“Neden Dubai’deki yapay adalar Google Earth’ten görülecek şekilde yapılıyor? Brezilyalı 'über' zenginlerin gökdelenlerin tepesindeki yaşamları nasıl? Milyarderlerin Londra evlerinin bodrumlarındaki kazıların sırrı nedir?”
Çoğunlukla distopik bilimkurgu filmlerinden aşinayız; artık o bildiğimiz dünya bir şekilde çok çok gerilerde kalmış, şehirler iyice dolup taşmış ve yaşam ancak yukarı doğru genişleyebilmiştir. Fantezi dünyamızın vazgeçilmezi uçan arabalar da burada devreye girer! Ama bu tip filmlerin –ve elbette benzer hikâyeye sahip kitapların– vazgeçilmez bir diğer unsuru da, bu yeni yaşam koşullarında ortaya çıkan kaçınılmaz çekişmedir; yukarıdakiler ve aşağıdakiler!
Aslında illa uzak geleceğe doğru ilerlemek ya da o bildiğimiz dünyadan ayrılmaya da pek gerek yok; 1970'li yılların İngiliz dizisi Aşağıdakiler Yukarıdakiler'i televizyonlarımızdan hatırlayanlar da olacaktır mutlaka. Daha genç kuşak içinse son Oscar'ların gerçek anlamda kazananı olan Parazit filmini ya da günümüzün en popüler platformu Netflix'ten Platform filmini hatırlatabiliriz.
Dolayısıyla, iyi ile kötünün kadim savaşı gibi, aşağıdakiler ile yukarıdakilerin çekişmesi de yalnızca geleceğin hikâyesi değil. Henüz tam anlamıyla uçan arabalara kavuşamamış olsak da, dikey dünya hayatlarımızla artık çok daha fazla iç içe durumda zaten. İşte Stephen Graham da, Uydulardan Sığınaklaraalt başlığına sahip Dikey Dünya isimli çalışmasında böylesi bir keşfe çıkıyor... Uydulara ya da helikopterlere yabancı olduğumuzu söyleyemeyiz belki, ama evet, dronları yeni yeni kullanmaya başladık; asansörler ve gökdelenler artık o kadar da baş döndürücü gelmeyebilir ama "gök geçit/gök tren/gök güverte" kavramlarına hâkim değiliz tam olarak. Altta ise sığınaklar, tüneller, madenler ve mahzenler... Kısacası; Newcastle Üniversitesi Mimarlık, Planlama ve Peyzaj Fakültesi, Küresel Kent Araştırmaları Birimi’nde Şehirler ve Toplum profesörü olan Stephen Graham, Dikey Dünya kitabıyla yaşadığımız kentlere, atmosfere, ayağımızın altındaki dünyada olup bitenlere yepyeni bir gözle bakmamızı sağlayabilir. "Siyasi ve ekonomik dünya harita üzerindeki iki boyutlu çizgilerden mi ibarettir? Dünyanın her yerindeki inşaat çılgınlığının arkasında ne var? Neden Dubai’deki yapay adalar Google Earth’ten görülecek şekilde yapılıyor? Brezilyalı 'über' zenginlerin gökdelenlerin tepesindeki yaşamları nasıl? Milyarderlerin Londra evlerinin bodrumlarındaki kazıların sırrı nedir?"
DİKEY DÜNYA
Stephen Graham
Çeviren: Ali Karatay
Koç Üniversitesi Yayınları, 2020, 374 s.
