Ursula Le Guin ile ‘Hep Yuvaya Dönmek’

“Sahibine Şarkılar” evinin çok özel bir köşesine geçiyoruz bu akşam: Tavanarası!

Sandıklar içinde yüzyıllar öncesine, ya da çatı penceresinden yüzyıllar sonrasına aynı anda bakabileceğimiz yerde olmak isteyeceğiz çünkü birazdan. Yazar ve dünyalar yaratma ustası Ursula K. Le Guin’ı anıyoruz bu akşam.

Yarı gerçekçi / yarı fantastik temalarıyla kısa hikâye, deneme, şiir, çocuk kitapları ve roman türlerinde eserler vermiş bir yazar Le Guin 1929’da bugün doğmuş. Mülksüzler, Yerdeniz Öyküleri, Karanlığın Sol Eli en çok okunan eserleinden sadece birkaç tanesi… Elimde tuttuğum kitabı “Hep Yuvaya Dönmek” ise, 1985 yılında ve diğerlerinden farklı olarak, bir albümle birlikte yayımlanmış. Ursula K Le Guin’in müzisyen Todd Barton ile birlikte yaptıkları “Music and Poetry of the Kesh” “Kesh’lerin Müzik ve Şiiri” albümü bu. 1985’te bir kaset formatında, 2018’de aramızdan ayrılmasından hemen ardından ise dijital platformlarda yeniden yayıma giriyor ve ulaşılabilir oluyor.

“Hep Yuvaya Dönmek”, Le Guin’in en çarpıcı çalışmalarından. 600 sayfalık bu kitap Amerika’nın Kuzey Pasifik kıyılarında geçiyor. Bundan yüzyıllar sonra yaşamış, ya da yaşayacak diyelim – Kesh isimli fantastik insan topluluğunu araştırıyor. Günümüz modern toplumunun çöküşünden 500 yıl sonranın zamanı... İnsanlık ikiye ayrılmış. Genişlemeci, endüstriyelleşmiş Dayao ve barışçı tarım topluluğu Kesh… Kesh toplumu Le Guin’in kişisel ideallerini yansıtıyor: Hiyerarşiden arınış bir toplum, ekolojik farkındalık ve doğa temelli inanış. Kitap içinde, haritaların, öykülerin, şarkıların, yemek tariflerinin, şiirlerin hatta Kesh dilinin temel gramer bilgilerinin olduğu başka bir dünyanın resmi. Gelecek zamana düş gücünü çevirmiş antropolojik bir roman.

İlk parçayla, Keshlerin arasına katılalım… Dragonlfy Song / Yusufçuğun şarkısı

Doğum gününde Ursula K. Le Guin’ı anıyoruz bu akşam. “Hep Yuvaya Dönmek” kitabı ve onunla birlikte yayımlanan “Kesh’lerin Müzik ve Şiiri” albümünden seçtiklerimizle…. Albümü dinlemek için Kesh dilini bilmek ya da kitabı okumuş olmak gerekmiyor. Albümü, bir başka dünyaya, Le Guin’in yarattığı dünyaya davet gibi düşünebiliriz. Müzik her zaman yaptığı gibi, burada da anlatılanı “canlandırıyor “ve içine girmemizi kolaylaştıran bir atmosfer yaratıyor.

Şair ve akademisyen Sandra J. Lindow Dancing the Tao: Le Guin and Moral Development kitabında şöyle yazıyor; “Kesh, anlam itibariyle kendine aittir. Kesh dili güç ve kontrolün değil, bağlantı, ilişki ve yaşam kurmanın dilidir.” Kesh halkı herhangi bir şeyi üzerinde sahibiyet ya da baskı kurmuyor. Yöneteni, hükmedeni yok. Sahip oldukları topraklar da yok. Kendilerini doğanın efendisi olarak bilmiyorlar. Çalışmak, hayatta kalmak ve toplum ihtiyacı gerektirdiği için var, bir sömürü alanı olarak değil. Ve yaşamın kendisi kutsal; metafizikğe gerek yok. Bir nevi bilim ve mitoloji dillerinin içinde birlikte yer alıyor.

Bıldırcın Şarkısı’nı dinleyelim. Ya daBıldırcın Şarkısı’nda duyacağımız üzere….

