Kültürel Miras Ve Koruma: Kim İçin? Ne İçin? Kayıt Arşivi
Podcast kanalları ve üyeliği hakkında daha detaylı bilgi almak için tıklayın.
Her Pazartesi yaptığımız bu 25 dakikalık kısa programımızda bir sene boyunca neler konuşmuşuz diye dönüp bir bakınca Türkiye’de son dönem kültürel miras varlıklarının karşı karşıya olduğu sorunlu uygulamalardan iyi koruma vakalarına, çok sayıda konuyu ele almış olduğumuzu gördük.
Nam-ı diğer "KorumaRadyoda" bir senesini doldurdu
Geçtiğimiz haftalarda açılan Tersane İstanbul, tarihi Haliç tersanelerine tamamen yeni işlevler getirirken bu mekânın kullanım değerinden çok değişim ve ticari değerine odaklanıyor. Contemporary İstanbul gibi Tersane İstanbul'a taşınan kültür ve sanat "olayları" bu denklemin hangi tarafında yer alıyor? Kültür ve sanat kapatıcı, örtücü gibi işlev görmeye başlamıyor mu? Konuklarımız Doç. Dr. Gül Köksal ve Ekin Sarıca ile konuşuyoruz.
Tersane-i Amire’nin rantsal dönüşümüne "sanatsal" dokunuşlar
Assosumadokunma inisiyatifi 19 Ekim Salı günü saat 11:00’de TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi’nde basın toplantısı yapıyor ve bir deklarasyon yayınlayarak imzaya açıyor. Bu haftaki programımızda Assos’ta yaşayan kent hakları aktivisti Cem Tüzün ile Assos Antik Kenti limanında olanlar ve “kaya ıslahı” harekatının detaylarını konuşuyoruz.
İl Afet ve Acil Durum (AFAD) Müdürlüğünce kayaların düşmesi ile ilgili bir rapor hazırlatılması ile başlayan süreç nasıl ilerledi, yerel esnaf ve halk ile görüşmeler yapıldı mı, proje anlatıldı mı? Proje ne yapılmasını öneriyordu ve yapılan uygulama bu önerileri takip ediyor mu? Koruma Bölge Kurulu uygulamalarını gördüğümüz bir projeyi mi onayladı? Yoksa uygulamanın denetlenmesinde mi sorun var?
Doğayı mı ıslah edeceğiz, yoksa kendimizi mi?
2008 yılından bu yana Kıbrıs’ta faaliyetlerini yürütmekte olan iki taraflı Kültürel Miras Teknik Komitesi eş başkanı Ali Tuncay konuğumuz. Komite geçtiğimiz günlerde Avrupa’nın en büyük kültürel miras ödüllerinden olan 2021 Avrupa Kültürel Miras Ödülleri/ Europa Nostra Ödülünü Üstün Hizmet kategorisinde aldı ve Grand Prix – Büyük Ödülleri’nden birisini de aldı. Kültürel Miras Teknik Komitesi eşit sayıda Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Rum çalışanlardan ve uzmanlardan oluşuyor ve kültürel mirası barışçıl işbirliği ve uzlaşma ortamı elde edebilmek için çalışmalarının odağına alıyorlar.
Barış inşasında kültürel mirasın birleştirici rolü
Eylül ayında Urfa’da Şanlıurfa Neolitik Çağ Araştırmaları Projesi ve Dünya Neolitik Kongresi tanıtım toplantıları yapıldı. Bu çok kapsamlı projeyi Kültür ve Turizm bakanı Türkiye'nin en büyük arkeolojik araştırma ve kazı projesi olduğunu ilan etti. Toplam 12 alanda kazı öngörülüyor ve bunlardan yedisi başlamış durumda. Ayrıca 2023 yılında neolitik temalı bir uluslararası kongre düzenlenmesi planlanıyor.
Bu programda konuğumuz arkeolog Emeritus Profesör Mehmet Özdoğan ile bu projenin önemini konuşuyoruz. "Taş tepeler" diye adlandırılan bu 200 kilometrelik alana yayılmış kazı alanında ortaya çıkarılan her bir bulgu sonucu neolitik kültüre ilişkin bildiğimiz tüm ezberler bozuluyor diyen Profesör Mehmet Özdoğan bu programımızda neolitik tanımlarının nasıl değiştiğini anlatıyor.
'Taş Tepeler'den, Neolitiği Yeniden Tanımlarken?
