bir belirlenen bu listeye seçilen kültürel miras alanlarının bilinirliklerinin artması ve korunmalarına yönelik kaynaklar oluşturulması destekleniyor. Böylelikle söz konusu anıtlarla ilgili destek sağlamak üzere harekete geçilmesi konusunda yerel aktörler için WMW Listesi güçlü bir araç oluşturuyor. WMF, 1996’dan beri WMW Listesi'nde yer alan 350 kadar projeye doğrudan 120 milyon dolardan fazla katkıda bulunmuş ve sağladığı görünürlükle, yerel toplulukların diğer kaynaklardan ek 300 milyon dolar bulmalarına yardımcı olmuş.
2025 yılında 39 ülkeden 200 küsur aday arasından 29 ülkeden; çatışma ve doğal afetler, iklim değişikliği ve turizm baskısı gibi tehditler altında yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan 25 kültürel miras alanı listeye seçildi. Çatışma ve afetlerden etkilenen miras alanlarına özellikle yer açılan listede 'Antakya Tarihi Şehri' yer alırken, Gazze’nin tarihi kentsel dokusu da listeye alınmış. Bu sene sürpriz bir şekilde çok farklı bir 'yer' de tehlike altındaki miras alanları arasında; listede Ay da var, evet bildiğimiz gökteki AY.
Antakya’yı WMW Listesi'ne aday gösteren Yavuz Özkaya ve Buse Ceren Gül ile başvurularını dinliyor; Antakya’nın tarihi merkezini listeye aday gösterirken nasıl hazırlanıldı, tarihi dokunun ve tescilli, tescilsiz kültür varlıklarının neredeyse %90'ının deprem ve ardından gelen ‘temizlik’ hareketi sonucu yıkılmış olan Antakya şehri için bu listede yer alınmasına yönelik argümanın nasıl kurgulandığını ve listeye girilmesi ile Antakya tarihi merkezinin kültürel mirasına ilişkin ne tür gelişmeler beklendiğini konuşuyoruz. Ayrıca WMW Listesi’nde yer almak neden önemli, Antakya’nın bu listede yer almasından neler bekleniyor, ne gibi bir etkisi olacak, Antakya’nın korunmasına katkısı olacak mı gibi kapsamlı soruları da ele almaya çalışıyoruz.
Diğer taraftan, Ay’ın bu listede yer alması da çok heyecanlı ve ilginç bir durum. Ay’daki insan izleri, uzay araştırmalarındaki büyük gelişimin izleri korunmaya çalışılıyor çünkü Ay’a yönelik yaklaşan turizm tehlikeleri de ufukta görünmekte. Kültürel miras kavramımız ve tanımlarımız böylece gezegenimizin sınırlarını aşıp evrene doğru genişlemiş, koruma çabaları da uzaya açılmış oluyor. Dinleyicilerimize güzel bir haberimiz var; bu konuda da özel bir program yapmak üzere hazırlanıyoruz.
