İlgi Ekonomisi

Başka insanların ilgisi en karşı konulmaz uyuşturucudur. İlgiye sahip olmak, herhangi başka bir gelir sahibi olmaktan çok daha üstündür. İşte bu yüzden şöhret ve saygı değerleri, paradan, güçten daha dikkat çekicidir. İlgi zenginliğini önem sırasında parasal zenginlikten daha yükseğe yerleştirmek de bu sebeple popüler. Gittikçe daha çok sayıda insan maddi zenginliğe ve rahatlığa kavuştuğu için, diğer insanlardan ayırıcı bir özellik olan şöhreti istemeye başlıyor. Tarihin hiçbir döneminde şimdiki kadar kamuoyuna “tanıdık yüz” olmamıştı; üstelik şöhret ve güç için harika bir iş başarmış olmak ya da müthiş bir beceri gerekmiyor. Bugün insan, standart bir kariyer sonucu ünleniyor. Bu amaç için ilk adım, bir şekilde medyayla bağlantı kurabilmek. Eğer kişinin televizyondaki görüntüsü hakkında konuşuluyorsa, ilk sınav başarıyla verilmiş olur. Bu noktada kişinin başarılı olması, izlenme oranının artırma vaadine bağlıdır. Medyanın bu kadar hayati olmasının sebebi ise, tanımı gereği, medya tarafından basılan, destek verilen, yetiştirilen herkesin ünlü olması.İnsanlar, parlayan popüler yüzlere bakmaktan çok hoşlanır; medya aracının kendisi de yıldızlar dünyası hakkında dedikodular büyüdükçe daha fazla kazanç sağlar. Kazanç getirmesiyle birlikte yavaş yavaş dedikodu köşeleri daha ciddi gözüküp, medyada daha fazla alan kaplamaya başlarlar. Medya ilgi sermayesinin birikiminden (şöhret) memnun, zira ilgi zenginlerinden daha çok ilgi çeken yok.Medya elbette ki sadece bilginin değiş tokuş edildiği bir yer değil. Bilgi alırken karşılığında ilginin verildiği kanallar var. Bu noktada, medyanın insanlardan topladığı, gönüllüce “bağışlanmış” ilgiden söz edilebilir. Medyanın bu özelliği, yeni yeni ortaya çıktı. Medyayı ‘büyük’ yapan şey, halkın bilgi edinme isteği değildi; medyanın dahiyane icadı, “insanlara bilgi vererek onların ilgisini (dikkatini) çekme fikri”ydi. Ancak, dikkati çekebilmek için halkın ne okumak, dinlemek veya izlemek istediğini çok yakından izlemek gerekir: Skandal öğrenme arzusu kesinlikle tatmin edilmelidir; kolay melodiler, göz bebeklerini büyüten görüntüler kullanılmalıdır. Gözlemlenmiş zevki tatmin etmek amacıyla geliştirilecek her şey için, elbette ki yaratıcı beyinlere ihtiyaç vardır. Bunu elde etmek de ancak parayla olur ki, eğlence endüstrisinden iyi maddi kazanç sağlamak çok mümkündür.Medyanın nakit kazanç getiren en önemli özelliği, tüm alanını reklam için kiralayabiliyor olmasıdır. Bu ticari aktivite sayesinde, kendisini bilgi satışından bağımsız hale getirir. Zeki ticari fikirleri aslında her alan için aynı oranda işe yaramayabilir. Medyanın çektiği ilgi, sayfaların ya da ekranların başında oturan insanlar tarafından bağışlanır. Medya çalışanları tarafından yatırım olarak kullanılan ilgi ile karşı taraftan bağışlanan ilgi orantısızdır. Teknik üretimlerle ilgi hedefleri sunulurken, karşı taraftakiler her bir ürün için ayrı ilgi gösterirler; bu asimetri, kitlesel olarak ilgi toplamına yol açarken, medya aracını da görüntülenen insanlar için daha çekici hale getirir. Bu asimetrik değiş-tokuşun sonucu, sosyal ilgi gelirinin tekrar dağıtımıdır. Medya, bir kısmı zengin ederken, diğer kısmı sömürür. İlgiyi toplayan insanların arasında, hiç çaba göstermeden kalpleri fethedenlerle, unutulmaya mahkum, kenarda kalanlar da olacaktır. Doğal farklar, imtiyazları yaratacak ya da bazılarının geri itilmesine sebep olacaktır; medyaya çok da yüklenmemek gerekir, çünkü bu, ilgi kapitalizminden çok önce başlayan bir durumdur. Kişinin ilgi geliri, elbette para gibi yatırım için kullanılamaz ya da kenarda biriktirilemez. Ancak, insanlar, sadece ilgi görmekle değil, aynı zamanda kimden ilgi gördükleriyle de ilgilenirler. Bu da, medya dünyasında, kiminle birlikte görüntülendikleri ile ilgilidir. Bu şekilde, bir başkasının ilgisinin yansıması da kişi için gelir olur. Doğal olarak, sosyalleşme süreci bundan değişik etkiler alır.Kişinin çekiciliği çevresinde gelişen kült, medya tarafından icat edilmek zorunda değildi elbette. İnsanların sadece maddi zenginlikle de yetinmeyecekleri zaten ortada; yeni olan ise, bu durumların iş alanındaki sonuçları -bu fikirden yaratılan yepyeni bir sektör olması. Georg Franck’ın Telepolis’te yayınlanan “The Economy of Attention  Decline of Material Wealth" makalesinden (kısaltarak) derleyen: Deniz Karcı.Makalenin orijinali ilk Almanca olarak, “Merkur”dergisinde (Sayı: 534/535) yayımlanmıştır. İngilizce’sini okumak için tıklatınız