22 Eylül'de Doğan Kuban hocamızın vefat haberini aldık. Kültürel miras ve koruma camiasının atası gibiydi kendisi, öncülerindendi. Mimarlık tarihi, mimarlık, kültürel miras ve koruma konularında büyük bir külliyat ve ondan feyz almış yüzlerce öğrenci bıraktı arkasında. Kurucu kuşağın son temsilcilerinden olan hocamız ICOMOS Türkiye'nin de kurulmasını sağlamış ilk başkanıydı, İTÜ Mimarlık Tarihi ve Restorasyon Kürsüsü’nü kurdu ve emekliliğine kadar burada ders verdi. Sürekli düşünce üreten, kışkırtıcı, hep soran ve sorgulatan bilge bir eğitimciydi.
Ve orman yangınları, sellerle geçmiş bir yaz dönemini geride bırakarak Sonbahara girdiğimiz bu günlerde bir yaz değerlendirmesi yapalım dedik, ama buna fırsat kalmadan Kuzey Ege’de yer alan Assos antik kentinde “Kaya Islahı” projesi gündeme düştü. Programın geri kalan kısmında afet bölgesi ilan edilen Assos limanında süren bu uygulamayı ele alıyoruz. Validebağ korusunda yine bu hafta yaşanan olaya ve Avrupa Kültürel Miras Zirvesi, Europa Nostra Ödülleri’nden birini alan Kıbrıs Kültürel Miras Teknik Komitesi’ne değiniyoruz.
Doğan Kuban’ı anıyoruz
Phoenix projesi “Bozburun Yarımadasının kalbinde yeni bir arkeolojik yüzey araştırması” cümlesiyle duyuruluyor. Bu proje tipik arkeolojik kazı/ yüzey araştırma çalışmaları gibi kurgulanmamış; araştırma alanı bütün çevreye ve arkeoloji dışındaki disiplinlere de yayılmış. Proje ekibine bakınca arkeologlar, mimarlar, kültürel miras uzmanları, jeofizik araştırmacıları, antropolog, sosyolog gibi uzmanlarla birlikte tasarımcılar, web tasarımcıları, küratör ve sanatçılar da var. Marmaris, Taşlıca ve Söğüt Köyleri Kırsal Mimari Belgeleme ve Koruma Programı, Haritalama ve Mimari Belgeleme Çalışmaları, Sözlü Tarih: Kayıp Memleketi Aramak: Geçmişte ve Günümüzde Bozburun, Kült projesi gibi programlar kazı çalışmalarının çevresinde kurgulanmış. Proje yürütücüsü arkeolog Asil Yaman ile arkeolojik çalışmaları yerel topluma değerek yürütmek ne demek, turizm ve iklim krizinin yarattığı etkilerin baskısı altında olan arkeolojik değerler nasıl ele alınmalı, yönetilmeli, sorularını konuşuyoruz.
Arkeolog Dr. Asil YAMAN, ABD’de Penn Üniversitesi Müzesi’nde Danışman öğretim üyesi olarak görev yapmakta. Yaman’ın, araştırma konuları içerisinde Karia ve Lykia bölgelerinde Geç Roma Dönemi seramik araştırmaları, yeme-içme kültürü ile Levant ve Anadolu arasında, Geç antik çağ boyunca varolan ticari ilişkileri bulunmaktadır. Post Doktora çalışmaları kapsamında günümüzde Bozburun Yarımadası olarak bilinen Karia Khersonesosu arkeolojisi üzerine yoğunlaşmış, 2021 yılından itibaren T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün resmi izinleriyle, Phoenix Arkeolojik Araştırma Projesi (PAP)’ni yürütmektedir.
Yeni Nesil Arkeoloji Çalışmaları: Phoenix Projesi
Dördüncü Dünya Birleşmiş Kentler ve Yerel Yönetimler Teşkilatı UCLG Kültür Zirvesi, İzmir Büyükşehir Belediyesi ev sahipliğinde 9-11 Eylül 2021 tarihlerinde İzmir’de düzenlendi. UCLG dünyanın her yerinden, 140 ülkeden, 175 yerel ve bölgesel yönetim teşkilatının üyeliğine sahip; bu yerel yönetim kurumlarında temsil edilen dünyanın nüfusunun %70’ine denk düşen 5 milyar kişi anlamına geliyor. UCLG Komitelerinden birisi olan Kültür Komitesi, insan haklarına dayalı, kültürel çeşitlilik, sürdürülebilirlik, katılımcı demokrasi ve barış içinde yaşam ilkelerinin temel alındığı, kültürün sürdürülebilir kalkınmadaki rolünün etkin kılındığı bir gündem etrafında yerel yönetimleri bir araya getiriyor. İzmir Kültür Zirvesi’nin odağı kültürün geleceğimizi kurarken üstleneceği rol üzerineydi. Zirvenin ardından Kültür İnsanlığın Geleceğini Kuruyor başlıklı İzmir Deklarasyonu yayınlandı. Deklarasyon, tüm yerel yönetimlerin ve kültürel aktörlerin insan hakları, adalet, toplumsal cinsiyet eşitliği ve iklim değişikliği konularını gündeme getirme konusunda daha cesur ve daha net taahhütlerle ileri adımlar atmaları gerektiğini vurguluyor.
