09 - Çöplüğe düşmüş bir melek
Markos Vamvakaris’in “O çöplüğe düşmüş bir melektir” dediği Anestis Delias'a arkadaşları Artemis adını taktılar. 1912 de İzmir’de doğmuştu. Babası santur çalardı, oğluna gitar çalmayı o öğretti. Bilinen sebeplerle Yunanistan'a göçtüler. Delias yetenekli bir müzisyendi ve 1930'ların başında buzuki ve Bağlama çalıyordu. 1934'te Tetras Hakousti tou Peiraios “Meşhur Pire Dörtlüsü”ne katıldı. Diktatör Metaxas rejimi 1936'da birçok sanatçısı gibi onunda şarkılarını da sansürlendi. Şarkılarının yasaklanmasına karşı çıkmış, direnmişti. 1937’de bir hayat kadını tarafından uyuşturucuya alıştırıldı. Uyuşturucu kullandığı için bir adaya sürüldü. Döndüğünde vazgeçirmeye çalışan arkadaşların çabaları para etmedi. 31 Temmuz 1941'de sabaha karşı sokakta aşırı dozdan ölü bulundu. Yaşasaydı bu müziğe önemli katkıları olacağına inanılırdı.
Mübadele ve Müzik: Mübadelenin yüzüncü yılında mübadil şarkıcılar, besteciler, çalgıcılar.
Bu seride Cemal Ünlü, mübadelenin 100. yılında müziğin mübadeleden nasıl etkilendiği, kültür adına yitirilen ve kazanılanları ele alıyor. Mübadil şarkıcılar, çalgıcılar ve besteciler üzerinden 1900’lerin başında İstanbul ve İzmir gibi merkezlerde, Batı müziği etkisiyle yepyeni bir müzik türünün varoluş öyküsünü işliyor.
Mübadele ile Yunan anakarasına göçen Anadolulu ve Trakyalı müzisyenler; rebetiko, rebetika, rembetiko, rembetika adlarıyla bilinir. 11 hafta boyunca çiftetelli, karşılama, sirto, kasabiko, zeybekiko gibi dans ritimlerinin kullanıldığı bu yeni kent müziğinin ortaya çıkış ve yaygınlaşma süreci anlatılıyor.
İlk dönemlerinde horlanan, küçük görülen, diktatör Metaksas döneminde yasaklanan bu müzik, 2017 yılında Unesco tarafından “somut olmayan kültür mirası” listesine alınmayı başardı.
Mübadelenin sosyal ve ekonomik açıdan her iki topluma getirdikleri ve götürdükleri üzerine değerlendirmeler sayıca çok olsa da kültürel açıdan değerlendirme pek yapılmıyor. Oysa Cemal Ünlü değerli soruları ele alıyor; örneğin mübadeleyle giden müzisyenler gitmemiş olsalar bu toprakların müziğine nasıl bir katkı yaparlardı? Cevap gidenlerin kimler olduğunu, gittikleri ülkede neler yaptıklarını anlayıp, kavramakta yatıyor.
11 hafta boyunca konuşuyoruz!
