04 - Modalı Levanten, Rum ve Ermeni müzisyenler
Mandoline ve gitara olan ilgi yalnızca Rum gençleriyle sınırlı kalmaz. Levanten gençler, okullu Türk öğrenciler benzer tarzda mandolinata toplulukları kuruyorlardı. Birkaç fotoğraf vardır ki bu söylediklerimizi doğrular yöndeydi. Simgesi lir sazı olan ve altında MODA yazan bir topluluğun Kadıköy’de Moda semtinde kurulduğu anlaşılıyor. Farklı yaştan müzisyenler ellerinde telli çalgılarıyla poz vermişlerdir. Elinde değnek tutan bir şef, ayrıca üç gitar, bir lavta ve bir banço dan kurulu bir mandolinata topluluğudur. Modalı Levanten, Rum ve Ermeni müzisyenler olsalar gerektir. Bir başka fotoğraf ki, Üsküdar’da bildik bir evden çıkmadır ve orijinal fotoğraf arşivimdedir. Yine önünde nota sehpası, elinde bageti bir şef, iki keman, bir gitar ve dört mandolinli müzisyenin oluşturduğu bir topluluktur. Fotoğrafı aldığım rahmeti Semiha Hanım'ın söylediğine göre; sağdan ikinci mandolin taşıyan Ali Bey'dir.
Mübadele ve Müzik: Mübadelenin yüzüncü yılında mübadil şarkıcılar, besteciler, çalgıcılar.
Bu seride Cemal Ünlü, mübadelenin 100. yılında müziğin mübadeleden nasıl etkilendiği, kültür adına yitirilen ve kazanılanları ele alıyor. Mübadil şarkıcılar, çalgıcılar ve besteciler üzerinden 1900’lerin başında İstanbul ve İzmir gibi merkezlerde, Batı müziği etkisiyle yepyeni bir müzik türünün varoluş öyküsünü işliyor.
Mübadele ile Yunan anakarasına göçen Anadolulu ve Trakyalı müzisyenler; rebetiko, rebetika, rembetiko, rembetika adlarıyla bilinir. 11 hafta boyunca çiftetelli, karşılama, sirto, kasabiko, zeybekiko gibi dans ritimlerinin kullanıldığı bu yeni kent müziğinin ortaya çıkış ve yaygınlaşma süreci anlatılıyor.
İlk dönemlerinde horlanan, küçük görülen, diktatör Metaksas döneminde yasaklanan bu müzik, 2017 yılında Unesco tarafından “somut olmayan kültür mirası” listesine alınmayı başardı.
Mübadelenin sosyal ve ekonomik açıdan her iki topluma getirdikleri ve götürdükleri üzerine değerlendirmeler sayıca çok olsa da kültürel açıdan değerlendirme pek yapılmıyor. Oysa Cemal Ünlü değerli soruları ele alıyor; örneğin mübadeleyle giden müzisyenler gitmemiş olsalar bu toprakların müziğine nasıl bir katkı yaparlardı? Cevap gidenlerin kimler olduğunu, gittikleri ülkede neler yaptıklarını anlayıp, kavramakta yatıyor.
11 hafta boyunca konuşuyoruz!