Açık Radyo programımız için İzmir Kültür Zirvesi konuşmacıları arasında yer alan Andrew Potts ile bir görüşme yaptık. Andrew Potts Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi (ICOMOS)’un 2017 yılında genel kurul kararı ile kurulmuş olan İklim Değişikliği ve Miras Çalışma Grubu’nun koordinatörü idi ve 2019 yılında ICOMOS’un yayınladığı “Geçmişlerimizin Geleceği: İklim Eylemliliğine Kültürel Mirası Dahil Etmek” başlıklı raporun yazarı. Kendisi ile, kültür mirası ve iklim krizi eylemliliği ilişkisini konuştuk.
İklim Krizine Karşi Eylemlilikte Kültürel Mirasın Rolü
Bu akşam Büyükada Rum Yetimhanesi’nin yıkılmaktan kurtarılarak korunması ve yeniden hayatın bir parçası haline getirilmesi çalışmalarını konuşacağız. Yetimhane gibi dev boyutlarda bir tarihi ahşap yapının restorasyonunu ele alırken hangi konuların üzerinde durmak önemli, bunları biraz açmaya çalışacağız. Yetimhane’nin, Avrupa'nın En Fazla Tehlike Altındaki 7 Kültürel Mirası listesine alınması ile birlikte bu tarihi varlığın korunması sürecinin uluslararası platforma taşındığını ve farklı paydaşların biraraya gelerek koruma, restorasyon ve yeniden işlevlendirme gibi konuları değerlendirmeleri için yolun açıldığını görüyoruz. Yetimhanenin taşıdığı anlam ve değerlerin tanımlanması ve bu değerler bütünü içinde gelecek nesillere anlatılması, aktarılması ve korunması, yorumlanarak sunulması çok önemli. Binanın gelecekteki kullanım biçimleri de bu değerler üzerinden şekillenecek. Yetimhanenin “restorasyonu” dediğimizde işte bu değerler dizgesi içinde özgün nitelikleri ve anlamları korunarak gelecekteki kullanımlara yer açılması, bunun tasarlanması düşünülmeli. Mimari koruma işinin esas meselesi ince ayar gerektiren bu hassas dengeyi kurabilmek, tasarlayabilmek. Bu sürecin nasıl şekilleneceği ve yönetileceği konusunda Yetimhaneye sahip çıkan herkesin hem söz hakkı hem sorumluluğu var.
Büyükada Rum Yetimhanesi’nin restorasyonu deyince..
27 Ağustos Cuma günü Büyükada Rum Yetimhanesi bahçesinde bu dev tarihi binanın restorasyonu ile ilgili bir bilgilendirme toplantısı yapıldı. Toplantıya katılanlara baktığımızda tüm taraflar oradaydı: Patrik Hazretleri, T.C. Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı, İBB, Adalar İlçesi Kaymakamı ve Belediye Başkanı, ayrıca kültürel miras konusunda çalışan sivil toplum kuruluşları temsilcileri, uzmanlar, adalılar ve medya mensupları. Bu akşam konuğumuz Büyükada Rum Yetimhanesinin restorasyonu projesinin koordinatörü Laki Vingas. Kendisi ile uzun bir sessizlik döneminden sonra yapılan bu bilgilendirme toplantısının ve gösterilen katılımın önemini, Yetimhanenin restorasyon sürecini ve İstanbul Rum Patrikhanesi’nin konuya yaklaşımını konuşuyoruz.
Büyükada Rum Yetimhanesi Geleceğe Ne Söyleyecek?
Kâinatın tüm seslerine, renklerine, titreşimlerine Açık Radyo...
Ekolojiden siyasete, edebiyattan müziğe Açık Radyo'da haftanın öne çıkan gündemleri mail kutunuzda!
