Eksik Mecaz Kayıt Arşivi
Podcast kanalları ve üyeliği hakkında daha detaylı bilgi almak için tıklayın.
İnsan dışı varlıklar hattında bakışımızı makinelere çeviriyoruz ve konuğumuz Boğaziçi Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü doktora adayı, akademisyen ve hayvan hakları aktivisti Selver Sezen Kutup ile Sevim Burak’ın 'Ford Mach 1' metnini konuşuyoruz. Burak'ın insan ve insan dışının dolaşıklığında kurduğu biraradalık evreninde otomobil Ford Mach 1’in bir makine özne olarak yerini tartışıyoruz.
Ford Mach 1 Evreni
Konuğumuz Boğaziçi Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü öğretim üyesi Olcay Akyıldız ile Binbir Gece Masalları ile başlayan sohbetimizi çağdaş Türkçe edebiyatın ve kadın yazınının kilometre taşlarından Leyla Erbil ile sürdürüyoruz.
İnsan dışılaştırılan tekinsiz kadınların kahramanı olduğu "Bilinçli Eğinim" öykülerini konuşurken kahramanları gibi, Erbil'in de yeryüzüyle, insanlarla, erkeklerle, eril düzenle kurduğu sarsıcı ilişkilerin isyankar dilde, belli belirsiz imgelerdeki tezahürünü ele alıyoruz.
Bilinçli Eğinimler
Konuğumuz Boğaziçi Üniversitesi öğretim üyesi Olcay Akyıldız ile Binbir Gece Masalları’nın az bilinen çerçeve hikayesi üzerinden Lilithyen kadınları konuşmaya devam ediyoruz.
“Box Woman/sandıktaki kadın” cin tarafından bir sandığa kapatılan kadın, her fırsatta cini kandırarak sandıktan çıkıp erkekleri baştan çıkarır. Binbir Gece Masalları'nın sultan kardeşleri de sandıktaki kadın kendilerini baştan çıkarmaya kalktığında büyük bir korkuya kapılır ve nasıl kaçacaklarını bilemezler. Lilith gibi hem büyüleyen, hem korkutan bu kadınları modern Osmanlı edebiyatının ilk örneklerinde de görürüz.
“Sandıktaki Kadın”
Cadılıkla çatıdaki deli kadınlığın arasında salınan karakterleriyle Türkçe edebiyatın iki önemli eserini odağa alıyoruz; Latife Tekin'in 1983'de yayımlanan Sevgili Arsız Ölüm'ünde Dirmit'in direniş hikayesinin ardından, 2024 yılında yayımlanan Şebnem İşigüzel'in Memoria'sındaki Karılar Tekkesi'ni ve var kalmanın türlü türlü yolunu bulmuş şifacı kadınlarını konuşuyoruz.
Cinli Kızlar Şifacı Kadınlar
İnsandışı varlıkların edebiyattaki izlerini sürmeye bu hafta Angela Carter’ın Kanlı Oda adlı kitabı ile devam ediyoruz.
Klasik Batı masallarını feminist, erotik ve gotik bir bakış açısıyla ters yüz ederek kadın karakterlerini artık edilgen değil, arzulayan, direnen ve dönüşen özneler olarak kuran Carter'ın öykülerinde erkek şiddeti, doğa ve hayvanlık/canavarlık arasındaki ilişkileri, geçişleri tartışıyor; vampirler, kurt adamlar ve canavarlar aracılığıyla patriyarkal korkuların nasıl etkisiz hale getirildiğini konuşuyoruz.
Feminist Gotik Masallar
Charlotte Perkins Gilman’ın gotik başyapıtı “Sarı Duvar Kâğıdı” öyküsünü konuşuyoruz. Doğum sonrası depresyonu yaşayan bir kadının sözde iyileşmek üzere kapatıldığı odada sarı duvar kâğıdının desenlerinde görünür olan zihinsel çözülüşünü ve eril tıbbi otoriteye karşı içsel direnişini “Çatıdaki Deli Kadın” kavramsallaştırması etrafında ele alırken feminist edebiyatın çift sesli anlatı özelliklerinin izini sürüyoruz.
Sarı Duvar Kağıdı
Canavar/cadı kadın temsillerinin kök figürü Lilith'i Alberto Manguel'in yorumuyla konuşmaya devam ediyoruz.
Lilith'in yılanla özdeşliğini eğretileyen iki 19.yüzyıl sonu şairinin, Tevfik Fikret ve Baudalaire'in yılan dansı yapan kadınlarından Halit Ziya Uşaklıgil'in erkeklerden canavarca intikam alan talihsiz kadın karakterlerine geçiyor ve nihayet Charlotte Bronte'nin Jane Eyre romanıyla canavarlığa savrulan kadın temsillerinin kurucu figürü sayılmış 'çatıdaki deli kadın'ı 'Mad Woman in the Attic' (Gilbert ve Gubar) metni ile birlikte tartışıyoruz.
Çatıdaki Deli Kadın
Canavarlaştırılan kadının mitik kaynaklarından bir başkasını, Lilith'i konuşuyoruz. Arzunun peşinden giden, itaat etmeyen, baştan çıkarıcı bu "ilk kadın"dan korkan Adem, onu Tanrı'ya şikayet eder. Yılanın dostu Lilith, itaat etmediği için Tanrı tarafından lanetlenir. İblislerin annesi, yeni doğan oğlan çocukların katili olmakla itham edilen Lilith'in edebiyatta ve sinemada cadı, canavar kadınlıktan başkaldıran ya da sadece var olmak isteyen kadınlara uzanan temsilini inceliyoruz.
Lilith'in Cadıları
İnsan dışılaştırılan, canavarlaştırılan kadınların erken mitik örneklerinden birini, Medusa'yı konuşuyoruz.
Erkeğin kadın bedeninden, cinselliğinden duyduğu korkunun temsili olarak Medusa'nın nasıl ikonik bir feminist figüre dönüştüğünü, dişil yazın kavramının kurucu isimlerinden Helen Cixous'nun Medusa'nın Kahkahası'na uzanan yolculuğunu ele alıyoruz.
Medusa’nın Kahkahası
İnsan dışına dönüşümü mitik defne figürü ile konuşmaya devam ediyor; çağdaş edebiyatın Nobel ödüllü güçlü kalemi Han Kang'ın Vejeteryan romanını tıpkı defne gibi eril şiddetin kurbanı olan baş karakterinin hikayesi üzerinden tartışıyor; kurtuluşu bitkilerin, ağaçların varlığına dönüşmekte bulmanın anlamını irdeliyoruz.
Defne ve Alev Ağaçları
Kâinatın tüm seslerine, renklerine, titreşimlerine Açık Radyo...
Ekolojiden siyasete, edebiyattan müziğe Apaçık Radyo'da haftanın öne çıkan gündemleri mail kutunuzda!