Yazar Ursula K. Le Guin’in, “Kesh’in Müzik ve Şiiri” albümünden bir sonraki parçaya geçmeden önce, bir kurgu türü olarak “fantazi” üzerine yazdıklarından küçük bir alıntı yapmak istiyorum. Denemenin ismi “Çocuk ve Gölge”, yer aldığı kitap ise “Kadınlar Rüyalar Ejderhalar”…

“Büyük fantaziler, mitler ve masallar gerçekten de rüyalara benzer; bilinçdışından bilince seslenirler. Bilinçdışının diliyle, simgeler ve arketiplerle. Kelimeleri kullanalar da, müzik gibi işlev görürleri sözel akıl yürütmeyi devre dışı bırakıp doğruca söylenemeyecek kadar derinde yatan düşüncelere giderler. Hiçbir zaman tam olarak aklın diline tercüme edilemezler; onların anlamsız olduğunu, ancak Beethoven’ın Dokuzuncu senfonisini de anlamsız bulan bir Mantıksal Pozitivist iddia edecektir. Oysa son derece anlamlıdırlar ve ahlak açısından, iç görü açısından ve büyüme açısından faydalı, pratiktirler.”… “Fantazi iç benliğin dilidir. ‘Ahlaki iyiliğin en güçlü aracı, ‘demiş Shelley, ‘hayal gücüdür.’”/ Kadınlar Rüyalar Ejderhalar, “Çocuk ve Gölge”, 37

Şimdi Ursula K. Le Guin’in kendi sesini, duyalım. “Twilight Song”

Duyulmamış bir dilde ve görülmemiş enstrümanlarla yapılmış bir albüm dinliyoruz bu akşam; “Music and Poetry of the Kesh”

Le Guin’in biri tarihçi, diğeri kültürel antropolog olmak üzere iki akademisyenin kızı olduğunun altını çizmek gerekiyor. Her ikisi de, soykırım kurbanı Yahi yerli kabilesi üzeine çalışmalar yapıyor. Ve kabilenin hayatta kalan son üyesi Ishi ile temasları var. Ursula, Ishi’nin ses kayıtlarının ve diğer yerli topluluklarının müzikleri içinde yetişiyor.

Kitaplarının çoğunda yarattığı yeni dünyalarda, kayıp dünyaların tohumları bulunuyor. Le Guin, kitabın girişinde; Kesh müziği ve şiirlerinin “geleceğin edebiyatının çevirileri” olduğunu söyler. Le Guin’in yazarak da gösterdiği üzere, Kesh insanları için müzik hayatın çok önemli bir parçası. Kitabın bir bölümde çizimlerle müzik aletlerini resmeder. Bunlardan bir tanesi müzisyen Todd Barton tarafından hayata geçirilen 2 metre uzunluğunda, bir korno, Houmbuta. Napa vadisinde açık hava kayıtları albümün dokusunu şarkıların tamamına yakının fonunda. Le Guin neden bu albümü yaptınız sorusuna yanıt olarak da, “Kesh’lerin müziğini duymalıydım” diyor.

Houmbata’nın sesini duyacağımız “Nehir Şarkısı”nı dinleyelim şimdi, River Song

Kesh’lerin diyarındayız ve Ursula K. le Guin tarafından tarafından yaratılmış bir dünyanın içinde, o dünyanın müziği eşliğinde dolaşabiliyoruz.

Ursula K . Le Guin, 2014 Ulusal Kitap ödülleri töreninde yaptığı konuşmada şöyle sesleniyor… “Zor zamanlar geliyor. Öyle ki, şimdi nasıl yaşadığımıza alternatifler geliştirebilen, korku güdümlü ve teknoloji bağımlı toplumlarımızın içinden farklı bir var oluş biçimini görebilen ve hatta umut için gerçekçi zeminler hayal edebilen yazarların seslerini daha fazla duymak isteyeceğimiz… Özgürlüğü hatırlayabilen yazarlara- şairlere, vizyonerlere, daha büyük bir gerçekliği gerçekçi olarak tasavvur edebilen insanlara ihtiyaç duyacağız.”

Ursula, 2018 Ocak ayında 88 yaşında gerçekçi düşlerini bırakarak bu dünyadan ayrılır. Bize de bırakılanları okumak, gelecek için umudun reçetelerini hazmetmek kalır.

Bugün Ursula K Le Guin’i, doğum gününde, “Hep Yuvaya Dönmek” kitabıyla çıkmış olan bir albümle ve albümden parçalarla anmış olduk. Albümün ismi “The Music and Poetry of the Kesh” di, Kesh dünyasının Şiirleri ve Müziği adını taşıyordu.

Programın son parçasına geçmeden Sahibine Şarkılar’ın mutfağı “Şarkılara Mektuplar”ın mektuplarınızı beklemeye devam ettiğini hatırlatmak istiyorum. Sizlerden gelen mektuplar şarkı yazarlarıyla buluşuyor ve hatta içlerinden bazıları şarkılara dönüşüyor. Hem mektupları hem şarkıları hem tüm ekibi www.letterstosongs.com web sitesinde bulabilirsiniz.

O halde hepimizden hepinize sevgiler diyerek albümün son parçası, Sekizinci Evin şarkısıyla programı sonlandıralım.